Nikołaj Krylenko
Nikołaj Wasilewicz Krylenko, ros. Николай Васильевич Крыленко (ur. 2 maja?/14 maja 1885 w Biechtiejewie w guberni smoleńskiej, zm. 29 lipca 1938 w miejscu egzekucji „Kommunarka” pod Moskwą) – działacz partii bolszewików, urzędnik państwowy RFSRR (prokurator generalny), współtwórca kodeksu karnego ZSRR, Ludowy Komisarz Sprawiedliwości ZSRR (1936–38).
Nikołaj Krylenko jako głównodowodzący 11 Armii (1917) | |
Data i miejsce urodzenia |
14 maja 1885 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
29 lipca 1938 |
Ludowy Komisarz Sprawiedliwości ZSRR, RFSRR, ZSRR | |
Okres |
od 20 lipca 1936 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik |
powstanie funkcji |
Następca | |
Ludowy Komisarz Sprawiedliwości RFSRR | |
Okres |
od maja 1931 |
Przynależność polityczna |
WKP(b) |
Poprzednik | |
Następca | |
Prokurator generalny RFSRR | |
Okres |
od maja 1929 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik |
Nikołaj Janson |
Następca | |
Przewodniczący Sądu Najwyższego ZSRR | |
Okres |
od 28 listopada 1923 |
Przynależność polityczna |
WKP(b) |
Poprzednik |
powstanie organu |
Następca | |
Członek Ludowego Komitetu do Spraw Wojskowych i Morskich | |
Okres |
od 27 października 1917 |
Przynależność polityczna |
WKP(b) |
Poprzednik |
powołanie organu |
Następca |
Nikołaj Podwojski jako komisarz ludowy |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie zesłanego uczestnika studenckiego ruchu rewolucyjnego lat 80. XIX wieku. W 1890 rodzina przeprowadziła się do Smoleńska, gdzie ojciec był redaktorem gazety Смоленский вестник. W 1902 rodzina przeniosła się do Kielc, potem do Lublina, gdzie ojciec był urzędnikiem akcyzowym. W Lublinie Krylenko w 1895 rozpoczął naukę w gimnazjum klasycznym, które ukończył w 1903 i jesienią tego roku wstąpił na wydział historyczno-filozoficzny Uniwersytetu Petersburskiego. Uczestniczył w zebraniach studenckich i demonstracjach ulicznych. W grudniu 1904 wstąpił do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR). Ukończył studia na wydziale historyczno-filozoficznym Uniwersytetu w Petersburgu w 1909 i na wydziale prawnym Uniwersytetu Charkowskiego w 1914. Uczestnik rewolucji 1905–1907. Przez krótki okres pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego, literatury i historii Rosji w prywatnych szkołach w Sosnowcu i Lublinie. Podczas pobytu na ziemiach polskich nauczył się biegle władać językiem polskim, był też znanym polonofilem[1]. Działalność polityczną prowadził w Petersburgu i Moskwie. Od 1906 członek organizacji wojskowej petersburskiego Komitetu Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR). Od 1911 pracował jako redaktor w gazecie „Gwiazda” (Zwiezda), od 1913 w Prawdzie, a wcześniej, podczas pobytu w Lublinie pisywał do „Kuriera Lubelskiego”. Latem 1914 emigrował do Szwajcarii, gdzie uczestniczył w Konferencji Przedstawicieli Zagranicznych SDPRR w Bernie.
Latem 1915 powrócił do Rosji. Aresztowany w 1916 i skierowany do wojska na front w stopniu chorążego. W czasie rewolucji lutowej 1917 wybierany sekretarzem komitetów partyjnych: pułku, dywizji, a w kwietniu 11 Armii Frontu Południowo-Zachodniego. Delegat I Ogólnorosyjskiego Zjazdu Rad z ramienia frakcji bolszewików. Członek pierwszego Wszechrosyjskiego Komitetu Wykonawczego wyłonionego przez ten zjazd. W czerwcu 1917 wybrany członkiem Biura Organizacji Wojskowej przy KC SDPRR(b). W czasie przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej) członek Piotrogrodzkiego Rewolucyjnego Komitetu Wojskowego. Wszedł w skład pierwszej Rady Komisarzy Ludowych, członek komitetu ds. wojskowych i morskich. 9 listopada 1917 wyznaczony na Najwyższego Naczelnego Dowódcę, ludowy komisarz ds. wojskowych i morskich (minister wojny).
Od marca 1918 organizował sowieckie sądownictwo i – po 1922 roku – prokuraturę. Był współtwórcą kodeksu karnego RFSRR, w tym w szczególności art. 58 KK RFSRR będącego podstawą masowego terroru politycznego. Do 1931 główny prokurator oskarżający w procesach politycznych w tym w procesach pokazowych (proces eserowców 1922, proces biskupa Jana Cieplaka, prałata Konstantego Budkiewicza i egzarchy Fiodorowa 1923[2], proces szachtyński 1928, proces mienszewików 1931). W l. 1922–1931 przewodniczący Najwyższego Trybunału Rewolucyjnego przy OKW, zastępca komisarza sprawiedliwości, prokurator generalny Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (Rosji Radzieckiej).
Od 1936 ludowy komisarz sprawiedliwości ZSRR. Uczestniczył w opracowywaniu konstytucji Rosji Radzieckiej i konstytucji ZSRR z 1936 roku oraz kodeksów. Prowadził pracę naukową na uczelniach, m.in. zastępca szefa katedry prawa karnego Uniwersytetu Moskiewskiego. Zajmował się także turystyką: uczestnik wyprawy w Pamir, przewodniczący Komisji Turystyki i Alpinizmu. Na zjazdach partii wybierany do władz Centralnej Komisji Kontroli WKP(b). Autor wydawnictw teoretycznych i praktycznych o teorii budowy ZSRR jako państwa socjalistycznego i jego systemu prawnego.
W okresie wielkiej czystki 1 lutego 1938 aresztowany przez NKWD. 29 lipca 1938 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR pod zarzutem udziału w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej, rozstrzelany tego samego dnia w miejscu egzekucji Kommunarka pod Moskwą, pochowany anonimowo.
Zrehabilitowany 10 sierpnia 1955 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.
Publikacje
edytuj- Sąd i prawo w ZSRR, t. 1–3 wydane w latach 1927–1930,
- Wybrane sprawy sądowe, wydana w 1964.
Odznaczenia: Order Lenina i Order Czerwonego Sztandaru.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Wojciech Giełżyński , Prywatna historia XX wieku, Warszawa 2005, s. 86 .
- ↑ X. Józef Kłos, Grymas szatana, Wiadomości dla Duchowieństwa, Poznań, kwiecień 1923.
Bibliografia, linki
edytuj- Bolszaja Sowietskaja Encykłopedia t. 13 Moskwa 1973.
- Adam Bosiacki „Utopia – władza – prawo. Doktryna i koncepcje prawne „bolszewickiej” Rosji 1917-1921”, Warszawa 1999.
- Крыленко Николай Васильевич
- Николай Васильевич Крыленко na portalu hrono.ru
- ISNI: 0000000108005058
- VIAF: 56668317
- LCCN: n84128150
- GND: 121672026
- NDL: 00446427
- BnF: 12264068m, 13830246f
- SUDOC: 101268165
- NLA: 36174964
- NKC: js2008439294
- NTA: 070621497
- CiNii: DA04151937
- Open Library: OL744019A, OL5736924A
- PLWABN: 9810558505505606
- NUKAT: n2012045591
- J9U: 987007279238805171
- LNB: 000295591
- ΕΒΕ: 319077
- LIH: LNB:CXjU;=Bw