Wikipedia

Demirhisar (1907)

turecki torpedowiec

Demirhisar – turecki torpedowiec z początku XX wieku, jedna z czterech zbudowanych we Francji jednostek typu Demirhisar. Okręt został zwodowany w 1907 roku w stoczni Schneider & Cie w Chalon-sur-Saône i w tym samym roku wcielono go w skład marynarki Imperium Osmańskiego. Torpedowiec wziął udział w wojnie włosko-tureckiej, I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej, podczas której został utracony po wejściu na skały nieopodal Chios 16 kwietnia 1915 roku.

Demirhisar
Ilustracja
Okręt siostrzany „Demirhisara” – „Sultanhisar” w 1915 roku
Klasa

torpedowiec

Typ

Demirhisar

Historia
Stocznia

Schneider & Cie, Chalon-sur-Saône Francja

Położenie stępki

1906

Wodowanie

1907

 Imperium Osmańskie
Nazwa

Demirhisar

Wejście do służby

1907

Zatopiony

16 kwietnia 1915

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

normalna: 97–97,5 tony
pełna: 101 ton

Długość

całkowita: 40,2 metra
między pionami: 38 metrów

Szerokość

4,4 metra

Zanurzenie

1,9 metra

Materiał kadłuba

stal

Napęd
1 maszyna parowa potrójnego rozprężania o mocy 2200 KM
2 kotły, 1 śruba
Prędkość

26 węzłów

Uzbrojenie
2 działka kal. 37 mm (2 x I)
5 torped
Wyrzutnie torpedowe

3 × 450 mm (1 x I, 1 x II)

Załoga

20–23

Projekt i budowa edytuj

Kontrakt na budowę czterech torpedowców typu Demirhisar (a także czterech niszczycieli typu Samsun) podpisano 22 stycznia 1906 roku[1]. Okręty zostały ostatecznie zamówione przez Turcję we Francji 25 października 1906 roku[2][3][a]. Jednostki były identyczne z budowanymi dla Marine nationale torpedowcami typu 38-metrowego Nr 309–311 i 353–358[3][4].

„Demirhisar” zbudowany został w stoczni Schneider & Cie w Chalon-sur-Saône[3][5]. Stępkę okrętu położono w 1906 roku, a zwodowany został w 1907 roku[5][6].

Dane taktyczno-techniczne edytuj

Okręt był torpedowcem z kadłubem wykonanym ze stali[7]. Długość całkowita wynosiła 40,2 metra (38 metrów między pionami), szerokość 4,4 metra i zanurzenie 1,9 metra[5][6][b]. Wyporność normalna wynosiła 97–97,5 tony[4][5], zaś pełna 101 ton[6]. Jednostka napędzana była przez pionową trzycylindrową maszynę parową potrójnego rozprężania Schneider & Cie o mocy 2200 KM, do której parę dostarczały dwa kotły wodnorurkowe du Temple[5][6]. Prędkość maksymalna napędzanego jedną śrubą okrętu wynosiła 26 węzłów[4][5]. Zapas węgla wynosił 11,2 tony[4][5].

Na uzbrojenie artyleryjskie jednostki składały się dwa pojedyncze działka kalibru 37 mm QF L/20 Hotchkiss z zapasem 200 nabojów[5][6]. Broń torpedową stanowiły trzy wyrzutnie kalibru 450 mm: jedna stała na dziobie i zamontowany na pokładzie podwójny obracalny aparat torpedowy, z łącznym zapasem pięciu torped[5][6][c].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów i od 17 do 20 podoficerów i marynarzy[5][6].

Służba edytuj

„Demirhisar” został wcielony do składu marynarki wojennej Imperium Osmańskiego w 1907 roku w Stambule[6][8]. W maju 1909 roku wziął udział w pierwszych manewrach floty tureckiej na Morzu Marmara[9]. 1 października 1911 roku, po wybuchu wojny włosko-tureckiej, „Demirhisar” wraz z niszczycielami „Samsun”, „Basra”, „Yarhisar” i „Taşoz” wszedł w skład zespołu floty osmańskiej skierowanego do obrony Dardaneli (składającego się oprócz nich z pancerników „Barbaros Hayreddin”, „Turgut Reis” i „Mesudiye”), jednak już nazajutrz wszystkie okręty powróciły do Stambułu w celu dokonania koniecznych napraw i pobrania zaopatrzenia[10]. Na pozycje obronne flota osmańska powróciła 12 października, nie przejawiając większej aktywności do końca konfliktu[11].

