Wikipedia

Moderus Gamma

rodzina tramwajów niskopodłogowych produkowanych przez Modertrans od 2016

Moderus Gamma – rodzina jednoprzestrzennych, niskopodłogowych, tramwajów przegubowych produkowanych od 2016 przez przedsiębiorstwo Modertrans z Poznania w jego zakładzie produkcyjnym zlokalizowanym w Biskupicach.

Moderus Gamma[1].
Ilustracja
Moderusy Gamma LF 02 AC i 03 AC BD w Poznaniu
Dane ogólne
Producent

Modertrans Poznań

Miejsce produkcji

Biskupice

Premiera

18 listopada 2016

Lata produkcji

od 2016

Dane techniczne
Liczba członów

5 lub 3

Długość

32 010 mm

Szerokość

2400 mm

Wysokość

3650 mm

Typ silników

prądu przemiennego

Napięcie zasilania

600 V

Wnętrze
Liczba miejsc siedzących

63+3

Liczba miejsc ogółem

244[a]

Niskopodłogowość

100%

Wysokość podłogi

355 mm

Multimedia w Wikimedia Commons

Pierwsza koncepcja tramwaju Gamma została opracowana w 2007, ale niedługo potem projekt został porzucony. Powrócono do niego w 2013, kiedy to Modertrans otrzymał dofinansowanie na realizację swojej koncepcji. Prototyp został ukończony w 2016 i miał premierę 18 listopada w zakładzie producenta. Zostało wyprodukowanych ponad 100 gamm i są one eksploatowane przez MPK Poznań, MPK Wrocław i MPK–Łódź.

Historia edytuj

Geneza edytuj

31 stycznia 2005 powstała spółka Modertrans Poznań[2]. W 2006 przedsiębiorstwo dostarczyło pierwszy wysokopodłogowy tramwaj Moderus Alfa będący modernizacją wagonu z rodziny 105N[3], zaś w 2009 pierwszy częściowo niskopodłogowy pojazd Moderus Beta będący modernizacją wozu Düwag N8C[4]. W 2011 zakład wykonał pierwszy częściowo niskopodłogowy tramwaj własnej konstrukcji, również nazwany Moderus Beta[3]. Wówczas w portfolio producenta brakowało jedynie tramwaju całkowicie niskopodłogowego[5].

Wcześniej, bo już w 2007, w przetargu na dostawę dwóch tramwajów dla Bydgoszczy, Modertrans zaoferował całkowicie niskopodłogowy model o nazwie Gamma[6]. Zamówienie zostało ostatecznie udzielone Pesie, która dostarczyła Tramicusy[7]. Mimo to Modertrans kontynuował swój projekt. W 2008 planowano, że prototyp nowego modelu zostanie oddany do użytku na przełomie 2008 i 2009[8]. Tak się jednak nie stało, a do realizacji koncepcji powrócono 5 lat później[9].

Pierwszy prototyp (LF 01 AC) edytuj

Produkcja edytuj

 
Prototypowy Moderus Gamma LF 01 AC w Gdańsku

1 listopada 2013 Modertrans i Wydział Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej rozpoczęły realizację projektu Innowacyjny tramwaj miejski współfinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach tego projektu miał powstać tramwaj niskopodłogowy wyposażony w innowacyjne urządzenia i rozwiązania poprawiające komfort podróżowania[10].

W listopadzie 2014 zaprezentowano główne założenia projektu. Planowano wówczas, że testy tramwaju zostaną przeprowadzone na początku 2016[11]. W połowie maja 2015 zaś przedstawiciele Modertransu mówili o planach montażu pojazdu w okresie od wakacji do końca roku oraz o testach, które zostaną prawdopodobnie przeprowadzone w Poznaniu[12]. Od 1 stycznia 2016 projekt był współfinansowany przez NCBiR w ramach programu Demonstrator+[9] i początkowo miał on zostać zrealizowany do 31 marca[10], ale ostatecznie został ukończony 31 października. Całkowity koszt przedsięwzięcia wyniósł przeszło 14,1 mln zł, z czego ponad 5,6 mln zł stanowiło dofinansowanie[9].

