Łazarz I Hrebeljanović
Łazarz Hrebeljanović, Лазар Хребељановић (ur. 1329, zm. 15 czerwca[1] lub 28 czerwca[2] 1389) – książę Serbii, nazywany również carem.
| |
| |
| Książę Serbii | |
| Okres |
od 1371 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data i miejsce urodzenia |
1329 |
| Data i miejsce śmierci |
15 lub 28 czerwca 1389 |
| Przyczyna śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec | |
| Żona | |
Życiorys edytuj
Urodził się w 1329 w okolicach Nowego Brda[3]. Jego życie do roku 1371 jest słabo opisane w źródłach. Najprawdopodobniej wyróżnił się w czasie służby na dworze Stefana Urosza IV Duszana, co pozwoliło mu uzyskać tytuł kneza i poślubić Milicę Vukanić, pochodzącą z młodszej linii królewskiej dynastii Nemaniczów[3]. Po bitwie nad Maricą, w której nie wziął udziału, w sojuszu z bośniackim banem Tvrtkiem Kotromaniciem dokonał podziału ziem żupana Nikoli Altomanovicia, stając się najpotężniejszym z możnowładców serbskich[3]. Uzyskał wsparcie Serbskiego Kościoła Prawosławnego, który uznał go za człowieka zdolnego do odbudowy potęgi Serbii Nemaniczów. Łazarz Hrebeljanović był fundatorem wielu monasterów i cerkwi, m.in. Rawanicy[4] i Lazaricy w Kruševacu[5].
W miarę wzrostu swojej potęgi Łazarz zaczął używać tytułu króla wszystkich Serbów, mimo iż nigdy nie kontrolował wszystkich terytoriów przez nich zamieszkiwanych[6].
Dowodził wojskami Serbów i ich sojuszników w bitwie na Kosowym Polu w 1389. Wg niektórych przekazów w bitwie tej zginął[7]. Okoliczności tego wydarzenia były różnie opisywane przez późniejsze kroniki. W pierwszych relacjach z Kosowego Pola informacja o śmierci Łazarza nie występuje w ogóle. Najstarsze informacje o jego śmierci w bitwie podają jedynie, iż „zginął od miecza”. Dopiero w miarę rozwoju literatury hagiograficznej opiewającej postać Łazarza pojawiła się wersja, iż został on wzięty do niewoli i ścięty przez Turków[8].
Małżeństwo i dzieci[9] edytuj
Łazarz ożenił się ok. 1353 z Milicą (Милица) z rodziny Vukaniciów, pochodzącej od bocznej gałęzi carskiej i królewskiej dynastii Nemanjiciów, z którą miał siedmioro, potwierdzonych w źródłach, dzieci:
- córkę Marę zm. ok. 1426, żonę Vuka Brankovicia.
- syna despotę Stefana Lazarevicia
- syna księcia Vuka, straconego przez Turków 6 lipca 1410
- córkę Marę lub Draganę, zm. czerwiec 1395, wydaną za mąż ok. 1386 za bułgarskiego cara Iwana Szyszmana
- córkę Teodorę, zm. przed 1405, wydana za mąż za Nikolę II Gorjanskiego, syna Nikoli I Gorjanskiego, bana Mačvy i Chorwacji, palatyna Królestwa Węgier
- córkę Jelenę lub Jelę, zm. marzec 1443, żonę Đurađa Stracimirovicia
- córkę Oliverę Despinę (serb. Оливера Деспина) zm. po 1444 wydaną za mąż w 1390 za sułtana Bajazyda I
Obecność w kulturze serbskiej edytuj
Mit kosowski edytuj
Jednym z elementów zakorzenionego w kulturze serbskiej mitu kosowskiego jest obraz przymierza zawartego z Łazarzem Hrebeljanoviciem przez Boga. W noc poprzedzającą bitwę na Kosowym Polu, Łazarza odwiedził anioł, który przedstawił mu możliwość wyboru pomiędzy wielkim królestwem na ziemi a Królestwem Niebieskim. Władca wybrał Królestwo Niebieskie, które trwać będzie „na wieki wieków”. Spowodowało to jednak upadek jego ziemskiego władania i śmierć w bitwie na Kosowym Polu. W micie kosowskim i wywodzącej się z niego ideologii świętosawskiej wydarzenie to oznacza początek szczególnego przymierza między Serbami a Bogiem[10].
