Prószków
Prószków (dodatkowa nazwa w niem. Proskau) – miasto w województwie opolskim, w powiecie opolskim, siedziba gminy, położone 8 km na południe od Opola, leżące na Górnym Śląsku. Prawa miejskie Prószków uzyskał w 1560, utracił je w 1915 i ponownie odzyskał w 2004.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Kamienice przy rynku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
1250 | ||||
| Prawa miejskie |
1560–1915 i od 2004 | ||||
| Burmistrz |
Krzysztof Cebula | ||||
| Powierzchnia |
16,22 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 77 | ||||
| Kod pocztowy |
46-060 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
OPO | ||||
Położenie na mapie gminy Prószków  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |||||
 50°34′35″N 17°52′17″E/50,576389 17,871389
| |||||
| TERC (TERYT) |
1609104 | ||||
| SIMC |
0502523 | ||||
Urząd miejski ul. Opolska 1746-060 Prószków | |||||
| Strona internetowa | |||||
Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 414: Prudnik-Opole, a obok Prószkowa przebiega autostrada A4 (jednak bez możliwości zjazdu; znajduje się tam tylko MOP kat. I, od 2006 roku[2]).
Według danych z 30 czerwca 2016 miasto liczyło 2690 mieszkańców[3].
Nazwa edytuj
W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Pruscavia[4]. Polską nazwę miejscowości w formie Prusków oraz niemiecką Proskau w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski ksiądz i pisarz, Józef Lompa[5]. Nazwy Prusków i Proskau oraz Pruszków podaje także Słownik geograficzny Królestwa Polskiego[6].
Historia edytuj
Najstarsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1250 r. Od XIV wieku była ona własnością rodziny Prószkowskich. W 1563 r. wybudowali oni zamek w stylu odrodzenia, zburzony następnie przez Szwedów w 1644 r., a odbudowany w 1677 roku. Do zamku należała fabryka fajansów, która przetrwała do 1850 r. Od XVIII do początku XX wieku w Prószkowie produkowano też piwo.
Gdy ostatni męski potomek rodu, hrabia Leopold Prószkowski, zginął w pojedynku w roku 1769, dobra prószkowskie wraz z zamkiem przeszły na własność hrabiego von Dietrichstein, męża Karoliny Maksymiliany, córki Jana Krzysztofa Prószkowskiego. Dietrichsteinowie sprzedali prószkowski zamek w roku 1783 królowi pruskiemu Fryderykowi II Hohenzollernowi.
Od 26 października do 5 listopada 1831 w Prószkowie panowała epidemia cholery[7]. W roku 1847 powstała tu Królewska Akademia Rolnicza, a w roku 1868 swoją działalność rozpoczął Królewski Instytut Pomologiczny, którego inicjator – Gustaw Stoll, jako pierwszy dyrektor uczelni, przyczynił się do rozbudowy obiektów dydaktycznych oraz powiększenia powierzchni gospodarstwa, gdzie pojawiły się szkółki i pola uprawne. Od 1871 roku powstawały kolejno: internat, mieszkania dla pracowników, przetwórnia owoców, system wodociągów nawadniających sad, cieplarnie oraz chłodnie. Następnie w 1878 założono park w celach dydaktycznych i ochronnych dla słabo odpornych odmian drzew owocowych. W 1915 roku nazwę instytutu zmieniono na „Królewska Szkoła Sadowniczo-Ogrodowa”. W roku 1924 uczelnię przekształcono na Niższą Roczną Szkołę Ogrodniczą, która działała do roku 1944. Do absolwentów tej uczelni należał Zygmunt Rościszewski, polski przyrodnik, profesor na Uniwersytecie w Dorpacie[8]
Podczas plebiscytu w 1921 roku 1587 osób głosowało za Niemcami, a 151 za Polską[9].
Po przyłączeniu do Polski w roku 1945, w 1947 powstało Państwowe Koedukacyjne Liceum Ogrodnicze, a jego następcą było Państwowe Technikum Ogrodnicze. W roku 1969 wybudowano nowy budynek główny oraz internat i tak rozpoczął działalność Zespół Szkół Ogrodniczych im. Józefa Warszewicza. Były PGR, który znajdował się w bezpośrednim sąsiedztwie przyłączono do szkoły i powstało Gospodarstwo Pomocnicze przy Zespole Szkół Ogrodniczych im. J. Warszewicza w Prószkowie, które funkcjonowało do lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Obecnie szkoła nosi nazwę Zespołu Szkół im. J. Warszewicza. Budynek szkoły oraz przyległy teren, w tym boiska sportowe, zostały wyremontowane i zmodernizowane. Przy Zespole Szkół działa Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Młodzieży w Piłce Nożnej. Szkoła stanowi jeden z elementów zasobów kulturowych o dużym znaczeniu dla miejscowości oraz dla regionu. Po okresie świetności Państwowego Technikum Ogrodniczego, które było kontynuacją działalności tego ośrodka ogrodnictwa, do dziś pozostały szklarnie i część budynków gospodarczych. Jeszcze w latach osiemdziesiątych uprawiano tutaj na szeroką skalę sady owocowe i szkółkarstwo. Funkcjonowała przetwórnia warzyw i owoców oraz chlewnia. Całość zabudowań związanych z dawnymi i istniejącymi szkołami i gospodarstwami nazywana jest Pomologią.
Manufaktura fajansu edytuj
Pierwsze manufaktury na Śląsku powstały w XVIII wieku. Hrabia Leopold Pruskowski z Prószkowa założył prószkowską w 1763 roku.[10] W latach koniunktury zakład zatrudniał prawie 80 osób. Prosperity wspierał zakaz, obowiązujący od 1771 roku, importu ceramiki, kamionki i fajansu cienkościennego. Od 1784 roku właścicielem klucza prószkowskiego wraz z manufakturą stał się rząd pruski. Do produkcji fajansu używano gliny z urobisk w Strzeleczkach, Zimnicach Wielkich, Chrząszczyc i Prószkowa. Produkcję prowadzono do roku 1853.
Ludność edytuj
- Piramida wieku mieszkańców Prószkowa w 2014 roku[1].
Zabytki edytuj
_ID_628177.jpg)
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[11]:
- kościół par. pw. św. Jerzego, barokowy z 1687 – XVII wieku, XIX w.
- plebania, z XVII w., z połowy XVIII w.
- zespół zamkowy, z XVI/XVII w., XVIII/XIX w.:
- zamek, dawniej w rękach rodu Prószkowskich (Proskowski). Wybudowany w XVI wieku w stylu renesansowym, po zniszczeniach w XVIII wieku przebudowany w stylu barokowym
- park
- dom, ul. Korfantego 1, z końca XVIII w.
- dom, ul. Zawadzkiego 36, z XVIII w., XX w.
Prószków - Pomologia
- zajazd, ul. Opolska 9, z początku XX w.
- park – arboretum.
inne zabytki:
- budynek dawnego browaru z 1870 r., przy ulicy Zamkowej
- dawny kościół ewangelicki z 1866 r.
- kapliczka św. Nepomucena z 1877 r.
- stary cmentarz niemiecki z nagrobkami z XVIII–XX wieku.
Religia edytuj
Klimat edytuj
29 lipca 1921 roku w Prószkowie zanotowano najwyższą temperaturę na terenie dzisiejszych ziem polskich. Termometr na wówczas niemieckiej stacji meteorologicznej pokazał plus 40,2 stopnia[13].
Współpraca międzynarodowa edytuj
 |
Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Miasta i gminy partnerskie:
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Prószków w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Są MOP-y, motofakty.pl [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2008 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118.
- ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 180. ISBN 978-83-910595-2-4.
- ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.28.
- ↑ Prószków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 126.
- ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 84.
- ↑ Stanisław Sroka: Polski SŁownik Biograficzny. [dostęp 2017-02-14].
- ↑ Wyniki plebiscytu w powiecie opolskim. home.arcor.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)]..
- ↑ F. Mainuš, Prószkowska manufaktura wyrobów fajansowych w latach 1769-1783, "Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka", 2, 1958, s. 224 [1]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 99. [dostęp 2013-01-06].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04].
- ↑ Mizerski W., Żukowski J. (red.): Tablice geograficzne. Warszawa: Adamantan, 2001. ISBN 83-7350-025-1.
Bibliografia edytuj
- Heinrich E., Pawełczyk A., Zarys dziejów Prószkowa, Proboszcz Parafii pw. św. Jerzego w Prószkowie, 2000.
- Mierzejewski Zenobiusz, Park arboretum w Prószkowie, Śląskie wydawnictwo ADAN Opole 2001.
- Szołtysik Grzegorz, Studium zasobów przyrodniczych, krajobrazowych, i kulturowych zespołu parkowo-zabytkowego w Pomologii w gminie Prószków wraz z przyległymi gruntami, Rada Programowa Stowarzyszenia „Zielona Ziemia”, Prószków 2007.
- Robert Hellfeier, Smolarnia – 350 lat historii, Smolarnia: Gmina Strzeleczki, 2014, ISBN 978-83-63233-26-6.
Linki zewnętrzne edytuj
- Pruszków (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 106.