18 listopada 2016 w zakładzie produkcyjnym Modertransu w Biskupicach, w obecności przedstawicieli władz Poznania, powiatu poznańskiego i województwa wielkopolskiego, NCBiR, Politechniki Poznańskiej i krajowych przedsiębiorstw komunikacji miejskiej, miała miejsce prezentacja oraz jazda próbna prototypowego tramwaju[13] Moderus Gamma LF 01 AC[1]. Poinformowano wówczas, że trwa procedura homologacyjna wozu oraz zapowiadano, że pojazd w ciągu dwóch-trzech tygodni trafi na nocne testy do Poznania, a następnie zacznie wozić pasażerów[14]. 27 listopada tramwaj zaprezentowano szerszej publiczności na terenie zajezdni Franowo w ramach imprezy Katarzynki 2016[15]. W styczniu 2017 na terenie tej samej zajezdni kontynuowano testy homologacyjne pojazdu[16], a 29 stycznia Gamma wzięła udział w obchodach 20-lecia Poznańskiego Szybkiego Tramwaju. Miała wówczas nadany numer taborowy 500, ale nadal nie była wykorzystywana liniowo[17].

Testy w Poznaniu edytuj

Na początku lutego 2017 prototypowa Gamma rozpoczęła jazdy testowe po Poznaniu. Pod koniec tego miesiąca MPK Poznań poinformowało, że w pojeździe, przed rozpoczęciem jazd z pasażerami, musi zostać dostosowana informacja pasażerska i zainstalowany system Poznańskiej Elektronicznej Karty Aglomeracyjnej. Zapowiedziano wówczas, że tramwaj wyjedzie liniowo najprawdopodobniej 1 kwietnia. Ponadto podano, że pojazd był oglądany przez przedstawicieli Olsztyna, a testami tramwaju są zainteresowani przewoźnicy z Wrocławia, Gdańska i konurbacji górnośląskiej[18]. Ostatecznie prototypowa Gamma pod koniec kwietnia powróciła do Poznania na testy bez pasażerów[19]. 11 maja zapowiedziano, że tramwaj zadebiutuje w ruchu liniowym 15 maja i będzie obsługiwać linie nr 12 i 16[20], co rzeczywiście potem miało miejsce[21].

Testy w Gdańsku edytuj

Od 26 do 29 września 2017 prototypowy egzemplarz Gammy był prezentowany na targach Trako w Gdańsku[22]. 28 września, podczas tychże targów, przedstawiciele Gdańskich Autobusów i Tramwajów zapowiedzieli, że w następnym tygodniu[23] tramwaj rozpocznie dwutygodniowe testy na linii nr 9 z możliwością ich przedłużenia do miesiąca. W nocy z 30 września na 1 października pojazd rozładowano na tory tramwajowe przy urzędzie miejskim[24]. 2 października tramwaj został sprawdzony na wzniesieniach występujących na trasie prowadzącej na Chełm, a dzień później przeszkolono ośmioro motorniczych[25].

W dniach 4–6 października prototypowa Gamma[25], która w Gdańsku otrzymała numer taborowy 4001[26], została skierowana do obsługi 16 półkursów linii nr 9 o płaskim przebiegu[25]. Producentowi tramwaju zależało na sprawdzeniu go również na wzniesieniach, które nie występują w Poznaniu, dlatego zaplanowano, że w kolejnych dniach pojazd zostanie przydzielony do linii nr 2 i 6[27]. 9 października tramwaj rozpoczął obsługę 13 półkursów na linii nr 6[28]. Trzy dni później GAiT poinformowały, że testy pojazdu zostały przedłużone i potrwają do końca miesiąca[29]. 31 października przewoźnik podał, że tramwaj zostanie w Gdańsku również przez cały listopad[30]. 1 listopada prototyp obsłużył 8 półkursów linii nr 6, zaś w dni robocze tamtego miesiąca realizował wcześniej ustalony obieg na tej linii[31]. 1 grudnia GAiT podały, że Gamma będzie testowana w Gdańsku do końca roku i w grudniu będzie kontynuować obsługę linii nr 6[32]. Ostatecznie testy tramwaju w tym mieście zakończono 15 grudnia. Pojazd w trakcie gdańskich prób, trwających dwa i pół miesiąca, pokonał ponad 8400 km[33].

Testy we Wrocławiu edytuj

W nocy z 20 na 21 sierpnia 2019 r. do Wrocławia dotarła prototypowa Gamma celem wykonania 4-miesięcznych testów[34]. Początkowo testowany w godzinach nocnych, od 1 września jeździł na regularnych trasach[35]. Testy zakończono pod koniec października[36].

Zamówienia edytuj

21 września 2016 MPK Poznań ogłosiło przetarg na dostawę 50 tramwajów niskopodłogowych – 30 jedno- i 20 dwukierunkowych[37]. Do 24 listopada zostały złożone trzy oferty[38], a 23 stycznia 2017 zamawiający za najkorzystniejszą uznał ofertę Modertransu, mimo że nie była ona najtańsza[39]. Wówczas poinformowano, że do Poznania, jeśli zostanie podpisana umowa, trafią wagony z rodzinny Gamma, ale różniące się od egzemplarza prototypowego[40]. Na początku lutego MPK podało, że w przetargu nie wpłynęło żadne odwołanie, dlatego możliwe jest podpisanie umowy i chce ją zawrzeć w tym samym miesiącu[41]. 21 lutego odbyła się konferencja prasowa dotycząca zakończenia procedury przetargowej i prezentująca dostawcę tramwajów, a do samego podpisania umowy MPK z Modertransem doszło w kwietniu[42]. Pierwszy egzemplarz został zaprezentowany w zakładzie producenta 4 października 2018[43], zaś 8 października został on przetransportowany na teren poznańskiej zajezdni Franowo[44]. Pod koniec lipca 2019 zakończono dostawy pojazdów jednokierunkowych[45].

26 lutego 2020 Zarząd Inwestycji Miejskich w Łodzi podpisał umowę z Modertransem na dostawę 30 typu LF 06 AC[46].

11 lutego 2022 roku Schöneicher-Rüdersdorfer Strassenbahn podpisał kontrakt z Modertransem na dostarczenie 3 (+1 w opcji) tramwajów typu LF 10 AC. Nowo zakupione tramwaje mają zastąpić wysłużone wagony typu T57 + B57 eksploatowane na linii tramwajowej nr 87 relacji Wotlersdorf - Berlin Rahnsdorf. Będą to pierwsze nowoczesne tramwaje od lat 50. ubiegłego wieku[47].

Na początku września 2023 Modertrans dostarczył setną Gammę[48].

Drugi prototyp (LF 05 AC) edytuj

W czerwcu 2021 odbyła się prezentacja drugiej prototypowej Gammy – niskopodłogowego tramwaju jednoczłonowego o długości niecałych 15 m, który powstał w ramach konkursu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju przy wykorzystaniu środków unijnych[49]. 18 września 2023 prototypowy tramwaje rozpoczął testowe kursowanie z pasażerami na linii nr 99 w Poznaniu[50], a 23 września na linii nr 20[51].

Konstrukcja edytuj

Pierwszy prototyp (LF 01 AC) edytuj

 
Wnętrze egzemplarza prototypowego

Prototypowy tramwaj Moderus Gamma LF 01 AC jest pięcioczłonowym tramwajem niskopodłogowym opartym na trzech dwuosiowych[1], sztywnych wózkach[40]. Ma 32,01 m długości, może się poruszać po torach o rozstawie szyn wynoszącym 1435 mm i pokonywać łuki o promieniu 18 m[1].

Do wnętrza pojazdu prowadzi sześć par drzwi[1], w których zastosowano kolorowe ramki świecące na zielono podczas otwierania i na czerwono w trakcie zamykania drzwi[52]. We wnętrzu pojazdu znajdują się 63 miejsca stałe oraz 3 uchylne. Tramwaj może przewozić również 181 osób na miejscach stojących, co daje łącznie 244 miejsca[1][a]. W przestrzeni pasażerskiej zamontowano klimatyzację, interkom[13], system informacji pasażerskiej i interaktywny panel dla pasażerów, system poręczy składający się z dwóch rurek biegnących pod sufitem wzdłuż wagonu i poprzeczek między nimi, 12 ładowarek USB[52] oraz rampy i stanowiska dla osób niepełnosprawnych[14]. Kabinę motorniczego wyposażono w wielofunkcyjne panele dotykowe i nastawnik jazdy zintegrowany z fotelem, w którego podłokietniku umieszczono przyciski sterujące[13]. Do dyspozycji motorniczego jest także lodówka[52]. Całe wnętrze zostało wygłuszone z wykorzystaniem absorberów pochłaniających dźwięki[53]. Podłoga znajduje się na wysokości 355 mm ponad główką szyny[1] i jest płaska również w obszarze wózków dzięki rezygnacji z klasycznych osi. Ponadto zastosowany został układ poziomujący, który utrzymuje stałą wysokość podłogi bez względu na zmianę obciążenia[13].

Gamma jest wyposażona w układ napędowy prądu przemiennego zasilany energią elektryczną o napięciu 600 V pobieraną z sieci napowietrznej za pomocą pantografu połówkowego umieszczonego na środkowym członie[1]. W wagonie zastosowano również superkondensatory, które magazynują energię odzyskaną przy hamowaniu[53].

Wersje dla Poznania (LF 02 AC i LF 03 AC BD) edytuj

 
Jednokierunkowy Moderus Gamma LF 02 AC na linii nr 5 na ulicy Stanisława Matyi
 
Dwukierunkowy Moderus Gamma LF 03 AC BD na linii nr 3 na placu Wielkopolskim

Gammy zamówione przez MPK Poznań mają 32 m długości. Do tramwaju jednokierunkowego prowadzi 5 par drzwi dwuskrzydłowych i 2 pary drzwi jednoskrzydłowych, zaś do pojazdu dwukierunkowego 8 dwuskrzydłowych i 4 jednoskrzydłowe[54]. Tramwaj jednokierunkowy wyposażono w 56 miejsc siedzących, a ogółem może pomieścić 240 osób. Pojazd dwukierunkowy zaś ma 48 miejsc siedzących oraz łączną pojemność 233 podróżnych[55]. Ponadto wozy zostały wyposażone w klimatyzację, ładowarki urządzeń mobilnych i rozkładaną platformę[54] oraz w miejsce na wózek dziecięcy, dla osób niepełnosprawnych i na rower. Każdy z tramwajów jest napędzany przez osiem silników z możliwością odzyskiwania energii przy hamowaniu oraz przystosowany do montażu superkondensatorów[56]. Tramwaje są wyposażone m.in. w: przetwornice statyczne w pełnej technologii SiC (węgliku krzemu), falowniki trakcyjne w technologii IGBT oraz system TCMS, produkcji Medcom[57].

Drugi prototyp (LF 05 AC) edytuj

Drugi prototyp (Moderus Gamma LF 01 AC) jest jednoczłonowym tramwajem niskopodłogowym. Ma on niecałe 15 m długości i został oparty na wózkach o ok. 15% lżejszych niż standardowo stosowane wyposażonych w silniki trakcyjne asynchroniczne o zmniejszonych gabarytach. Tramwaj został wyposażony w systemu odzysku energii podczas hamowania gromadzący energię pochodzącą z hamowania w superkondensatorach[49].

Wnętrze tramwaju jest klimatyzowane i wyposażone m.in. w dodatkowe tablice informacji pasażerskiej dla osób słabowidzących, głosową informacja pasażerska dla osób niewidomych, rampę dla osób z niepełnosprawnościami i wózków dziecięcych, komunikacja z motorniczym poprzez system interkomów, ładowarki USB, podgrzewane poręcze oraz podświetlane piktogramy na poręczach, wskazujące m.in. miejsca uprzywilejowane[49].

Eksploatacja edytuj

Państwo Miasto Przewoźnik Typ Liczba
sztuk 		Rozpoczęcie
eksploatacji
  Polska Poznań MPK Poznań LF 01 AC 1 15 maja 2017 [21][23]
LF 02 AC 30 grudzień 2018 [56][58][59][45]
LF 03 AC BD 20 sierpień 2019 [60][61]
LF 05 AC 1 18 września 2023 [50]
Wrocław MPK Wrocław LF 07 AC 32 z 46 6 grudnia 2021 [62][63][64][65]
Łódź MPK–Łódź LF 06 AC 30 1 marca 2023 [46][66][67]
  Niemcy Woltersdorf Schöneicher-Rüdersdorfer Straßenbahn LF 10 AC BD 1 z 3 [68][69]
Łączna liczba: 115 z 131

Poznań edytuj

15 maja 2017 MPK Poznań rozpoczęło liniową eksploatację prototypowej Gammy. Tramwaj obsługiwał tamtego dnia poranne kursy linii nr 12 i 16[21]. Do wrześniowych targów Trako pojazd obsługiwał pasażerów w Poznaniu łącznie przez trzy miesiące. W tym czasie przejechał około 5000 km[25]. 1 maja 2018 roku prototypowy egzemplarz Gammy ponownie wyjechał na ulice Poznania. Pierwszego dnia obsługiwał linię nr 16[70].

Pod koniec listopada 2018 pierwsza seryjna Gamma wyjechała na ulice Poznania[71], a 20 grudnia odbyła pierwszy kurs z pasażerami na linii nr 16[72]. Na początku lutego 2019 na stanie MPK było 7 Gamm, z czego jedna była po odbiorach końcowych, a trzy w trakcie próbnej 14-dniowej eksploatacji z pasażerami[58]. Pod koniec czerwca pierwsza dwukierunkowa Gamma była gotowa[59]. 23 lipca dostarczono ostatnią - 30. Gammę jednokierunkową[45], a 2 dni później odbyła się oficjalna prezentacja pierwszej Gammy dwukierunkowej[73]. 18 grudnia zakończono dostawy dwukierunkowych wagonów[60]. W połowie maja 2023 zaprzestano eksploatacji Gamm na świeżo zmodernizowanej trasie Poznańskiego Szybkiego Tramwaju ze względu na problemy z wężykowaniem[74].

