Sławomir Mrożek

polski dramatopisarz, prozaik i rysownik (1930-2013)

Sławomir Piotr Paweł Mrożek[1] (ur. 29 czerwca[a] 1930 w Borzęcinie, zm. 15 sierpnia 2013 w Nicei) – polski pisarz oraz rysownik. Autor satyrycznych opowiadań i utworów dramatycznych o tematyce filozoficznej, politycznej, obyczajowej i psychologicznej. Jako dramaturg zaliczany do nurtu teatru absurdu[2].

Sławomir Mrożek
Ilustracja
Sławomir Mrożek, 2006
Data i miejsce urodzenia

29 czerwca 1930
Borzęcin

Data i miejsce śmierci

15 sierpnia 2013
Nicea

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura piękna
rysunek

Ważne dzieła
Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Order Ecce Homo Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Nagrody

Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1962)
Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (2010)

Życiorys

edytuj

Urodził się w Borzęcinie. W 1949 zdał maturę w Krakowie w Liceum Ogólnokształcącym im. Bartłomieja Nowodworskiego[1]. Studiował na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz kierunek orientalistyka na Uniwersytecie Jagiellońskim. Żadnych studiów nie ukończył[3].

Zadebiutował w 1950 jako rysownik, od 1953 publikował cykle rysunków w Przekroju. Wydane w tym samym roku zbiory opowiadań: Opowiadania z Trzmielowej Góry oraz Półpancerze praktyczne stanowiły jego literacki debiut. W 1953 podpisał tzw. Apel Krakowski, wyrażający poparcie dla stalinowskich władz PRL po aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich, skazanych w sfingowanym procesie księży kurii krakowskiej i skazaniu na karę śmierci Edwarda Chachlicę, Michała Kowalika i księdza Józefa Lelitę. W latach 1956–1958 prowadził w Życiu Literackim rubrykę tekstów satyrycznych „Postępowiec[4].

Jego pierwszą sztuką teatralną był dramat Policja, wydany w 1958. Dramat Tango z 1964 przyniósł Mrożkowi światową sławę.

Uczestniczył w realizacji II spektaklu gdańskiego teatru Bim-Bom pt „Radość poważna” (1956)[5].

W 1963 wyemigrował. W następnych latach mieszkał we Francji (w Paryżu), następnie osiadł w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Włoszech i Meksyku na ranczo La Epifanía, gdzie mieszkał w latach 1989–1996[6][7]. W 1968 na łamach prasy francuskiej opublikował list protestujący przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, a w grudniu 1981 zaprotestował przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.

 
Urna z prochami Sławomira Mrożka
 
Sarkofag z prochami Sławomira Mrożka

W 1996 powrócił do Polski. W 2002 przeszedł udar mózgu, którego wynikiem była afazja. Skutkiem tego utracił możliwość posługiwania się językiem zarówno w mowie, jak i w piśmie. Dzięki terapii, która trwała około trzech lat, odzyskał zdolność pisania i mówienia. Efektem walki z chorobą jest jego autobiografia[8].

6 maja 2008 Sławomir Mrożek zapowiedział ponowne opuszczenie ojczyzny, by osiąść w Nicei na południu Francji[9] – dla klimatu, który bardziej miał sprzyjać jego zdrowiu. Z Polski wyprowadził się dokładnie miesiąc później – 6 czerwca 2008 – wylatując z lotniska w Balicach[10].

Zmarł nad ranem 15 sierpnia 2013 w szpitalu w Nicei[11]. Jego prochy spoczęły w Panteonie Narodowym w Krakowie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 17 września 2013 w kościele Świętych Piotra i Pawła w Krakowie. Mszy świętej przewodniczył metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz[12].

Życie prywatne

edytuj

Sławomir Mrożek urodził się w rodzinie kierownika urzędu pocztowego w Borzęcinie, Antoniego Mrożka (1903–1987)[13] i Zofii z domu Kędzior (1906–1949)[14], córki przedsiębiorcy branży mleczarskiej. Pisarz był jednym z trojga dzieci małżeństwa Mrożków. Miał brata Jerzego (1928–1932) i siostrę Litosławę (1935–1995)[15].

Był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną od 1959 była malarka, Maria Obremba. Małżeństwo zakończyło się jej niespodziewaną śmiercią w 1969 roku. W 1987 roku ożenił się z Meksykanką, Susaną Osorio Rosas[16].

Wyróżnienia i nagrody

edytuj

Ordery i odznaczenia

edytuj
  • w 2000 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego[24].

Twórczość

edytuj
 
Ilustracja Daniela Mroza do książki Słoń, 1957

W swojej twórczości Mrożek poruszał zarówno problematykę silnie związaną z historią Polski oraz tradycjami kulturowymi (np. romantyzmu), jak i tematy uniwersalne, takie jak wolność czy zagrożenia ze strony współczesnej cywilizacji.

