Izmir

Miasto portowe w zachodniej Turcji

Izmir[2] (tur. İzmir; hist. Smyrna[2], gr. Σμύρνη) – miasto portowe w zachodniej Turcji nad Zatoką Izmirską, stolica prowincji (ilu) Izmir. Trzecie miasto pod względem wielkości w Turcji, liczące ponad 4,2 mln mieszkańców. Ważny ośrodek handlowy i przemysłowy Turcji: huta żelaza, rafineria ropy naftowej, zakłady tytoniowe, włókiennicze i cementowe. Drugi port handlowy po Stambule. W Izmirze odbywają się największe na Bliskim Wschodzie Międzynarodowe Targi Izmirskie. Siedziba dowództwa południowo-wschodnich kontyngentów NATO.

Izmir
İzmir
ilustracja
Państwo

 Turcja

Prowincja

Izmir

Burmistrz

Tunç Soyer (CHP)

Wysokość

2-30 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności


4 425 789[1]

Nr kierunkowy

(+90) 232

Kod pocztowy

35xxx

Tablice rejestracyjne

35

Położenie na mapie Turcji
Mapa konturowa Turcji, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Izmir”
Ziemia38°26′N 27°09′E/38,433333 27,150000
Strona internetowa

Ludność edytuj

Liczba mieszkańców:

  • 1960 – 370 900
  • 1980 – 530 064
  • 1985 – 946 225
  • 1990 – 1 757 414
  • 1997 – 2 058 972
  • 2000 – 2 232 265
  • 2003 – 2 398 200
  • 2007 – 3 097 000
  • 2016 – 4 223 545
  • 2021 – 4 425 789

Historia edytuj

 
Wyzwolenie Izmiru, obraz Ahmeta Ziya Akbuluta upamiętniający wydarzenia z 9 września 1922
 
Pożar Smyrny. Fotografia wykonana z pokładu okrętu włoskiego

Początki osadnictwa na terenie Izmiru sięgają 3000 roku p.n.e.[3] Zapewne w X wieku p.n.e. Jonowie zajęli Zatokę Smyrneńską, wypędzając eolskich osadników i zbudowali miasto[4]. Rozkwitające miasto zostało zburzone prawdopodobnie w roku 575 p.n.e. przez lidyjskiego króla Alyattesa II[5].

Czasy Aleksandra Wielkiego przyniosły miastu rozkwit. Kazał on wybudować twierdzę na wzgórzu Pagus, a u jej podnóża nowe miasto, do którego przesiedlił mieszkańców dawnej Smyrny[3]. Odbudowane w pierwszej połowie IV w. p.n.e. przez Antygona I, a następnie rozbudowywane przez Lizymacha miasto, stało się głównym ośrodkiem handlowym w Azji Mniejszej[3]. W czasach rzymskiego i bizantyjskiego panowania miasto wciąż się rozwijało[potrzebny przypis]. W 129 roku p.n.e. liczyło około 100 tysięcy mieszkańców i było znanym ośrodkiem handlowym[potrzebny przypis]. W roku 178 n.e. miasto przeżyło największe w swej historii trzęsienie ziemi[potrzebny przypis]. Z polecenia Marka Aureliusza zostało odbudowane w ciągu trzech lat[potrzebny przypis]. Już wcześniej zaczęli się tu pojawiać pierwsi chrześcijanie. To tutaj znajdował się jeden z siedmiu Kościołów Azji wzmiankowany w Apokalipsie św. Jana[6], a pierwszym biskupem tutejszej gminy chrześcijańskiej był św. Polikarp[7], który z rozkazu rzymskiego namiestnika został w 153 r. spalony na stosie. Dzięki temu, że była tu silna wspólnota chrześcijańska, w czasach bizantyjskich rezydował tu metropolita podległy tylko patriarsze[potrzebny przypis].

W VII w. miasto przeżywało częste najazdy Arabów, ale padło dopiero w XI w. na skutek naporu Turków seldżuckich i pozostawało w ich władaniu przez około 20 lat, aż do czasu, kiedy odbiła je z ich rąk armia cesarska[potrzebny przypis]. Pod koniec XII w. władali Smyrną Genueńczycy korzystając z ogromnych walorów tutejszego portu. Władzę nad miastem stracili jednak po kilkudziesięciu latach na rzecz Turków z emiratu Aydin[potrzebny przypis]. W latach 1344-1403 należało do zakonu joannitów[potrzebny przypis]. W 1403 zostało zdobyte i zniszczone przez mongolskie wojska Timura[potrzebny przypis].

W roku 1415 miasto przeszło w posiadanie Imperium Osmańskiego. Zdobywcy zmienili jego nazwę na Izmir. Za Sulejmana Wspaniałego, w celu rozwoju handlu, Europejczycy otrzymywali pozwolenia na swobodny handel i na osiedlanie się w mieście[8]. Wkrótce Izmir stał się miastem kosmopolitycznym.

Po przegranej przez Imperium I wojnie światowej miasto w wyniku wojny grecko-tureckiej zostało zajęte przez Greków, co zostało usankcjonowane układem w Sèvres (1920). 9 września 1922 r. Izmir został zajęty przez wojska Atatürka i poważnie zniszczony, mimo wcześniejszego o kilka dni opuszczenia go przez wojska greckie[9]. Pomimo rozkazu wydanego przez Kemala Atatürka zabraniającego zabijania osób cywilnych, w czasie tureckiego zajmowania miasta doszło do rzezi znajdującej się tam ludności greckiej i ormiańskiej, szacowanej na około 100 000 ludzi. Brutalnie zamordowany został biskup Patriarchatu Konstantynopolitańskiego Chryzostom ze Smyrny[10]. W dniach 13-17 września 1922 doszło do wielkiego pożaru, w wyniku którego zniszczona została znaczna część miasta zamieszkiwanego przez chrześcijan (oszczędzone zostały dzielnice turecka i żydowska)[11]. Traktatem pokojowym w Lozannie w 1923 roku Izmir z powrotem został przyznany Turcji. Zgodnie z osobnym porozumieniem pomiędzy Grecją i Turcją nastąpiła wymiana ludności, dlatego miasto jest dziś zamieszkane głównie przez Turków[12].

W roku 2005 miasto gościło uczestników letniej uniwersjady.

Muzea edytuj

Miasta partnerskie[13] edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Przypisy edytuj

  1. TURKSTAT Corporate, data.tuik.gov.tr [dostęp 2022-07-08].
  2. a b Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych, Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, Warszawa 2019, str. 477
  3. a b c W. Korsak, Turcja: Kraj czterech mórz, Kraków 2005, s.295, ISBN 83-921981-2-3
  4. N.G.L. Hammond, s.123.
  5. P. Green: Aleksander Wielki, s.176.
  6. ApJ 1:11.
  7. Jarosław Charkiewicz: Święty Polikarp, biskup i męczennik. [dostęp 2010-01-12].
  8. Historia świata śródziemnomorskiego, s.162.
  9. Emeis oi Ellines: Historia wojen współczesnej Grecji, praca zbiorowa, Skai Biblio 2008, ISBN 978-960-6845-15-4
  10. R. Clogg: Historia Grecji nowożytnej, s.116.
  11. R. Clogg: Historia Grecji nowożytnej, s.119.
  12. R. Clogg: Historia Grecji nowożytnej, s.121-126.
  13. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-23)].

Bibliografia edytuj