Plac Kaliski we Wrocławiu
Plac Kaliski – plac położony we Wrocławiu na Złotnikach[1][2][3], w ramach osiedla Leśnica[4][5]. Obejmuje drogę gminną o długości 239 m[1] oraz zieleniec[6][7], o kształcie w rzucie prostokątnym zbliżonym do półkola[5][8][9][10]. Droga przypisana do placu łączy ulicę Wielkopolską z pętlą drogową wokół placu Kaliskiego oraz z ulicą Rajską[1][2].
| Złotniki | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||
| 51°08′31,929″N 16°53′05,886″E/51,142203 16,884968 | |||||||||||||||||||
Historia edytuj
Historia ukształtowania placu wiąże się z koncepcją budowy rentierskiego osiedla Złotniki-Żerniki (niem. Goldschmieden-Neukirch). Początkowo koncepcja obejmowała duży obszar około 350 ha, który miał być zagospodarowany na osiedle hipoteczne, w którym przewidywano budowę 750 domów oraz wyznaczenie parcel ogrodniczych. Autorem koncepcji był Ernst May[5][9][10][11][12], która to koncepcja powstała w powiązaniu z koncepcjami unwinowskimi (Hampstaed[a])[5][13]. Ówcześnie pracował on w spółce Schlesische Landgesellschaft nastawionej na wspieranie budowy osiedli wiejskich, przedmiejskich i miejskich. Później powstała spółka Schlesisches Heim nastawiona na osiedla przedmiejskie i miejskie dla robotników oraz drobnych urzędników[5][10][11][12][14][15]. Z wielu względów nie udało się zrealizować całości, a pierwotny projekt zmieniono i uproszczono w 1920 r.[9][11]. Obejmował on obszar po obu stronach ulicy Rajskiej, od współczesnego placu Kaliskiego do ulicy Kamiennogórskiej, pomiędzy dzisiejszą ulicą Kosmonautów a ulicą Wielkopolską[10][16][17]. Cały opracowany układ osiedla odpowiadał najbardziej zalecanemu przez Ernesta Maya układowi opartemu na tzw. osiedlu z błoniem, w którym leżąca na uboczu głównej drogi komunikacyjnej (współczesna ulica Kosmonautów) zabudowa miała zapewnione dogodne połączenie wewnętrzną osią komunikacyjną oraz dostęp do otwartego terenu zielonego – błonia, namiastki dawnego nawsia – wokół którego skupiała się bądź zabudowa mieszkalna, bądź inna (kościół, sklep, usługi itp.) i która zapewniała miejsce spotkań mieszkańcom, miejsce zabaw dla dzieci itp.[8]. W ramach uproszczonego projektu, a w tym fragmencie zgodnego z projektem pierwotnym, ukształtowano między innymi dzisiejszy plac Kaliski w formie błonia o kształcie w rzucie prostokątnym zbliżonym do półkola[5][8][9], stanowiącego zakończenie założenia urbanistycznego i osi komunikacyjnej (ulicy Rajskiej)[5][11]. Przy placu powstała w 1920 r. zabudowa zgodna z koncepcją taniego budownictwa mieszkaniowego, typizowanego, z katalogu opracowanego w ramach projektu domu pierwszej potrzeby, mieszkania minimum, Notheim[9][18][19]. Objęła ona domy z katalogu grupy II typu 9h[9][20], zbudowane w latach 1919-1920 w ramach osiedla robotników rolnych. Obejmowało ono pięć budynków w zabudowie bliźniaczej przy placu Kaliskim 1-10[5][21]. Ich rozmieszczenie wzdłuż biegnącej po łuku drogi, w ramach zachodniej pierzei odzwierciedlało formę, utworzonego przez autora, Ernesta Maya, wariantu zapożyczonego z angielskich miast – ogrodów, elementów planistycznych znanych z Royal Crescent w Bath – pseudocrescent. Wariant ten polegał na wachlarzowatym rozmieszczeniu jednorodnych domów wzdłuż drogi biegnącej po łuku zwróconych ku otwartej przestrzeni zielonej (plac Kaliski 1-10). Został on zastosowany także w innych układach całej koncepcji: plac Ciesielski, skrzyżowanie z ulicą Złotnicką[5][9]. W ramach przedmiotowej inwestycji powstały 94 domy przy ulicy Rajskiej i placach z nią powiązanych (plac Ciesielski, plac Kaliski)[22].
Obszar miasta, na którym położona jest ulica, należy obecnie do osiedla Leśnica, w obręb którego włączone są obecnie Złotniki. Do 1928 r. Złotniki stanowiły odrębną wieś. W tym właśnie roku zostały włączone w granice miasta[4][23].
Nazwy edytuj
W swojej historii plac nosił następujące nazwy:
Nazwa placu Wendorfplatz nawiązuje do nazwiska Ottona Wendorfa, który był producentem wody mineralnej[24]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 33 z 15.05.1946 r.[1].
