Wikipedia

Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo

Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo (ang. European Commission for Democracy through Law, fr. Commission européenne pour la démocratie par le droit) – organ doradczy Rady Europy do spraw prawa konstytucyjnego. Komisja zwana jest również, niekiedy także w dokumentach oficjalnych, „Komisją Wenecką”[1] (ang. Venice Commission, fr. Commission de Venise). W jej skład wchodzą eksperci w dziedzinie prawa, przede wszystkim konstytucyjnego[1] i międzynarodowego. Miejscem obrad jest Scuola Grande di San Giovanni Evangelista[2] w Wenecji[3][4].

Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo
European Commission for Democracy through Law
Commission européenne pour la démocratie par le droit
Język roboczy

angielski, francuski

Siedziba

Wenecja

Członkowie

Albania, Algieria, Andora, Armenia, Austria, Azerbejdżan, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Brazylia, Bułgaria, Chile, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Izrael, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Kazachstan, Kirgistan, Korea Południowa, Macedonia, Malta, Maroko, Meksyk, Mołdawia, Monako, Niemcy, Norwegia, Peru, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, San Marino, Serbia, Słowacja, Słowenia, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Tunezja, Turcja, Ukraina, Węgry, Wielka Brytania, Włochy

Przewodniczący

Gianni Buquicchio

Utworzenie

10 maja 1990

Strona internetowa

Komisja Wenecka jest organem Rady Europy i nie należy jej mylić z instytucjami Unii Europejskiej.

Powstanie Komisji

edytuj

Komisja powstała w 1990 roku na podstawie tzw. rozszerzonego porozumienia częściowego Rady Europy. Inicjatywę jej utworzenia przypisuje się ówczesnemu włoskiemu ministrowi, Antonio Mario La Pergoli. Powstanie Komisji związane było przede wszystkim z przemianami ustrojowymi państw Europy Środkowo-Wschodniej. Celem jej powołania było zapewnienie tym państwom instytucjonalnej pomocy w okresie transformacji. Obecnie uważana jest za instytucję o charakterze międzynarodowego prawnego think-tanku. Początkowo w jej skład weszło jedynie 18 państw członków założycieli[3][5][6].

Państwa Członkowskie Komisji

edytuj
 

     Państwo Członkowskie

     Członek Stowarzyszony

     Obserwator

     Status specjalny lub współpraca

W 1990 roku w skład Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo wchodziło 18 państw. Obecnie jest ich 60 (stan na grudzień 2015 r.). Jedno z państw (Białoruś) posiada status członka stowarzyszonego, pięć posiada status obserwatora: Stolica Apostolska, Kanada, Argentyna, Japonia i Urugwaj. Status specjalny posiadają: Unia Europejska, Autonomia Palestyńska i Republika Południowej Afryki[7]. Polska jest Państwem Członkowskim Komisji od 30 kwietnia 1992 roku[8].

Struktura organizacyjna

edytuj

Członkowie

edytuj

Komisja Wenecka liczy ponad stu członków umocowanych przez Państwa Członkowskie oraz przedstawicieli obserwatorów i organizacji o statusie specjalnym. Są wśród nich m.in. sędziowie i prezesi narodowych sądów konstytucyjnych (np. reprezentujący Węgry, od 2013 roku honorowy przewodniczący, Péter Paczolay[9]), wysocy rangą politycy i urzędnicy państwowi (np. wicepremier Izraela Dan Meridor), ombudsmani (Lydie Err, Luksemburg). Do kwietnia 2016 Polskę reprezentowała była premier, Hanna Suchocka, wybrana wiceprzewodniczącą Komisji, a także, jako członek subsydiarny, dr hab. Krzysztof Drzewicki, profesor Uniwersytetu Gdańskiego[10][11]. W kwietniu 2016 w ich miejsce powołani zostali nowi reprezentanci Polski – prof. Bogusław Banaszak i dr hab. Mariusz Muszyński[12].