Wrocław edytuj

 
Moderus Gamma LF 07 AC eksploatowany we Wrocławiu

We wrześniu 2020 MPK Wrocław podpisało umowę na dostawę 25 tramwajów wraz z opcją na 21 dodatkowych[75], co do której umowę podpisano w marcu 2021[76]. W listopadzie 2021 dostarczono pierwszy tramwaj, 6 grudnia odbył on pierwszy kurs z pasażerami[75], a w styczniu 2022 otrzymał patronkę - Marię Koterbską[77]. W październiku 2022 zakończony dostawy bazowego zamówienia składającego się z 25 pojazdów[78]. Pod koniec grudnia dostarczono drugą gammę z drugiej części zamówienia[79]

Łódź edytuj

 
Moderus Gamma LF 06 AC eksploatowany w Łodzi

W lutym 2020 roku podpisano umowę na dostawę 30 Moderusów Gamma dla Łodzi. 1 grudnia 2022 pierwszy z zamówionych przez Łódź tramwajów dotarł do zajezdni Telefoniczna[80], a 6 grudnia w tej samej zajezdni odbyła się prezentacja dla dziennikarzy[81]. 23 stycznia 2023 do Łodzi dotarł drugi tramwaj[82]. 1 marca 2023 dwie pierwsze Gammy zadebiutowały na linii nr 9[66]. 19 czerwca 2023 jedna z gamm wykoleiła się przy skrzyżowaniu ulic Zachodniej i Legionów[83]. Do wypadku nie doprowadziła jednak wada konstrukcyjna pojazdu, lecz źle wykonany tymczasowy rozjazd międzytorowy[84]. W połowie grudnia zakończono dostawy[67]. Dzięki dostawom moderusów możliwa była kasacja najstarszych tramwajów eksplodowanych przez MPK, w szczególności Konstali 805Na[85].

Wolterdorf edytuj

W lutym 2022 roku podpisana została umowa na dostawę trzech tramwajów z opcją na dodatkowy jeden[86]. Na początku kwietnia 2024 pierwszy egzemplarz dotarł do Wolterdorfu[69].

Nagrody i wyróżnienia edytuj

  • 2017 – nagroda Top Design Award 2017 w konkursie Top Design 2017 w kategorii Motoryzacja i transport publiczny[87].
  • 2017 – nagroda w kategorii Tabor szynowy w konkursie im. Jana Podoskiego zorganizowanym podczas targów Trako[88].
  • 2017 – nagroda w konkursie Dobry Wzór 2017 w kategorii Transport i komunikacja[89],
  • 2019 – nagroda w kategorii Tabor szynowy w konkursie im. Jana Podoskiego zorganizowanym podczas targów Trako[61].

Inne informacje edytuj

Na przełomie 2016 i 2017 tramwaj Moderus Gamma wziął udział w zrealizowanej pod patronatem UNESCO międzynarodowej kampanii Bringing tech&science closer to people, mającej na celu popularyzację najnowszych osiągnięć nauki i technologii[90].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b Całkowita liczba miejsc (244) to suma stałych miejsc siedzących (63) i miejsc stojących (181). Jest to zatem całkowita liczba miejsc przy założeniu, że pasażerowie stoją również w miejscu niewykorzystanych, złożonych siedzeń uchylnych (3).