Układ drogowy edytuj
Do placu przypisana jest droga gminna nr 106084D o długości 239 m[1], klasy drogi dojazdowej[25]. Powierzchnia działki, na której położony jest plac (pętla drogowa, zieleniec), wynosi 2525 m2, bez uwzględnienia drogi łączącej z ulicą Wielkopolską[b][26]. Ta droga zajmuje 257 m²[27]. Drogi w tym rejonie położone są w strefie zamieszkania z ograniczeniem prędkości jazdy do 20 km/h[28]. Droga przypisana do placu łączy ulicę Wielkopolską z pętlą drogi przypisanej do placu i z ulicą Rajską[1][2][29][30].
Przewidziano także możliwość wykonania połączenia placu z ulicą Kościańską poprzez ciąg pieszy biegnący od placu w kierunku północnym do wymienionej ulicy[31][32][33].
Zabudowa i zagospodarowanie edytuj
Plac obejmuje zieleniec otoczony jezdniami przypisanymi do placu o kształcie w rzucie prostokątnym zbliżonym do połowy okręgu i ograniczonym od wschodu cięciwą tego okręgu. Pierzeja wschodnia wzdłuż pętli drogowej przy placu to zabudowa obejmująca posesje o numerach 1-2, 3-4, 5-6, 7-8, 9-10[2][10][34]. Budynki mają dachy strome kryte dachówką ceramiczną[35]. Ponadto przy ulicy biegnącej od ulicy Wielkopolskiej położone są posesje z zabudową jednorodzinną przypisaną do ulicy Wielkopolskiej, numery 31 i 33. Natomiast wschodnia pierzeja obejmuje zabudowę jednorodzinną i bliźniaczą położoną przy ulicy Rajskiej 1-3, 1a oraz 2-4[2][36].
Plac zlokalizowany jest w obszarze położonym na wysokości bezwzględnej pomiędzy 117 a 118 m n.p.m.[37]. Objęty jest rejonem statystycznym nr 930240, na którym występuje gęstość zaludnienia 1334 osoby/km², przy 1312 osobach zameldowanych w tym rejonie (stan na 31.12.2018 r.)[38].
Sam zieleniec na placu obejmuje nasadzenia i układ roślinności podlegający ochronie w ramach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego[39]. Ponadto urządzono tu niewielki skwer z ławkami, stołem do tenisa oraz koszem do gry w koszykówkę[40].
Ochrona i zabytki edytuj
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[c] | foto |
|---|---|---|
| strona zachodnia Osiedle robotników rolnych | ||
| Budynek mieszkalny plac Kaliski 1-2[21][41][42] |
lata 1919-1920 gez, mpzp[21][41][42] |
|
| Budynek mieszkalny plac Kaliski 3-4[21][43][44] |
lata 1919-1920 gez, mpzp[21][43][44] |
|
| Budynek mieszkalny plac Kaliski 5-6[21][45][46] |
lata 1919-1920 gez, mpzp[21][45][47] |
|
| Budynek mieszkalny plac Kaliski 7-8[21][48][49] |
lata 1919-1920 gez, mpzp[21][48][49] |
|
| Budynek mieszkalny plac Kaliski 9-10[21][50][51] |
lata 1919-1920 gez, mpzp[21][50][51] |
|
| strona wschodnia | ||
| Budynek mieszkalny ulica Rajska 1-3[21][52][53] |
lata 20. XX wieku gez, mpzp[21][52][53] |
|
| Budynek mieszkalny ulica Rajska 2-4[21][54][55] |
lata 20. XX wieku gez, mpzp[21][54][55] |
|
Teren ten leży w strefie dziedzictwa kulturowego, archeologicznej strefie ochrony konserwatorskiej, strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej[56][57]. Ochronie podlegają również historyczna kompozycja zieleni zlokalizowanej na placu[39], jak również układ urbanistyczny osiedla Złotniki[57][58], przy czym w szczególności wskazuje się na konieczność ochrony ocalałej zabudowy z 1920 r. i jej układu przestrzennego[19].
Zobacz też edytuj
Uwagi edytuj
- ↑ Hampstead Garden R. Undina[5].
- ↑ W Encyklopedii Wrocławia podano, że skwer ma powierzchnię około 0,3 ha[5], co w zestawieniu z powierzchnią całej działki na której jest położony wraz z okalającą go drogą 2525 m² wskazuje na błędną wartość zapodaną w tej publikacji[26].
- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez – gminna ewidencja zabytków.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1846 (Kaliski plac).
- ↑ a b c d e SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §73 ust. 1.
- ↑ a b SIP 2019 ↓, Osiedla.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Harasimowicz 2006 ↓, s. 333 (Kaliski).
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa przyrodnicza.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §63.
- ↑ a b c Kononowicz 1992 ↓, s. 7.