Członkowie Komisji powoływani są przez Państwa Członkowskie Komisji na okres 4 lat, przy czym możliwy jest ponowny wybór. W okresie trwania kadencji odwołanie członka jest utrudnione; może nastąpić wyłącznie na podstawie jego rezygnacji lub uchwały samej Komisji[13]. Kilkukrotnie zdarzało się, że wnioskowano o przedterminowe odwołanie członka Komisji, który z jakichś powodów stracił zaufanie Państwa Członkowskiego. Za każdym razem Komisja stawała jednak po stronie zasady niezależności i odmawiała zadośćuczynienia wnioskowi[6].

W czerwcu 2016 honorową przewodniczącą Komisji została Hanna Suchocka[14].

Biuro Komisji

edytuj

Biuro (ang. Bureau) Komisji, tj. jej prezydium, składa się z przewodniczącego, jego trzech zastępców i czterech członków. Są oni wybierani w głosowaniu, spośród członków Komisji. Kadencja członków Biura wynosi dwa lata, przy czym możliwa jest reelekcja[15].

19 grudnia 2015 po raz czwarty z rzędu przewodniczącym Komisji został wybrany przedstawiciel Włoch Gianni Buquicchio, wykładowca i wieloletni wysokiej rangi urzędnik organów Rady Europy. Od 10 grudnia 2021 r. przewodniczącą Komisji została Claire_Bazy-Malaurie(inne języki).

Wiceprzewodniczący Komisji[a]:

  • Veronika Bílkova (Czechy) pierwszy wiceprzewodniczący;
  • Marta Cartabia (Włochy);
  • Martin Kuijer (Holandia).

Członkowie:

Sekretariat i obsługa organizacyjna

edytuj

Zgodnie ze statutem Komisji, jej obsługę organizacyjno-techniczną zapewnia Sekretariat Generalny Rady Europy[17]. W jego ramach funkcjonuje odrębny, stały sekretariat Komisji z siedzibą w kwaterze głównej Rady Europy w Strasburgu.

Sekretarza Komisji wybiera sekretarz generalny Rady Europy. Od 24 lutego 2010 roku funkcję sekretarza Komisji pełni Thomas Markert[18].

Sposób działania

edytuj
 
Scuola Grande di San Giovanni Evangelista w Wenecji

Członkowie Komisji spotykają się cztery razy do roku (w marcu, czerwcu, październiku i grudniu) na posiedzeniach plenarnych, które odbywają się w Wenecji, w Scuola Grande di San Giovanni Evangelista. Posiedzenia te mają na celu głównie podsumowanie prac prowadzonych przez cały rok, w grupach roboczych i problemowych oraz podkomisjach[3].

Działalność

edytuj

Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo zajmuje się głównie prawem konstytucyjnym w szerokim znaczeniu: nie tylko samymi ustawami zasadniczymi poszczególnych państw i poprawkami do nich, ale również np. prawem wyborczym, prawem mniejszości czy ochroną praw człowieka poprzez instytucje ombudsmana.

Pomoc konstytucyjna (opinie)

edytuj

Pomoc konstytucyjna jest głównym obszarem działalności Komisji. Zapewnia ona poszczególnym państwom doradztwo w sprawach związanych z prawem konstytucyjnym. Komisja realizuje w ten sposób swą rolę polegającą na ochronie praw człowieka i wzmocnieniu instytucji demokratycznych. Procedura wydawania opinii rozpoczyna się zwykle na wniosek danego państwa. Wniosek taki mogą złożyć również organy Rady Europy (Komitet Ministrów Rady Europy, Zgromadzenie Parlamentarne, Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych i Sekretarz Generalny), a także organizacje i państwa uczestniczące w pracach Komisji.
Po otrzymaniu odpowiedniego wniosku Komisja powołuje grupę sprawozdawców (ang. rapporteurs), wybieranych zwykle spośród członków Komisji. Doradzają oni władzom konkretnego państwa w przygotowywaniu projektów aktów prawnych. Na podstawie ich uwag i spostrzeżeń sekretariat Komisji opracowuje wstępną, skonsolidowaną opinię dotyczącą zgodności tych projektów ze standardami demokratycznymi i ochrony praw człowieka. W opinii tej wskazuje także na możliwość ewentualnego udoskonalenia projektu. Komisja przyjmuje tak przygotowaną wstępną opinię na posiedzeniu plenarnym, zwykle w obecności przedstawicieli odpowiedniego państwa. Zwykle opinie podejmowane są poprzez konsensus. Przeprowadzanie głosowań większościowych w tych sprawach jest raczej rzadkością.

Komisja nie ma możliwości nakładania jakichkolwiek sankcji na państwa, które jej zdaniem nie stosują standardów demokratycznych. Komisja posługuje się dialogiem jako metodą wywierania wpływu. W toku swoich działań sprawozdawcy spotykają się zwykle z przedstawicielami różnych sił politycznych i instytucji w danym państwie tak, aby zapewnić sobie możliwie obiektywny ogląd sytuacji[6][19].

Rola w rozwiązywaniu konfliktów

edytuj

Autorytet Komisji i jej ekspercki, ponad polityczny charakter wpływają na jej doniosłą rolę w rozwiązywaniu konfliktów, także tych o charakterze etnicznym. Komisja oferuje pomoc prawną, polegającą zwykle na dokonaniu interpretacji obowiązującego prawa lub opracowaniu projektu aktu prawnego, który mógłby służyć jako rozwiązanie kompromisowe, możliwe do przyjęcia przez zwaśnione strony. Na wniosek Unii Europejskiej (Wspólnot Europejskich) Komisja służyła w tej roli podczas konfliktów w Bośni i Hercegowinie, Serbii, Czarnogórze, Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii oraz w Kosowie. Zaangażowała się także w pomoc w rozwiązywaniu konfliktów dotyczących statusu prawnomiędzynarodowego Abchazji, Osetii Południowej oraz Naddniestrza[19].

Wybrane opinie Komisji

edytuj
  • seria opinii (2011–2012) dotyczących zmian ustrojowych na Węgrzech, m.in. opinia nr 614/2011 z 28 marca 2011 roku dot. nowelizacji węgierskiej konstytucji (na podstawie uwag sprawozdawców: Ch. Grabenwatera, W. Hoffmanna-Riema, H. Suchockiej, K. Tuori i J. Verlaersa)[20]; opinia nr 665/2012 z 19 czerwca 2012 roku dot. ustawy reformującej Sąd Konstytucyjny (na podstawie uwag sprawozdawców: Ch. Grabenwatera, W. Hoffmanna-Riema i G. Neppi Modony)[21];
  • seria opinii (1996–2013) dot. sytuacji w Bośni i Hercegowinie, np. opinia nr 274/2004 z 17 marca 2004 roku dot. statusu i rangi ombudsmana w Bośni i Hercegowinie (na podstawie uwag sprawozdawcy H.H. Vogla)[22];
  • seria opinii (1995–2012) dotyczących Ukrainy, np. opinia 339/2005 z 13 czerwca 2005 roku dot. dokonanej nowelizacji konstytucji (na podstawie uwag sprawozdawców: K. Tuori, S. Bartole i F. Flanagan)[23];
  • opinia nr 237/2003 z dn. 29 września 2003 roku dot. projektu ustawy nowelizującej ustawę o mniejszościach narodowych na Litwie (na podstawie uwag sprawozdawców: S. Bartolego i P. Van Dijka)[24].

Współpraca z sądami konstytucyjnymi

edytuj

Komisja aktywnie uczestniczy w dostarczaniu narzędzi służących bieżącej komunikacji sądów konstytucyjnych państw członkowskich pomiędzy sobą. Wynika to z przeświadczenia, że wspomaganie władz państwowych w tworzeniu aktów prawnych może być tylko o tyle stosowane, o ile zapewni się prodemokratyczną wykładnię obowiązującego prawa[6]. Początkowo, w 1992 roku, powstało przy Komisji centrum informacyjne, powołano również sieć urzędników łącznikowych (ang. liaison officers), ustanowionych dla poszczególnych sądów. Trzy razy w roku składają oni relacje w Biuletynie Orzecznictwa Konstytucyjnego (ang. Bulletin on Constitutional Case-Law) i wprowadzają orzecznictwo do prowadzonej przez Komisję bazy danych CODICES. W ten sposób Komisja zachęca poszczególne sądy do dialogu orzeczniczego i do wymiany poglądów między sądami państw, w których system demokratyczny ma głębokie fundamenty, i tymi, w których wykształcił się dopiero niedawno[25].

W 2009 roku Komisja zorganizowała pierwszy kongres Światowej Konferencji Sprawiedliwości Konstytucyjnej (ang. World Conference on Constitutional Justice), która odbyła się w Kapsztadzie. Uczestniczyli w nim przedstawiciele 93 sądów konstytucyjnych i najwyższych oraz rad konstytucyjnych z całego świata. Głównym celem tej konferencji było zintensyfikowanie dialogu pomiędzy orzecznikami w sprawach obejmujących prawa człowieka i prodemokratyczną wykładnię konstytucyjną. Obecnie Światowa Konferencja jest już organem stałym[26][27].

Wspólna Rada Sprawiedliwości Konstytucyjnej

edytuj

Wspólna Rada Sprawiedliwości Konstytucyjnej (ang. Joint Council on Constitutional Justice) powstała w 2002 roku. Zastąpiła ona wcześniejszą podkomisję o tej samej nazwie, będącą forum wymiany poglądów pomiędzy urzędnikami łącznikowymi[25]. Rada jest ciałem o charakterze mieszanym, złożonym z urzędników łącznikowych poszczególnych sądów (w tym sądów międzynarodowych: Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Międzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka) oraz członków Komisji[6].

Badania, konferencje i seminaria

edytuj

Istotnym elementem działalności Komisji jest prowadzenie badań oraz organizowanie konferencji i seminariów dotyczących zakresu spraw należących do jej właściwości.

Opinie ogólne i analizy eksperckie

edytuj

Komisja decyduje się na wydawanie opinii ogólnych (tj. nie dotyczących poszczególnych państw i ich systemu prawnego), gdy w swojej działalności natrafia na zagadnienia o szczególnie istotnym znaczeniu. Dobrym przykładem jest Opinia Komisji nr 359/2006 dotycząca ochrony praw człowieka w sytuacjach kryzysowych[28] ściśle wyliczająca możliwe kryteria i okoliczności uzasadniające zmniejszenie poziomu ochrony tych praw[b]. Innym przykładem może być Raport o roli opozycji parlamentarnej z 2010 roku[29]. Tego rodzaju dokumenty nie stanowią wskazówek dla konkretnego państwa, ale raczej monograficzne opracowanie danego problemu, które może być inspiracją dla władz różnych organizacji państwowych. Z opracowań Komisji często korzysta również Rada Europy, gdy powołuje się na nie w dokumentach przyjmowanych przez siebie[6].

Komisja korzysta również często z usług zewnętrznych ekspertów, szczególnie w skomplikowanych dziedzinach prawa. Przykładem takiej eksperckiej analizy jest opinia nr 309/2004, odnosząca się do regulacji rynku mediowego we Włoszech – Zasady rozwiązywania konfliktu interesów (prawo Frattiniego). Analiza i ocena[30][c]. Analizy takie są również publikowane i podawane przez Komisję do wiadomości publicznej.

Konferencje i seminaria

edytuj

W ramach swojej działalności polegającej na upowszechnianiu standardów i wartości demokratycznych Komisja stale organizuje konferencje dotyczące ogólnych zagadnień prawa związanych z zakresem jej działania. Przykładem konferencji pierwszego rodzaju może być Zasada prawa jako koncept praktyczny (ang. The Rule of Law as a Practical Concept), która odbyła się 2 marca 2012 roku w Londynie[31]. Komisja organizuje również seminaria i spotkania robocze, których tematyka odnosi się do konkretnych wyzwań stojących przed władzami danych państw – np. seminarium dla tunezyjskich sędziów, dotycząca niezawisłości sędziowskiej[32].

Kwestie wyborcze i referendalne

edytuj

Jednym z zagadnień, jakimi zajmuje się Komisja, są sprawy związane z wyborami i referendami: ordynacje i kodeksy wyborcze, funkcjonowanie partii politycznych, procedura stanowienia prawa i inne. Komisja brała również czynny udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych odnoszących się do kwestii wyborczych: tak było np. w przypadku Albanii, której Komisja pomagała przygotować projekty stosownych ustaw trzy razy (w latach 1997, 2000 i 2003). Komisja zajmuje się także sprawami referendalnymi, jak w przypadku Czarnogóry.