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h Informator umieszczony przy tramwaju Moderus Gamma LF 01 AC podczas jego prezentacji 27 listopada 2016 w ramach imprezy Katarzynki 2016 w zajezdni Franowo w Poznaniu.
  2. ↑ Modertrans: Historia. modertrans.pl. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
  3. ↑ a b   Marek Graff. Nowy tabor tramwajowy w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 7–8/2015, s. 62. Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy „TTS”. ISSN 1232-3829. [dostęp 2017-02-02]. 
  4. ↑ Lubka i Stiasny 2011 ↓, Moderus Beta MF 01, s. 98.
  5. ↑ Witold Urbanowicz: W tym roku całkowicie niskopodłogowy tramwaj Modertransu. transport-publiczny.pl, 2016-04-08. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-24)].
  6. ↑ Jacek Karst, Jakub Madrjas. Polski rynek tramwajowy cz. II. „Rynek Kolejowy”. 10/2010, s. 66. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. 
  7. ↑ Lubka i Stiasny 2011 ↓, 122N, s. 109.
  8. ↑ Ryszard Piech: Modertrans – nowy gracz na rynku taboru tramwajowego. infotram.pl, 2008-04-08. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-14)].
  9. ↑ a b c Modertrans: Demonstrator+. modertrans.pl. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
  10. ↑ a b Modertrans: Dotacje na innowacje – inwestujemy w Waszą przyszłość. modertrans.pl, 2014-12-02. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
  11. ↑ PAP: Modertrans buduje niskopodłogowca. infotram.pl, 2014-11-10. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)].
  12. ↑ Piotr Fijałkowski: Moderus Gamma – nowy niskopodłogowy tramwaj z Poznania. poznan.wyborcza.pl, 2015-05-14. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
  13. ↑ a b c d Jacek Łakomy: 32 metry i 1 cm innowacji w transporcie. Nowy Moderus Gamma będzie woził poznaniaków. poznan.pl, 2016-11-18. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-22)].
  14. ↑ a b lic/ dym/: „Moderus Gamma” – nowoczesny, niskopodłogowy tramwaj zaprezentowany w Poznaniu. pap.pl, 2016-11-18. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
  15. ↑ j: Tramwaj Moderus Gamma dziś zaprezentował się szerszej publiczności. epoznan.pl, 2016-11-27. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
  16. ↑ Andrzej Świątek: Modertrans dostarczy 50 tramwajów. naszglospoznanski.pl, 2017-01-23. [dostęp 2017-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-03)].
  17. ↑ InfoTram.pl: Pierwsza Gamma będzie jeździć po Poznaniu? Ma już numer taborowy. infotram.pl, 2017-01-29. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
  18. ↑ Witold Urbanowicz: Poznań: Testowa Gamma zacznie wozić pasażerów w kwietniu? Chętne także inne miasta. transport-publiczny.pl, 2017-02-22. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)].
  19. ↑ Maciej Kautz: Nowy tramwaj testowany w Poznaniu. wtkplay.pl, 2017-04-21. [dostęp 2017-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-01)].
  20. ↑ KaT: Moderus Gamma od poniedziałku będzie wozić pasażerów!. epoznan.pl, 2017-05-11. [dostęp 2017-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-11)].
  21. ↑ a b c KaT: Moderus Gamma pierwszy raz na trasie z pasażerami!. epoznan.pl, 2017-05-15. [dostęp 2017-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-15)].
  22. ↑ Trako: Ekspozycja zewnętrzna. trakotargi.amberexpo.pl. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-04)].
  23. ↑ a b Krzysztof Koprowski: Z targów prosto na tory. Gdańsk przetestuje nowy tramwaj. trojmiasto.pl, 2017-09-28. [dostęp 2017-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-28)].
  24. ↑ Witold Urbanowicz: Gdańsk: Moderus Gamma na testach. Wyjazd w okolicach środy. transport-publiczny.pl, 2017-10-02. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-02)].
  25. ↑ a b c d Izabela Biała: Tramwaj Moderus Gamma od środy wozić będzie gdańskich pasażerów. gdansk.pl, 2017-10-03. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-04)].
  26. ↑ jakwej: Nowoczesny tramwaj na ulicach Gdańska. trojmiasto.wyborcza.pl, 2017-10-04. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-04)].
  27. ↑ Witold Urbanowicz: Gdańsk: Moderus Gamma od środy na trasie linii 9. transport-publiczny.pl, 2017-10-03. [dostęp 2017-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-04)].
  28. ↑ Krzysztof Koprowski: Nowoczesny tramwaj, biletów brak. trojmiasto.pl, 2017-10-09. [dostęp 2017-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-09)].
