Dwuliścienne

grupa roślin

Dwuliścienne (Dicotyledones) – wyróżniany w niektórych systemach jeszcze do końca XX wieku takson obejmujący wszystkie rośliny okrytonasienne z wyjątkiem jednoliściennych. Nazwa tej grupy roślin wywodzi się od wspólnej dla nich cechy – obecności dwóch liści zarodkowych (liścieni).

Dwuliścienne
Ilustracja
Siewka rącznika pospolitego Ricinus communis z dwoma liścieniami różniącymi się kształtem od liści dojrzałych
Systematyka[1]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

naczyniowe

Nadgromada

nasienne

Gromada

okrytonasienne

Klasa

dwuliścienne

Nazwa systematyczna
Dicotyledones
Budowa nasienia rośliny dwuliściennej
a) łupina nasienna, b) bielmo, c) liścienie, d) zarodek

Po zastosowaniu metod molekularnych i lepszym poznaniu filogenezy roślin okrytozalążkowych okazało się, że rośliny dwuliścienne wyróżniane dotychczas jako grupa systematyczna mają parafiletyczne pochodzenie. Aktualne systemy klasyfikacyjne (np. system APG III z 2009 i APG IV z 2016) nie wyróżniają już więc dwuliściennych w randze taksonu. Część rzędów (Nymphaeales, Amborellales i Austrobaileyales) oddzieliła się od wspólnego pnia drzewa filogenetycznego okrytozalążkowych jeszcze przed wyodrębnieniem się kladu roślin jednoliściennych. Wymienione rzędy zaliczane są do tzw. wczesnych dwuliściennych (ang. paleodicots) wspólnie z kilkoma innymi kladami o długiej historii (Chloranthales i klad magnoliowych obejmujący rzędy: Laurales, Magnoliales, Canellales, Piperales). Do kladu dwuliściennych właściwych (ang. eudicots) zaliczane są pozostałe, młodsze grupy roślin okrytozalążkowych.

Ze względu na rozpowszechnienie i prostotę podziału okrytonasiennych na jednoliścienne i dwuliścienne podział ten stosowany jest wciąż w wielu publikacjach popularnych i popularnonaukowych. Systemy klasyfikacyjne roślin okrytonasiennych tworzone od końca XX wieku nie zawierają jednak już dwuliściennych w randze taksonu[2][1].

Morfologia edytuj

Łodyga
Zdrewniała lub zielna, często silnie rozgałęziona. Wiązki przewodzące ułożone koncentrycznie (w pierścień), otwarte, z przyrostem wtórnym (łodyga przyrasta na grubość). U wczesnych dwuliściennych rozproszone.
System korzeniowy
Najczęściej palowy.
Liście
Całe lub złożone, często z przylistkami, zwykle z wyraźnym ogonkiem, często złożone, różnokształtne, zwykle z unerwieniem siatkowym, pochwy liściowe są rzadkością. Skórka górna (doosiowa) zaopatrzona w grubą warstwę kutikuli i włoski, skórka dolna (odosiowa) zawiera aparaty szparkowe, wytwarza włoski i cieńszą warstwę kutikuli niż skórka górna. Mezofil – zróżnicowany na palisadowy i gąbczasty.
Kwiaty
Najczęściej złożone z 5- lub 4-członowych okółków z kielichem i koroną. U wczesnych dwuliściennych znacznie prostsze, z 2- lub 3-członowych okółków, czasem o ustawieniu spiralnym (np. magnoliowce).
Nasiona
Bielmowe lub bezbielmowe, zarodek ma dwa liścienie.
 
Początkowe stadium rozwoju rośliny dwuliściennej (siewka), A – liścienie

Historyczne ujęcia systematyczne edytuj

Podział według systemu Cronquista (1981) edytuj

Według systemu Cronquista rośliny dwuliścienne stanowią jedną z dwóch klas okrytonasiennych (obok jednoliściennych), określone są nazwą naukową Magnoliopsida i dzielą się na 6 podklas:

Podział według systemu Takhtajana (1997) edytuj

Podobnie jak w systemie Cronquista, według systemu Takhtajana rośliny dwuliścienne stanowią jedną z dwóch klas okrytonasiennych (obok jednoliściennych), określone są nazwą Magnoliopsida, ale dzielą się na 11 podklas:

Podział według systemu Reveala (1994-1999) edytuj

W systemie Reveala dwuliścienne nie są wyróżnione jako odrębny takson. Okrytonasienne dzielą się na 5 klas, z czego 4 odpowiadają dawnym dwuliściennym:

Przypisy edytuj

  1. a b James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families – An expanded family scheme. plantsystematics.org, 2008. [dostęp 2009-05-13]. (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-13] (ang.).