Podczas I wojny bałkańskiej, 22 lutego 1913 roku „Demirhisar” wchodził w skład zespołu okrętów, którego zadaniem było odwrócenie uwagi od działań krążownika „Hamidiye” poszukującego bułgarskich statków handlowych (w jego skład wchodziły ponadto krążownik „Mecidiye”, niszczyciele „Yarhisar”, „Muâvenet-i Milliye” i „Gayret-i Vataniye” oraz torpedowiec „Hamidabad”)[12]. 3 marca „Demirhisar” i „Sultanhisar” opuściły Dardanele i udały się pod wybrzeże Anatolii w celu odnalezienia greckiego okrętu podwodnego „Delfin”, zaś 9 marca „Demirhisar” i „Hamidabad” patrolowały rejon Dardaneli[12].

W momencie wybuchu I wojny światowej torpedowiec był już mocno wyeksploatowany i zdolny był do osiągnięcia prędkości zaledwie 16 węzłów[5][6]. Załogę „Demirhisara” stanowiło wówczas 4 Niemców i 32 Turków[5][13]. 10 marca 1915 roku okręt z oficerem niemieckim, kpt. mar. (niem. Kapitänleutnant) Freiherrem von Fricksem na pokładzie wyszedł z Çeşme i udał się do Izmiru, z rozkazem zaatakowania napotkanych wrogich jednostek znajdujących się na Morzu Egejskim[14]. W rejonie przylądka Baba „Demirhisar” napotkał krążownik i transportowiec wodnosamolotów, po czym wystrzelił w ich kierunku torpedę, która trafiła w przewożący ładunek drewna zbudowany w 1898 roku ex-niemiecki parowiec „Aenne Rickrners” (4083 BRT), lekko uszkadzając statek[14]. Po długotrwałym remoncie przeprowadzonym w Izmirze, w nocy z 15 na 16 kwietnia okręt wyszedł z portu z misją rozpoznawczą[14][15]. Unikając patrolujących jednostek brytyjskich (m.in. krążownika HMS „Minerva” i niszczycieli), 16 kwietnia o godzinie 10:00 torpedowiec zatrzymał zbudowany w 1898 roku brytyjski transportowiec „Manitou” o pojemności 6894 BRT, przewożący 650 żołnierzy i 615 koni ze Skiros na Gallipoli[14][15]. Kapitan torpedowca nakazał Brytyjczykom opuszczenia statku w ciągu zaledwie dziesięciu minut, a następnie wystrzelił w kierunku transportowca dwie torpedy[14][15]. Obie nie eksplodowały, lecz w wyniku paniki i pospiesznej ewakuacji utonęło 51 osób[15][d]. Statek udał się w dalszą podróż, a pościg za „Demirhisarem” podjęły brytyjskie okręty: HMS „Minerva” oraz niszczyciele HMS „Jed”, HMS „Kennet” i HMS „Wear”[6][15]. Rozwijając zaledwie prędkość 12 węzłów „Demirhisar” uciekając wpadł na skały nieopodal wyspy Chios i uległ zniszczeniu w wyniku ostrzału artyleryjskiego okrętów brytyjskich i następnie wysadzenia wraku przez oddział abordażowy, zaś większa część załogi (1 Niemiec i 23 Turków) została internowana przez Greków[15][16].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 podają, że torpedowce zostały zamówione w 1904 roku.
  2. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392 i Noppen 2016 ↓, s. 36 podają, że zanurzenie jednostki wynosiło 2,6 metra, zaś Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 podaje, że 2,7 metra.
  3. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 podaje, że okręt miał zainstalowane dwie wyrzutnie torped.
  4. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 30 podaje, że na pokładzie śmierć poniosło ponad 100 osób.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 13.
  2. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 12, 157.
  3. ↑ a b c Noppen 2016 ↓, s. 7.
  4. ↑ a b c d Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 392.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 156.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Gogin 2023 ↓.
  7. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 155.
  8. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 157.
  9. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 14.
  10. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 15.
  11. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 15-16.
  12. ↑ a b Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 24.
  13. ↑ Noppen 2016 ↓, s. 36.
  14. ↑ a b c d e Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 30.
  15. ↑ a b c d e f Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 224.
  16. ↑ Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 31.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Demirhisar_(1907)&oldid=73228912”