  29. ↑ InfoRail.pl: Wiemy do kiedy Gamma zostanie w Gdańsku. infotram.pl, 2017-10-12. [dostęp 2017-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-12)].
  30. ↑ Gdańskie Autobusy i Tramwaje: Moderus Gamma – testy także w listopadzie. gait.pl, 2017-10-31. [dostęp 2017-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-02)].
  31. ↑ InfoTram.pl: Moderus Gamma zostaje w Gdańsku przez cały listopad. infotram.pl, 2017-11-02. [dostęp 2017-11-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-02)].
  32. ↑ Gdańskie Autobusy i Tramwaje: Moderus Gamma zostaje na testach do końca roku. gait.pl, 2017-12-01. [dostęp 2017-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-04)].
  33. ↑ Gdańskie Autobusy i Tramwaje: Moderus Gamma zakończył testy w Gdańsku. gait.pl, 2017-12-20. [dostęp 2017-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-20)].
  34. ↑ Wrocław przetestuje prototypową Gammę z Poznania. transport-publiczny.pl, 2019-08-21. [dostęp 2019-09-02].
  35. ↑ JEW: Moderus Gamma to nowy tramwaj na wrocławskich torach. Ma w pełni niską podłogę i klimatyzację. Gazeta Wrocławska, 2019-08-22. [dostęp 2019-09-17].
  36. ↑ Komplet Moderusów Beta we Wrocławiu. Gamma wraca do Poznania [online], infotram.pl [dostęp 2019-12-29].
  37. ↑ Emilia Derewienko: Poznań: Jest przetarg na 50 sztuk nowych tramwajów. transport-publiczny.pl, 2016-09-21. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-06)].
  38. ↑ Witold Urbanowicz: Pesa z najtańszą ofertą na tramwaje dla Poznania. transport-publiczny.pl, 2016-11-24. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-24)].
  39. ↑ Witold Urbanowicz: Poznań: To Modertrans dostarczy 50 tramwajów niskopodłogowych. transport-publiczny.pl, 2017-01-23. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-24)].
  40. ↑ a b PAP / InfoTram.pl: Dla Poznania Gamma ale inna. infotram.pl, 2017-01-24. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-24)].
  41. ↑ InfoTram.pl: Gammy już pewne, Poznań bez odwołań. infotram.pl, 2017-02-03. [dostęp 2017-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-03)].
  42. ↑ Poznań: Ostatnie Moderusy Gamma później. Będą kary? [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2019-12-29].
  43. ↑ Witold Urbanowicz: Moderus Gamma dla Poznania ujrzał światło dzienne (prezentacja). transport-publiczny.pl, 2018-10-04. [dostęp 2018-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-04)].
  44. ↑ InfoTram.pl: Gamma już na Franowie [film]. infotram.pl, 2018-10-09. [dostęp 2018-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-09)].
  45. ↑ a b c Poznań odebrał ostatniego jednokierunkowego Moderusa Gammę. transport-publiczny.pl, 2019-07-23. [dostęp 2019-07-23].
  46. ↑ a b Łódź podpisała umowę z Modertransem na 30 tramwajów [online], transport-publiczny.pl [dostęp 2020-02-26].
  47. ↑ Modertrans dostarczy tramwaje pod Berlin [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2022-02-18] (pol.).
  48. ↑ Modertrans dostarczył swoją setną Gammę [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-12-23] (pol.).
  49. ↑ a b c Modertrans oficjalnie prezentuje jednoczłonową w pełni niskopodłogową Gammę [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2024-01-29] (pol.).
  50. ↑ a b Bordowa Gamma jeździ już z pasażerami [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-09-18] (pol.).
  51. ↑ Kurier Kolejowy, Linie turystyczne: Moderus Gamma LF 05 AC będzie kursować na linii 20 [online], kurier-kolejowy.pl [dostęp 2024-01-29].
  52. ↑ a b c Monika Lamecka-Pasławska, pf: Moderus Gamma zachwycił. Taki tramwaj będzie nas wkrótce woził po Poznaniu?. poznan.wyborcza.pl, 2017-01-25. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-01)].
  53. ↑ a b Narodowe Centrum Badań i Rozwoju: Innowacyjny tramwaj z Poznania. ncbr.gov.pl, 2016-11-23. [dostęp 2017-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-24)].
  54. ↑ a b MPK Poznań: 50 nowych tramwajów dla Poznania. mpk.poznan.pl, 2017-02-21. [dostęp 2017-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-21)].
  55. ↑ Moderus Gamma dla Poznania ujrzał światło dzienne (prezentacja) - Transport Publiczny [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2018-12-13].
  56. ↑ a b Witold Urbanowicz: Poznań z umową na Gammy. To największe zamówienie MPK. transport-publiczny.pl, 2017-02-21. [dostęp 2017-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)].
  57. ↑ Technologia SiC od Medcom w nowych tramwajach Moderus Gamma - Transport Publiczny [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2018-12-13].