Rada na rzecz Demokratycznych Wyborów

edytuj

Rada Europy postanowiła utworzyć obok Komisji specjalistyczny organ, którego zakresem działania będą przede wszystkim kwestie wyborcze. W skład utworzonej w 2002 Rady na rzecz Demokratycznych Wyborów (ang. Council for Democratic Elections, CDE) wchodzą członkowie Komisji oraz przedstawiciele Zgromadzenia Parlamentarnego i Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych. Rada na rzecz Demokratycznych Wyborów nie zastępuje Komisji w tych sprawach, ale służy jej dodatkową pomocą. Głównym zadaniem CDE jest analiza wstępnych opinii i analiz Komisji przed ich skierowaniem na obrady sesji plenarnej. W pracach CDE uczestniczą także stale przedstawiciele OSCE/ODIHR (Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka), agendy OBWE.

Obecnym przewodniczącym Rady na rzecz Demokratycznych Wyborów jest Jos Wienen, przedstawiciel Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, zaś jego zastępcą Oliver Kask, członek Komisji Weneckiej[a][33].

Rada na rzecz Demokratycznych Wyborów podejmuje również działania niezwiązane bezpośrednio z opiniowaniem dokumentów Komisji. Jednym z jej pierwszych zadań było opracowanie Kodeksu dobrych praktyk w sprawach wyborczych[34] (ang. Code of Good Practice in Electoral Matters)[35]. Dokument ten stanowi przede wszystkim zbiór europejskich standardów odnoszących się do procesu wyborczego, takich jak powszechność, równość czy tajność wyborów. Kodeks wskazuje również niezbędne warunki organizacyjne procedury wyborczej. Po opracowaniu przez CDE, Kodeks został następnie przyjęty również przez Komisję na sesji plenarnej, a w końcu także przez Zgromadzenie Parlamentarne oraz Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy. Deklaracja w sprawie poparcia Kodeksu została także podjęta na poziomie ministerialnym przez Komitet Ministrów Rady Europy.

Działania w stosunku do Polski

edytuj

Polski minister spraw zagranicznych Witold Waszczykowski zwrócił się o wydanie przez Komisję opinii o uchwalonej 22 grudnia 2015 nowelizacji do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, która przyczyniła się do pogłębienia trwającego od jesieni 2015 kryzysu wokół Trybunału. 8 i 9 lutego 2016 przedstawiciele Komisji na czele z jej przewodniczącym Gianni Buquicchio odbyli wizytę w Polsce, w trakcie której przeprowadzili rozmowy z przedstawicielami wielu organów państwa na temat istoty i znaczenia tej nowelizacji[36]. 11 marca 2016 Komisja wydała opinię na temat kryzysu konstytucyjnego w Polsce, m.in. wzywając polski rząd do niezwłocznego opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 marca 2016 obalającego nowelizację ustawy o TK z grudnia 2015[37].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ a b Stan na dzień 24 czerwca 2024 r.
  2. ↑ W tym dokumencie wskazuje się np. na wynikający z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka test zagrożenia publicznego.
  3. ↑ Przygotowana przez Karola Jakubowicza (Polska) i Davida Warda (Wielka Brytania).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Andrzej Zolla, Kompromis Możliwy, „Angora”, nr 12 (1344), 20 marca 2016, s. 15, ISSN 0867-8162.
  2. ↑ The „Scuola Grande”. Scuola Grande San Giovanni Evangelista di Venezia, 2007. [dostęp 2016-01-21]. (ang.).
  3. ↑ a b c Presentation of the Venice Commission. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-08]. (ang.).
  4. ↑ Statute. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-09]. (ang.).
  5. ↑ Komisja Wenecka. strasburgre.msz.gov.pl (witryna Stałego Przedstawicielstwa RP przy Radzie Europy). [dostęp 2013-02-08]. (pol.).
  6. ↑ a b c d e f Rudolf Dürr: The Venice Commission. W: Council of Europe. Tanja Kleinsorge (red.). Alphen aan den Rijn: Kluwer, 2009, s. 151-161. ISBN 978-90-411-3391-5. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  7. ↑ a b Bodies of the Venice Commission (as of 19.12.2015). Rada Europy. [dostęp 2015-12-28]. (ang.).
  8. ↑ Lista Państw Członkowskich Komisji. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-09]. (ang.).
  9. ↑ Dr. Péter Paczolay. Council of Europe. [dostęp 2016-01-21]. (ang.).
  10. ↑ Members of the Venice Commission/Individual Members. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-08]. (ang.).
  11. ↑ Witold Waszczykowski: Polska wymienia swoich przedstawicieli w Komisji Weneckiej. onet.pl, 11 kwietnia 2016. [dostęp 2016-04-11].
  12. ↑ MSZ: Banaszak i Muszyński nowymi członkami Komisji Weneckiej. pap.pl, 25 kwietnia 2016. [dostęp 2016-05-02].
  13. ↑ art. 2 ust. 3 Statutu Komisji Weneckiej. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-09]. (ang.).
  14. ↑ Hanna Suchocka została honorową przewodniczącą Komisji Weneckiej. onet.pl, 10 czerwca 2016. [dostęp 2016-06-11].
  15. ↑ art. 4 ust. 1 Statutu Komisji Weneckiej). venice.coe.int. [dostęp 2013-02-09]. (ang.).
  16. ↑ Venice Commission :: Council of Europe [online], www.venice.coe.int [dostęp 2024-06-24].
  17. ↑ art. 8 ust. 1 Statutu Komisji Weneckiej). venice.coe.int. [dostęp 2013-02-09]. (ang.).
  18. ↑ Thomas Markert appointed Secretary of the Venice Commission of the Council of Europe. venice.coe.int, 2010-02-24. [dostęp 2013-02-09]. (ang.).
  19. ↑ a b Constitutional Assistance. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  20. ↑ Opinion nr 614/2011 on Three Legal Questions Arising in the Process of Drafting the New Constitution. Venice Commission, 2011-03-28. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  21. ↑ Opinion nr 665/2012 on Act CLI of 2011 on the Constitutional Court. Venice Commission, 2012-06-19. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  22. ↑ Opinion nr 274/2004 on the Status and Rank of the Human Rights Ombudsman of Bosnia and Hercegowina. venice.coe.int, 2004-03-17. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  23. ↑ Opinion nr 339/2005 on the Amendments to the Constitution of Ukraine Adopted on 8.12.2004. venice.coe.int, 2005-06-13. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  24. ↑ Opinion nr 237/2003 on the Draft Law on Amendments to the Law on National Minorities in Lithuania. venice.coe.int, 2003-09-29. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  25. ↑ a b Constitutional Justice. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  26. ↑ World Conference on Constitutional Justice. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  27. ↑ Final Declaration. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  28. ↑ Opinion on the Protection of Human Rights in Emergency Situations. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-21)]. (ang.).
  29. ↑ World Conference on Constitutional Justice. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-10]. (ang.).
  30. ↑ Rules for the Resolution of Conflict of Interest („Frattini Law”). venice.coe.int, 2005-02-08. [dostęp 2013-02-11]. (ang.).
  31. ↑ The Rule of Law as a Practical Concept. venice.coe.int, 2012-04-24. [dostęp 2013-02-11]. (ang.).
  32. ↑ Tunisia - Seminar on the independence of the judiciary. venice.coe.int. [dostęp 2013-02-11]. (ang.).
  33. ↑ Members of the Council for Democratic Elections (CDE). Rada Europy. [dostęp 2015-12-29]. (ang.).
  34. ↑ Kodeks Dobrej Praktyki w Sprawach Wyborczych [online], bisnetus, 29 kwietnia 2016 [dostęp 2016-06-10] (pol.).
  35. ↑ Code of Good Practice in Electoral Matters. Guidelines and Explanatory Report. Adopted by the Venice Commission at its 51st and 52nd Sessions. Strasburg: European Commission for Democracy through Law, 18-19 października. ISBN 92-871-5191-1. (ang.).
  36. ↑ Spór o Trybunał Konstytucyjny. Komisja Wenecka z wizytą w Polsce. polskieradio.pl, 2016-02-08. [dostęp 2016-02-10].
  37. ↑ Komisja Wenecka przyjęła opinię na temat TK z poprawkami. onet.pl. [dostęp 2016-03-11].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Europejska_Komisja_na_rzecz_Demokracji_przez_Prawo&oldid=74998993”