Pałac Lubomirskich w Przemyślu

Pałac Lubomirskich w Przemyślu – zespół pałacowy i folwarczny znajdujący się w Przemyślu, wybudowany w latach 18851887 na polecenie księcia Hieronima Adama Lubomirskiego, według projektu Maksymiliana Nitscha[2].

Pałac Lubomirskich w Przemyślu
Symbol zabytku nr rej. A-362 z 28 stycznia 1969[1]
Ilustracja
Pałac Lubomirskich w Przemyślu (2019)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Miejscowość

Przemyśl

Adres

ul. Tymona Terleckiego 6

Styl architektoniczny

eklektyzm

Architekt

Maksymilian Nitsch

Kondygnacje

2

Rozpoczęcie budowy

1885

Ukończenie budowy

1887

Pierwszy właściciel

Hieronim Adam Lubomirski

Kolejni właściciele

1905 Karolina Lubomirska

Położenie na mapie Przemyśla
Mapa konturowa Przemyśla, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pałac Lubomirskich w Przemyślu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Pałac Lubomirskich w Przemyślu”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pałac Lubomirskich w Przemyślu”
Ziemia49°46′25″N 22°47′36″E/49,773611 22,793333
Pałac Lubomirskich w Przemyslu

Historia edytuj

Bakończyce stanowiące dziś południowo-wschodnią dzielnicę Przemyśla były niegdyś osobną miejscowością. Pierwsze pisane wzmianki o Bakończycach pochodzą z XIV wieku, kiedy węgierski starosta zarządzający okręgiem założył tutaj zwierzyniec. Po włączeniu tych ziem do Polski tereny te stanowiły własność królewską i wchodziły w skład okręgu przemyskiego. Z biegiem czasu zwierzyniec został zlikwidowany i przekształcony w rolniczy folwark. Zbudowano tam również dwór obronny. W XVII wieku Bakończyce były pustoszone przez Tatarów, Kozaków, Szwedów i Siedmiogrodzian, co uniemożliwiło rozwój gospodarczy miejscowości.

W XVIII wieku Bakończyce stanowiły letnią rezydencję starosty przemyskiego. W 1778, po I rozbiorze Polski, teren Bakończyc został sprzedany przez zaborczy rząd austriacki wojewodzie bełskiemu Ignacemu Cetnerowi, którego rodzina wkrótce otrzymała od dworu wiedeńskiego tytuł hrabiowski. Ignacy Cetner zapisał Bakończyce swoim bratankom, a w wyniku podziału w 1814 przypadły one Andrzejowi Cetnerowi, który przyczynił się do powstania okazałego ogrodu otaczającego dwór. Po jego bezpotomnej śmierci Bakończyce otrzymała jego bratanica Eleonora Mniszchowa. Jej synowie Jerzy i Andrzej sprzedali majątek w 1854 Konstantemu Czartoryskiemu, który przekazał go swojemu synowi.

Na mocy kontraktu z 16 lutego 1868 całość klucza bakończyckiego obejmującego Bakończyce, Jaksmanice, Brylińce, Nehrybkę, Krówniki i Pikulice nabył od Adama Konstantego Czartoryskiego Hieronim Adam Lubomirski. W 1875 Hieronim poślubił Felicję z Markiewiczów, z którą często przebywał w Bakończycach, gdzie urodził się ich syn Jerzy Ignacy Lubomirski. W 1885 architekt krakowski Maksymilian Nitsch na zlecenie Hieronima Lubomirskiego zaczął budować w Bakończycach okazały pałac. Prace budowlane trwały do roku 1887, lecz z powodu braku dostatecznych środków rezydencja nie została wewnątrz wykończona. Pałac został zaprojektowany na planie prostokąta z przylegającymi do niego ryzalitami i dwoma ośmiobocznymi basztami obejmującymi elewację frontową, tarasem oraz dominującą okrągłą wieżą z glorietą widokową[2]. Miał dwie kondygnacje i około trzydziestu pomieszczeń. Całość wykonana została w stylu eklektycznym, łącząc elementy neobarokowe, neogotyckie i neoromańskie. Pałac i pobliskie oficyny otaczał siedmiohektarowy park z prostokątnym stawem z okrągłą wyspą. Nieopodal funkcjonował folwark nastawiony na hodowlę koni oraz browar.

Na mocy testamentu Hieronima Lubomirskiego po jego śmierci właścicielką Bakończyc wraz z gruntami o powierzchni 4370 ha stała się jego córka Karolina. W okresie I wojny światowej Bakończyce znalazły się w obrębie Twierdzy Przemyśl. Działania wojenne spowodowały pożar pałacu, w wyniku którego zniszczeniu uległ dach. Z powodu braku środków finansowych pałac nigdy nie został doprowadzony do stanu zgodnego z zamierzeniami właścicieli.

Po wybuchu II wojny światowej Bakończyce wraz z pałacem zajęły wojska radzieckie, a następnie wojska niemieckie. Karolina Lubomirska zmarła bezpotomnie w roku 1940 w Charzewicach. Ostatnim nominalnym właścicielem dóbr stał się Jerzy Ignacy Lubomirski, lecz nigdy nie objął ich w faktyczne posiadanie. Zaginął w 1945, w nieustalonych do tej pory okolicznościach[3].

Po wojnie pałac stanowił siedzibę technikum rolniczego[2], a od 1 czerwca 2001 część pomieszczeń zajmowała Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa. Od 13 czerwca 2006 teren pałacu stanowi siedzibę Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. Stary spichlerz zaadaptowany został na nowoczesną bibliotekę, a większość budynków w parku stała się siedzibami wydziałów uczelni. Odnowiona została również neogotycka brama wjazdowa na teren parku.

Przypisy edytuj

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. a b c Tadeusz. S. Jaroszewski. Pałace w Polsce (Przewodnik). Warszawa, 2000, s:14-15, ISBN 83-7200-585-0
  3. Lubomirski Jerzy Ignacy - książę - Stalowka.NET [online], www.stalowka.net [dostęp 2023-05-13].

Bibliografia edytuj