  58. ↑ a b Witold Urbanowicz: Poznań: Modertrans będzie musiał spiąć się z dostawą nowych tramwajów Gamma?. transport-publiczny.pl, 2019-02-04. [dostęp 2019-02-24].
  59. ↑ a b Pierwsza dwukierunkowa Gamma dla MPK Poznań. infotram.pl, 2019-06-24. [dostęp 2019-06-24].
  60. ↑ a b Komplet Moderusów Gamma w Poznaniu. infotram.pl, 2019-12-20. [dostęp 2019-12-29].
  61. ↑ a b Modertrans Poznań z nagrodą za dwukierunkowy tramwaj Moderus Gamma. Pojazd otrzymał nagrodę podczas targów TRAKO 2019. gloswielkopolski.pl, 2019-10-02. [dostęp 2019-12-29].
  62. ↑ Wrocław dokupi Moderusy Gamma w ramach opcji [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2021-02-02] (pol.).
  63. ↑ Moderus Gamma 2 w produkcji. Oto nowe tramwaje dla Wrocławia. [dostęp 2021-10-19].
  64. ↑ Naszpikowany technologią tramwaj we Wrocławiu. To Moderus Gamma 2 [online], www.wroclaw.pl [dostęp 2022-02-19] (pol.).
  65. ↑ Wrocław: Są efekty. Prawie pięć razy mniej wykolejeń w ciągu czterech lat [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2024-02-08] (pol.).
  66. ↑ a b Łódzka Gamma debiutuje na torach [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-02] (pol.).
  67. ↑ a b Karol Wach, Moderusy Gamma dla MPK Łódź w pełnym składzie. Cała trzydziestka tramwajów [online], TransInfo, 15 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-16] (pol.).
  68. ↑ Gamma dla Woltersdorfu na pierwszych zdjęciach [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2024-02-22] (pol.).
  69. ↑ a b Pierwszy Moderus dotarł do Woltersdorfu pod Berlinem [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2024-04-03] (pol.).
  70. ↑ InfoTram.pl: Moderus Gamma ponownie na ulicach Poznania. infotram.pl, 2018-05-02. [dostęp 2018-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-02)].
  71. ↑ Zielona Gamma już jeździ po Poznaniu. infotram.pl, 2018-10-29. [dostęp 2018-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-30)].
  72. ↑ Witold Urbanowicz: Poznański Moderus Gamma wozi już pasażerów. transport-publiczny.pl, 2018-12-20. [dostęp 2018-12-20].
  73. ↑ MPK Poznań prezentuje pierwszą dwukierunkową Gammę. Dostawy do końca roku [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2019-12-29].
  74. ↑ Poznań. Moderusy Gamma wycofane ze zmodernizowanej PST. Przez wężykowanie [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-07-10] (pol.).
  75. ↑ a b Wrocław: Pierwsza Gamma wozi pasażerów [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-02] (pol.).
  76. ↑ MPK Wrocław podpisał z Modertransem umowę na dodatkowe 21 tramwajów [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-03-02] (pol.).
  77. ↑ Pierwszy wrocławski tramwaj z patronką [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-07-10] (pol.).
  78. ↑ Modertrans dostarcza do Wrocławia 25. tramwaj z półrocznym wyprzedzeniem [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2022-10-21] (pol.).
  79. ↑ 27. Gamma we Wrocławiu; 2. z opcji [online], TransInfo [dostęp 2023-03-02] (pol.).
  80. ↑ Pierwszy Moderus Gamma dotarł do Łodzi [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2022-12-01] (pol.).
  81. ↑ Wyborcza.pl [online], lodz.wyborcza.pl [dostęp 2022-12-07].
  82. ↑ Łódź. Druga Gamma dotarła do miasta [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2023-01-28] (pol.).
  83. ↑ I znów paraliż komunikacyjny. W centrum Łodzi przez pół dnia nie kursowały tramwaje MPK [online], lodz.wyborcza.pl.
  84. ↑ Hiszpanie zaliczyli wpadkę na Legionów. Kto zapłaci karę za paraliż tramwajów MPK Łódź? [online], lodz.wyborcza.pl [dostęp 2023-08-29].
  85. ↑ Łódź: Masowa kasacja tramwajów 805Na [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2024-01-29] (pol.).
  86. ↑ Modertrans dostarczy tramwaje pod Berlin [online], www.transport-publiczny.pl [dostęp 2024-02-22] (pol.).
  87. ↑ Arena Design: Wręczono nagrody w konkursie Top Design 2017!. arenadesign.pl, 2017-03-14. [dostęp 2017-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-14)].
  88. ↑ Trako: Wyniki konkursów. trakotargi.amberexpo.pl. [dostęp 2017-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-28)].
  89. ↑ InfoTram.pl: Moderus Gamma nagrodzony przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego. infotram.pl, 2017-10-27. [dostęp 2017-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-27)].
  90. ↑ Modertrans: Bringing tech&science closer to people. modertrans.pl, 2017-02-28. [dostęp 2017-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-01)].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Moderus_Gamma&oldid=73416252”