Niecka Włoszczowska
Niecka Włoszczowska (342.14) – region geograficzny o krajobrazie równinnym położony w południowej Polsce, w okolicy Włoszczowy, część Wyżyny Przedborskiej (będącej członem Wyżyny Małopolskiej). Region rozkłada się po obu stronach rzeki Pilicy i ma mieszany rolniczo-leśny charakter, z połaciami terenów podmokłych. Stanowi mezoregion z indeksem 342.14 w regionalizacji fizycznogeograficznej Polski. Największe miejscowości usytuowane w obrębie regionu to Koniecpol i Szczekociny. Włoszczowa, według aktualizacji granic mezoregionów z 2018 roku, znajduje się na styku Niecki Włoszczowskiej z Płaskowyżem Jędrzejowskim, formalnie wchodząc w skład tego drugiego mezoregionu[1].
 Koryto Pilicy w okolicy wsi Przyłęk | |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Niecka Włoszczowska |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
Środowisko przyrodnicze edytuj
Region ma powierzchnię 669 km² i Morfologicznie przedstawia podłużną misę o płaskim dnie i wzniesionych brzegach, otoczoną wyżej położonymi regionami – od wschodu Płaskowyżem Jędrzejowskim i Pasmem Przedborsko-Małogoskim, a od zachodu Progiem Lelowskim i Wzgórzami Radomszczańskimi. Na zachodzie łączy się ponadto mniej zaznaczającą się w terenie granicą z Niecką Przyrowską. Dnem Niecki Włoszczowskiej w kierunku północnym płynie Pilica[1].
Podłoże zbudowane jest ze skał kredowych, głównie margli. Pokrywają je plejstoceńskie osady zlodowacenia środkowopolskiego, w tym piaski przewiane w wydmy. Pilica oraz jej dopływy formują podmokłe doliny o sterasowanych zobaczach, rozcinając region na szereg równin o genezie denudacyjnej i poziomie wysokości bezwzględnych 220–250 m[2]. Rzeźbę urozmaicają wzgórzyste wypiętrzenia utworzone z margli i opok dochodzące do poziomu 290 m[1].
Pokrywę glebową tworzy mozaika gleb płowych, rdzawych, ochrowych, torfowych i murszowych. Na powierzchni płaty lasów przeplatają się z obszarami rolniczymi. Region cechują liczne mokradła i łąki pozostawione odłogiem, a także stawy hodowlane pobudowane przy Pilicy i jej dopływach: Krztyni, Białce, Baryczce, Zwleczy, Czarnej[1].
Różnice w podziałach geograficznych edytuj
Mezoregion Niecki Włoszczowskiej w regionalizacji fizycznogeograficznej Polski według Jerzego Kondrackiego obejmował swoim zasięgiem rozległe terytorium wynoszące ok. 1200 km². W jego skład, oprócz doliny Pilicy z bliskim otoczeniem, wchodziła także dolina Warty na zachodzie oraz obszar miedzyrzecza Pilicy i Białej Nidy na wschodzie[3].
Wieloautorska aktualizacja podziału fizycznogeograficznego Polski z 2018 r. w zlewni Warty wydzieliła nowy mezoregion – Nieckę Przyrowską, a znaczną część międzyrzecza Pilicy i Białej Nidy włączyła do Płaskowyżu Jędrzejowskiego. W efekcie powierzchnia Niecki Włoszczowskiej zmniejszyła się o ok. 70% w stosunku do opracowania Jerzego Kondrackiego[1].
Nowej regionalizacji dokonano na podstawie badań Anny Majchrowskiej i Elżbiety Papińskiej z użyciem numerycznego modelu terenu. Zlewnię Warty od zlewni Pilicy rozdziela pas pagórów, co tworzy konfigurację dwóch sąsiadujących ze sobą odrębnych niecek. Dodatkowo w zlewni Pilicy częściej występują wychodnie skał kredowych w podłożu. Wyniesienie terenu w rejonie Białej Nidy wykazuje z kolei bardziej płaskowyżowe niż kotlinowate cechy rzeźby[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Stanisław Krysiak i inni, Wyżyna Przedborska (342.1), [w:] Andrzej Richling i inni red., Regionalna geografia fizyczna Polski, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2021, s. 392–402, ISBN 978-83-7986-381-5.
- ↑ Sylwia Gilewska, Niecka Nidziańska, [w:] Mieczysław Klimaszewski (red.), Geomorfologia Polski. Tom 1, Polska Południowa – góry i wyżyny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 280–290.
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 257–258, 261, ISBN 83-01-13897-1.
- ↑ Anna Majchrowska, Elżbieta Papińska, Weryfikacja i uszczegółowienie granic mezoregionów fizycznogeograficznych województwa łódzkiego na podstawie współczesnych danych przestrzennych, „Prace i Studia Geograficzne”, 63 (1), 2018, s. 93–107, ISSN 0208-4589.
Linki zewnętrzne edytuj
- Mapa fizycznogeograficznej regionalizacji Polski z 2018 roku – jako warstwa geoportalu Geoserwis GDOŚ w folderze „Inne dane środowiskowe”, warstwa „Mezoregiony fizycznogeograficzne”.