- ↑ a b c d e f g Kononowicz 1992 ↓, s. 13-17.
- ↑ a b c d e Harasimowicz 2006 ↓, s. 1027-1028 (Złotniki. OM „Złotniki”).
- ↑ a b c d Kononowicz 2016 ↓, s. 19.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 520-521 (May Ernst).
- ↑ Ludwig 2013 ↓, s. 34.
- ↑ Kononowicz 1992 ↓, s. 4.
- ↑ Ludwig 2013 ↓, s. 20-21.
- ↑ Kononowicz 1992 ↓, s. 16.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 634 (Dawne osady … mapa, poz. 39).
- ↑ Kononowicz 1992 ↓, s. 4-6.
- ↑ a b Kononowicz i Gryniewicz-Balińska 2016 ↓, s. 49.
- ↑ Kononowicz 1992 ↓, s. 21.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ Ludwig 2013 ↓, s. 20.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 1027 (Złotniki).
- ↑ a b c Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 165 (Wendorfplatz).
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §66.
- ↑ a b SIP 2019 ↓, Mapa własności, Złotniki, AR_4, 120.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, Złotniki, AR_4, 119.
- ↑ SIP 2019 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5975 (Wielkopolska).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4453 (Rajska).
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, Złotniki, AR_4, 122/2.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §70 ust. 1.
- ↑ Biuletyn RO Leśnica 2018 ↓, s. 2.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §21.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 2 pkt 4-6.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §21-23.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Demografia.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2006 ↓, §73 ust. 2.
- ↑ Mroczko 2013 ↓.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 2687.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 4 pkt 2 lit. a.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 2688.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 4 pkt 2 lit. b.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 2689.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 4 pkt 2 lit. c.
- ↑ Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 4 pkt 2 lit. c.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 2690.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 4 pkt 2 lit. d.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 2691.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2006 ↓, §21 ust. 4 pkt 2 lit. e.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 7230.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2006 ↓, §22 ust. 6 pkt 2 lit. a.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 7231.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2006 ↓, §23 ust. 4 pkt 2 lit. a.
- ↑ SIP 2019 ↓, Plany miejscowe.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2006 ↓, §6.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 8.
Bibliografia edytuj
- Biuletyn Rady Osiedla Leśnica, „Gazeta Leśnicka” (20), Wrocław: Centrum Kultury „Zamek”, 23 listopada 2018, ISSN 1508-5090 [dostęp 2019-06-24] (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Wanda Kononowicz, Katarzyna Gryniewicz-Balińska, Historical allotment gardenes in Wrocław – the need to protection, „Civil and Environmental Engineering Reports”, 21(2): 043-052, The Gruyter, 2016, DOI: 10.1515/ceer-2016-0020, ISSN 2080-5187 (ang.).
- Wanda Kononowicz, Wrocławskie dokonania urbanisty i architekta Ernesta Maya w latach 1919-1925 – etapem w drodze do funkcjonalnego Frankfurtu [pdf], część 2; tłumaczenie na język angielski: E. Krajewska, Komitet Architektury i Urbanistyki Polskiej Akademii Nauk], 18 września 1992 [dostęp 2019-06-26] (pol. • ang.).
- Wanda Kononowicz, Oblicza modernizmu w urbanistyce europejskiej pierwszego trzydziestolecia XX wieku na przykładzie Wrocławia, Docplayer, 2016 [dostęp 2019-06-26] (pol.).
- Bogna Ludwig, Najmniejsze osiedla Ernsta Maya, „Architectus” (1 (33)), Pismo Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej; tłumaczenie na język angielski: Bogusław Setkowicz, Politechnika Wrocławska, 2013, DOI: 10.5277/arc130103, ISSN 1429-7507, e-ISSN 2084-5227 (pol. • ang.).
- Krzysztof Mroczko, Plac Kaliski, Wrocław: Wrocław Leśnica info, 21 kwietnia 2013 [dostęp 2019-06-24] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała LIV/3244/06 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 6 lipca 2006 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego północnej części zespołu urbanistycznego Złotniki we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 10 sierpnia 2006 r. Nr 164, poz.2598. Sprostowanie błędu – obwieszczenie Przewodniczącego Rady Miejskiej Wrocławia z 26.10.2006 r. (Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 24 listopada 2006 r. Nr 247, poz.3690); Biuletyn Urzędowy RMW z 24 lipca 2006 r. Nr 8, poz.248 i z 26 października 2006 r. Nr 11, poz.409., Wrocław, 6 lipca 2006 [dostęp 2019-06-18] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 7 maja 2019 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Plac Kaliski, [w:] Wrocław, Złotniki [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-06-24] (pol.).
- pl. Kaliski, [w:] Wrocław, Złotniki [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586380 [dostęp 2019-06-24] (pol.).
- pl. Kaliski, wikimapia.org [dostęp 2019-06-24] (pol.).