W innych utworach Łazarz zmartwychwstaje po 40 latach od swojej śmierci, na pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa[potrzebny przypis].
Kultura ludowa edytuj
Łazarz Hrebeljanović jest bohaterem wielu ludowych pieśni epickich, opisujących jego życie, działalność oraz udział w bitwie na Kosowym Polu (Książęca wieczerza[11], Budowanie Rawanicy[12])
Kult edytuj
Książę Łazarz został uznany za świętego przez Serbską Cerkiew Prawosławną. Jego wspomnienie wypada w dniu 15/28 czerwca.
Według tradycji ciało zabitego Łazarza zostało zwrócone wdowie po nim przez serbskich książąt, którzy złożyli Turkom hołd lenny. Milica pochowała je w Prisztinie, zaś w 1401 lub 1402 przeniosła do monasteru Rawanica. Jego ciało zostało umieszczone w ozdobnej race i ubrane w szatę z wyhaftowanymi postaciami lwów, którą miał mieć na sobie w czasie bitwy. W 1690 mnisi z Rawanicy zbiegli z monasteru w czasie Wielkiej Wędrówki Serbów, zabierając ze sobą relikwie; były one przechowywane początkowo w Szentendre, następnie zaś w Sremie. W 1942 relikwiarz został okradziony przez ustaszy, co skłoniło hitlerowskie władze okupacyjne do przeniesienia go do Belgradu. W 1987, dwa lata przed 600. rocznicą bitwy kosowskiej, relikwie były kolejno wystawiane w różnych monasterach Serbii i Bośni, przed ostatecznym przeniesieniem ich do Rawanicy. Według opiekujących się relikwiami zakonników mają one cudotwórczą moc. Jest to jeden z popularniejszych celów pielgrzymkowych w Serbii[13].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Лазарь [online], Большая российская энциклопедия [dostęp 2024-02-10] (ros.).
- ↑ Lazar [online], Den Store Danske, 30 kwietnia 2009 [dostęp 2024-02-10] (duń.).
- ↑ a b c Judah 2009 ↓, s. 27.
- ↑ Judah 2009 ↓, s. 27–28.
- ↑ Црква св. Стефана Лазарица са Крушевачким Градом. spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs. [dostęp 2015-11-02]. (serb.).
- ↑ Judah 2009 ↓, s. 28.
- ↑ David Nicolle: Bitwa pod Nikopolis - 1396. Wyd. I. Inowrocław: AmerCom SA na licencji Osprey Publishing, 2010, s. 18. ISBN 978-83-261-0910-2.
- ↑ Judah 2009 ↓, s. 38.
- ↑ Родословне таблице и грбови српских династија и властеле; wyd. I Aleksa Ivić (1928), wyd. II Dusan Spasić, Aleksandar Plavestra i Dusan Mrdjenović (1987); Bata, Beograd, wyd. I ISBN 86-7685-007-0 (1928), wyd. II ISBN 86-7335-050-6 (1987) (w języku serbskim)
- ↑ Dorota Gil, Prawosławie Historia Naród. Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005, s. 174, ISBN 83-233-1951-0, OCLC 69347941.
- ↑ Judah 2009 ↓, s. 36.
- ↑ A. Kamieńska, Wstęp, s.7
- ↑ Judah 2009 ↓, s. 38–39.
Bibliografia edytuj
- Tim Judah, The Serbs. History, Myth and the Destruction of Yugoslavia, Yale University Press, 2009, ISBN 978-0-300-14784-1, JSTOR: j.ctt1nqb2m (ang.).