Zbiory opowiadań

edytuj
  • Opowiadania z Trzmielowej Góry, 1953
  • Półpancerze praktyczne, 1953
  • Słoń, 1957
  • Wesele w Atomicach, 1959
  • Deszcz, 1962
  • Dwa listy i inne opowiadania, 1970
  • Opowiadania, 1981
  • Donosy, 1983
  • Śpiąca Królewna
  • Woda
  • Ostatni husarz
  • Zeszyt
  • Małe prozy, 1990
  • Lew
  • Czekoladki dla Prezesa, 2018[29]

Dramaty

edytuj

Powieści

edytuj
  • Maleńkie lato, 1956
  • Ucieczka na południe, 1961

Zbiory felietonów

edytuj
  • Małe listy, 1981
  • Dziennik powrotu, 2000
  • Małe listy, 2000

Scenariusze filmowe

edytuj
  • Wyspa róż, 1975
  • Amor, 1978
  • Powrót, 1994
  • Rysunki, Iskry, Warszawa 1982
  • Baltazar. Autobiografia, 2006
  • Człowiek według Mrożka. Rysunki 1950-2000
  • Tango z samym sobą. Utwory dobrane, Noir sur Blanc, Warszawa 2009[30]
  • Dziennik. Tom 1. 1962-1969, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010
  • Dziennik. Tom 2. 1970–1979, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012
  • Dziennik. Tom 3. 1980–1989, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013
  • Listy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011
  • W emigracyjnym labiryncie. Listy 1965–1982, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017, ISBN 978-83-08-06446-7
  • Listy 1964-1988. Sławomir Mrożek, Józef Czapski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2023, ISBN 978-83-08-08066-5
  1. Błędna, publikowana data urodzenia: 26 czerwca.

Przypisy

edytuj
  1. a b Mrożek Sławomir Piotr Paweł, [w:] Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 229, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-02-02].
  2. Sidoruk E., Antropologia i groteska w dziełach Sławomira Mrożka, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Białystok 1995.
  3. Mrożek Sławomir Piotr Paweł, [w:] Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 230, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-02-02].
  4. Wielcy Polacy Pisarze Leksykon, Wydawnictwo Fenix.
  5. Piotr Bratkowski: Tango się skończyło, Newsweek z 19 sierpnia 2013.
  6. Śniadanie na ranczu Sławomira Mrożka. [w:] IntoAmericas [on-line].
  7. Maria Hawranek, Szymon Opryszek: Meksyk Sławomira Mrożka. Don Eslavomir kazał zasypać basen. Gazeta Wyborcza, 2014-03-08. [dostęp 2019-07-02]. (pol.).
  8. Lecznicza autobiografia Mrożka. [w:] e-teatr.pl [on-line].
  9. Mrożek opuszcza Polskę, by osiąść w Nicei. [w:] e-teatr.pl [on-line].
  10. Mrożek uciekł z Polski. [w:] wiadomosci.dziennik.pl [on-line]. 2010-06-08.
  11. js: Sławomir Mrożek nie żyje. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2013-08-15]. (pol.).
  12. kaien, kan, pl, gsad: Pożegnanie pisarza w Krakowie. Sławomir Mrożek spoczął w Panteonie Narodowym. TVP Info, 17 września 2013. [dostęp 2024-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-20)].
  13. Sławomir Mrożek, Mój życiorys [online], brzesko.ws [dostęp 2024-02-15].
  14. Józef Olchawa (oprac.), Borzęcin we wspomnieniach Sławomira Mrożka (Baltazara) [online], borzecin.pl [dostęp 2024-02-15] [zarchiwizowane z adresu 2013-03-19].
  15. Wywiad ze Sławomirem Mrożkiem w portalu Onet.pl. m.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)]..
  16. Sławomir Mrożek. Biografia. Wydawnictwo Literackie, 2012. [dostęp 2013-08-21]. (pol.).
  17. Prezydent odznaczył pośmiertnie Sławomira Mrożka. prezydent.pl, 17 września 2013. [dostęp 2013-09-17].
  18. M.P. z 1998 r. nr 6, poz. 110 – pkt 2.
  19. Złota Gloria Artis dla Sławomira Mrożka. mkidn.gov.pl, 23 września 2010. [dostęp 2010-09-24]. (pol.).
  20. Małgorzata I. Niemczyńska, Sławomir Mrożek odebrał na Wawelu Order Ecce Homo [online], Gazeta Wyborcza, 27 marca 2012 [dostęp 2024-02-15].
  21. Le dramaturge et écrivain Slawomir Mrozek est décédé. La Croix, 2013-08-15. [dostęp 2013-08-16]. (fr.).
  22. Nagroda Kościelskich. [w:] koscielscy.pl [on-line].
  23. Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. [dostęp 2011-02-18].
  24. Doktorzy honoris causa [online], Uniwersytet Jagielloński [dostęp 2024-02-15].
  25. Laureaci 2009-1995 [online], Krakowska Książka Miesiąca [dostęp 2024-02-15] (pol.).
  26. Nagroda Nike 2007. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
  27. Nagroda im. Jana Parandowskiego. Dotychczasowi laureaci. Penclub. [dostęp 2019-09-18].
  28. Doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego dla Sławomira Mrożka. wyborcza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-22)]..
  29. "Przyjęliśmy młodego człowieka, który okazał się siostrzeńcem Prezesa" [online], Krowoderska.pl, 23 lipca 2020 [dostęp 2020-07-23] (pol.).
  30. Repetytorium z Mrożka. Dziennik Polski, 7 maja 2009. [dostęp 2009-05-07]. (pol.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj