Exophytica
Exophytica – takson ważek z podrzędu Epiprocta i infrarzędu ważek różnoskrzydłych.
| Exophytica | |||
| Bechly, 1996 | |||
| Okres istnienia: kreda–dziś | |||
 Szklarnik leśny, samiec | |||
 Młoda samica gadziogłówki żółtonogiej | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| (bez rangi) | Euepiproctophora | ||
| (bez rangi) | Anisopteromorpha | ||
| (bez rangi) | Trigonoptera | ||
| (bez rangi) | Pananisoptera | ||
| (bez rangi) | Neoanisoptera | ||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | Euanisoptera | ||
| (bez rangi) | Exophytica | ||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia edytuj
Owad dorosły edytuj
Tułów tych ważek odznacza się zlanymi ze sobą zwojami nerwowymi śródtułowia i zatułowia – to samo rozwiązanie pojawiło się niezależnie w kladzie Euzygoptera wśród ważek równoskrzydłych. Użyłkowanie skrzydeł obu par cechuje się zanikiem żyłki ukośnej dodatkowej dystalnej, przy czym cecha ta obecna jest również u Neoaeshnida i niektórych Petaluridae. W linii Exophytica nastąpił zanik drobnych kolców po grzbietowej stronie drugiej gałęzi wtórnej żyłki medialnej przedniej, stanowiącej odsiebną granicę trójkąta dyskoidalnego. Odnóża wszystkich par wykazują dymorfizm płciowy. U samców przednia para ma w pierwotnym planie budowy na goleniach poduszeczki zwane callum, według części autorów homologiczne z kilami na goleniach Carinitibiata. Odnóża środkowej i tylnej pary w pierwotnym planie budowy mają u samców natomiast sztywne i krótkie kolce zwane tumidotrichae, jednak zanikają one wtórnie u licznych grup. Z wyjątkiem kladu Neolamellida obie płcie mają golenie odnóży środkowej i tylnej pary asymetryczne w przekroju poprzecznym, określane jako plagiotibiae[1].
Odwłok u samic Exophytica nie jest tak gruby jak u Petalurida i nie zachowuje ściśle walcowatego kształtu, często będąc miejscami przewężonym lub przypłaszczonym[2]. Charakterystyczną jego cechą jest uwstecznienie niektórych elementów, w tym wtórny zanik mięśni trzeciego, siódmego i ósmego, silna redukcja metagonapofiz oraz co najmniej lekka redukcja progonapofiz i mezogonapofiz. Wiąże się to ze stosowanym w tej grupie składaniem licznym, owalnych jaj w locie (owipozycja egzofityczna)[1]. Tak jak u Aeschnoptera w podstawowym planie budowy odwłok samca ma wtórny aparat kopulacyjny z ostatnim segmentem pęcherzyka nasiennego (vesicula spermalis) zaopatrzonym w parzyste flagellae[2]. Trzeci segment pęcherzyka nasiennego odznacza się całkowicie zamkniętą bruzdą nasienną, przy czym cechę tę znaleźć można także u niektórych Petaluridae, Austropetaliida i Neoaeshnida[1].
Larwa edytuj
Larwy mają wyraźną piramidkę analną utworzoną przez wydłużone, spiczasto zwieńczone przysadki odwłokowe, paraprokty i wyrostki epiproktów, co łączy je z innymi Neoanisoptera. Wraz z Aeschnoptera wyróżniają się na tle wszystkich innych ważek redukcją liczby fałdek przedżołądka z ośmiu do czterech[2]. Charakteryzują się obecnością mięśnia poprzecznego nie tylko w szóstym, ale także w piątym i czwartym segmencie odwłoka, co ułatwia im poruszanie się napędem odrzutowym – dzięki gwałtownemu wypuszczaniu wody z komory rektalnej[2][1]. Przynajmniej dwa pierwsze segmenty odwłoka mają uwstecznione płaty lub kolce boczne. W grupie tej wstępuje również przystosowanie do przekowania podłoża w formie wydłużonej płytki czołowej[1].
Taksonomia edytuj
Takson ten wprowadzony został w 1996 roku przez Güntera Bechly’ego[3]. W pracy Hansa Lohmanna z tego samego roku analogiczny doń takson nazwany został Exophyticata[4]. Zalicza się do niego wszystkie ważki różnoskrzydłe z wyjątkiem Petalurida i Aeschnoptera (te ostatnie tworzą wraz z nim Euanisoptera). Filogenetyczna systematyka Euanisoptera według pracy Bechly’ego z 2007 roku, do rangi rodziny z pominięciem podziału Valvulida przedstawia się następująco[5]:
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Günter Bechly, Phylogenetic Systematics of Euanisoptera / Exophytica - Gomphides, [w:] Günter Bechly, Phylogenetic Systematics of Odonata, Böblingen 2007.
- ↑ a b c d Günter Bechly, Phylogenetic Systematics of basal Pananisoptera and Anisoptera / Petalurida, [w:] Günter Bechly, Phylogenetic Systematics of Odonata, Böblingen 2007.
- ↑ Günter Bechly, Morphologische Untersuchungen am Flügelgeäder der rezenten Libellen und deren Stammgruppenvertreter (Insecta; Pterygota; Odonata), unter besonderer Berücksichtigung der Phylogenetischen Systematik und des Grundplanes der *Odonata, „Petalura”, Special Volume 2, 1996, s. 1–402.
- ↑ Hans Lohmann. Das phylogenetische System der Anisoptera (Odonata). „Deutsche Entomologische Zeitschrift”. 106 (9), s. 209–266, 1996.
- ↑ Günter Bechly, Phylogenetic classification of fossil and extant odonates, [w:] Günter Bechly, Phylogenetic Systematics of Odonata, Böblingen 2007.