Sławomir Mrożek
Sławomir Piotr Paweł Mrożek[1] (ur. 29 czerwca[a] 1930 w Borzęcinie, zm. 15 sierpnia 2013 w Nicei) – polski pisarz oraz rysownik. Autor satyrycznych opowiadań i utworów dramatycznych o tematyce filozoficznej, politycznej, obyczajowej i psychologicznej. Jako dramaturg zaliczany do nurtu teatru absurdu[2].
Sławomir Mrożek, 2006 | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość |
polska |
Dziedzina sztuki | |
Ważne dzieła | |
| |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Nagroda Fundacji im. Kościelskich (1962) |
Życiorys
edytujUrodził się w Borzęcinie. W 1949 zdał maturę w Krakowie w Liceum Ogólnokształcącym im. Bartłomieja Nowodworskiego[1]. Studiował na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz kierunek orientalistyka na Uniwersytecie Jagiellońskim. Żadnych studiów nie ukończył[3].
Zadebiutował w 1950 jako rysownik, od 1953 publikował cykle rysunków w Przekroju. Wydane w tym samym roku zbiory opowiadań: Opowiadania z Trzmielowej Góry oraz Półpancerze praktyczne stanowiły jego literacki debiut. W 1953 podpisał tzw. Apel Krakowski, wyrażający poparcie dla stalinowskich władz PRL po aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich, skazanych w sfingowanym procesie księży kurii krakowskiej i skazaniu na karę śmierci Edwarda Chachlicę, Michała Kowalika i księdza Józefa Lelitę. W latach 1956–1958 prowadził w Życiu Literackim rubrykę tekstów satyrycznych „Postępowiec”[4].
Jego pierwszą sztuką teatralną był dramat Policja, wydany w 1958. Dramat Tango z 1964 przyniósł Mrożkowi światową sławę.
Uczestniczył w realizacji II spektaklu gdańskiego teatru Bim-Bom pt „Radość poważna” (1956)[5].
W 1963 wyemigrował. W następnych latach mieszkał we Francji (w Paryżu), następnie osiadł w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Włoszech i Meksyku na ranczo La Epifanía, gdzie mieszkał w latach 1989–1996[6][7]. W 1968 na łamach prasy francuskiej opublikował list protestujący przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, a w grudniu 1981 zaprotestował przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego.
W 1996 powrócił do Polski. W 2002 przeszedł udar mózgu, którego wynikiem była afazja. Skutkiem tego utracił możliwość posługiwania się językiem zarówno w mowie, jak i w piśmie. Dzięki terapii, która trwała około trzech lat, odzyskał zdolność pisania i mówienia. Efektem walki z chorobą jest jego autobiografia[8].
6 maja 2008 Sławomir Mrożek zapowiedział ponowne opuszczenie ojczyzny, by osiąść w Nicei na południu Francji[9] – dla klimatu, który bardziej miał sprzyjać jego zdrowiu. Z Polski wyprowadził się dokładnie miesiąc później – 6 czerwca 2008 – wylatując z lotniska w Balicach[10].
Zmarł nad ranem 15 sierpnia 2013 w szpitalu w Nicei[11]. Jego prochy spoczęły w Panteonie Narodowym w Krakowie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 17 września 2013 w kościele Świętych Piotra i Pawła w Krakowie. Mszy świętej przewodniczył metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz[12].
Życie prywatne
edytujSławomir Mrożek urodził się w rodzinie kierownika urzędu pocztowego w Borzęcinie, Antoniego Mrożka (1903–1987)[13] i Zofii z domu Kędzior (1906–1949)[14], córki przedsiębiorcy branży mleczarskiej. Pisarz był jednym z trojga dzieci małżeństwa Mrożków. Miał brata Jerzego (1928–1932) i siostrę Litosławę (1935–1995)[15].
Był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną od 1959 była malarka, Maria Obremba. Małżeństwo zakończyło się jej niespodziewaną śmiercią w 1969 roku. W 1987 roku ożenił się z Meksykanką, Susaną Osorio Rosas[16].
Wyróżnienia i nagrody
edytujOrdery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – 2013, pośmiertnie[17]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 1997[18]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – 2010[19]
- Order Ecce Homo – 2012[20]
- Legia Honorowa – Francja, 2003[21]
- Odznaka "Adwokatura Zasłużonym" - 2016 r. pośmiertnie[potrzebny przypis]
Inne
edytuj- w 1962 został jednym z czterech pierwszych laureatów literackiej nagrody im. Kościelskich[22].
- w 1987 otrzymał nagrodę miasta Klosterneuburg im. Franza Kafki[potrzebny przypis].
- w 1990 otrzymał Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa[23].
- w 2000 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego[24].
- w grudniu 2004 za książkę Varia. Jak zostałem filmowcem uhonorowany został Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca[25].
- w 2007 otrzymał nominację do Nagrody Literackiej Nike za Baltazar. Autobiografia[26]
- za korespondencję ze Stanisławem Lemem, w postaci wydanych przez Wydawnictwo Literackie Listów Mrożek otrzymał Nagrodę Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego za rok 2010[27].
- 23 marca 2012 Sławomir Mrożek został doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach[28].
Twórczość
edytujW swojej twórczości Mrożek poruszał zarówno problematykę silnie związaną z historią Polski oraz tradycjami kulturowymi (np. romantyzmu), jak i tematy uniwersalne, takie jak wolność czy zagrożenia ze strony współczesnej cywilizacji.
Zbiory opowiadań
edytuj- Opowiadania z Trzmielowej Góry, 1953
- Półpancerze praktyczne, 1953
- Słoń, 1957
- Wesele w Atomicach, 1959
- Deszcz, 1962
- Dwa listy i inne opowiadania, 1970
- Opowiadania, 1981
- Donosy, 1983
- Śpiąca Królewna
- Woda
- Ostatni husarz
- Zeszyt
- Małe prozy, 1990
- Lew
- Czekoladki dla Prezesa, 2018[29]
Dramaty
edytuj- Policja, 1958
- Męczeństwo Piotra Oheya, 1959
- Indyk, 1960
- Na pełnym morzu, 1961
- Karol, 1961
- Strip-tease, 1961
- Zabawa, 1962
- Kynolog w rozterce, 1962
- Czarowna noc, 1963
- Śmierć porucznika, 1963
- Tango, 1964
- Der Hirsch, 1965
- Racket Baby, 1965
- Poczwórka, 1967
- Dom na granicy, 1967
- Testarium, 1967
- Profesor, 1968
- Drugie danie, 1968
- Szczęśliwe wydarzenie, 1971
- Rzeźnia, 1973
- Emigranci, 1974
- Garbus, 1975
- Serenada, 1977
- Lis filozof, 1977
- Polowanie na lisa, 1977
- Krawiec, 1977
- Lis aspirant, 1978
- Pieszo, 1980
- Vatzlav, 1982
- Ambasador, 1982
- Letni dzień, 1983
- Alfa, 1984
- Kontrakt, 1986
- Portret, 1987
- Wdowy, 1992
- Miłość na Krymie, 1993
- Wielebni, 2000
- Piękny widok, 2000
- Karnawał, czyli pierwsza żona Adama, 2013
Powieści
edytujZbiory felietonów
edytujScenariusze filmowe
edytuj- Wyspa róż, 1975
- Amor, 1978
- Powrót, 1994
Inne
edytuj- Rysunki, Iskry, Warszawa 1982
- Baltazar. Autobiografia, 2006
- Człowiek według Mrożka. Rysunki 1950-2000
- Tango z samym sobą. Utwory dobrane, Noir sur Blanc, Warszawa 2009[30]
- Dziennik. Tom 1. 1962-1969, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010
- Dziennik. Tom 2. 1970–1979, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012
- Dziennik. Tom 3. 1980–1989, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013
- Listy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011
- W emigracyjnym labiryncie. Listy 1965–1982, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017, ISBN 978-83-08-06446-7
- Listy 1964-1988. Sławomir Mrożek, Józef Czapski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2023, ISBN 978-83-08-08066-5
Uwagi
edytuj- ↑ Błędna, publikowana data urodzenia: 26 czerwca.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Mrożek Sławomir Piotr Paweł, [w:] Władysław Tyrański , Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 229, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-02-02] .
- ↑ Sidoruk E., Antropologia i groteska w dziełach Sławomira Mrożka, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Białystok 1995.
- ↑ Mrożek Sławomir Piotr Paweł, [w:] Władysław Tyrański , Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 230, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-02-02] .
- ↑ Wielcy Polacy Pisarze Leksykon, Wydawnictwo Fenix .
- ↑ Piotr Bratkowski: Tango się skończyło, Newsweek z 19 sierpnia 2013.
- ↑ Śniadanie na ranczu Sławomira Mrożka. [w:] IntoAmericas [on-line].
- ↑ Maria Hawranek, Szymon Opryszek: Meksyk Sławomira Mrożka. Don Eslavomir kazał zasypać basen. Gazeta Wyborcza, 2014-03-08. [dostęp 2019-07-02]. (pol.).
- ↑ Lecznicza autobiografia Mrożka. [w:] e-teatr.pl [on-line].
- ↑ Mrożek opuszcza Polskę, by osiąść w Nicei. [w:] e-teatr.pl [on-line].
- ↑ Mrożek uciekł z Polski. [w:] wiadomosci.dziennik.pl [on-line]. 2010-06-08.
- ↑ js: Sławomir Mrożek nie żyje. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2013-08-15]. (pol.).
- ↑ kaien, kan, pl, gsad: Pożegnanie pisarza w Krakowie. Sławomir Mrożek spoczął w Panteonie Narodowym. TVP Info, 17 września 2013. [dostęp 2024-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-20)].
- ↑ Sławomir Mrożek , Mój życiorys [online], brzesko.ws [dostęp 2024-02-15] .
- ↑ Józef Olchawa (oprac.), Borzęcin we wspomnieniach Sławomira Mrożka (Baltazara) [online], borzecin.pl [dostęp 2024-02-15] [zarchiwizowane z adresu 2013-03-19] .
- ↑ Wywiad ze Sławomirem Mrożkiem w portalu Onet.pl. m.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)]..
- ↑ Sławomir Mrożek. Biografia. Wydawnictwo Literackie, 2012. [dostęp 2013-08-21]. (pol.).
- ↑ Prezydent odznaczył pośmiertnie Sławomira Mrożka. prezydent.pl, 17 września 2013. [dostęp 2013-09-17].
- ↑ M.P. z 1998 r. nr 6, poz. 110 – pkt 2.
- ↑ Złota Gloria Artis dla Sławomira Mrożka. mkidn.gov.pl, 23 września 2010. [dostęp 2010-09-24]. (pol.).
- ↑ Małgorzata I. Niemczyńska, Sławomir Mrożek odebrał na Wawelu Order Ecce Homo [online], Gazeta Wyborcza, 27 marca 2012 [dostęp 2024-02-15] .
- ↑ Le dramaturge et écrivain Slawomir Mrozek est décédé. La Croix, 2013-08-15. [dostęp 2013-08-16]. (fr.).
- ↑ Nagroda Kościelskich. [w:] koscielscy.pl [on-line].
- ↑ Honorowe Obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. [dostęp 2011-02-18].
- ↑ Doktorzy honoris causa [online], Uniwersytet Jagielloński [dostęp 2024-02-15] .
- ↑ Laureaci 2009-1995 [online], Krakowska Książka Miesiąca [dostęp 2024-02-15] (pol.).
- ↑ Nagroda Nike 2007. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-21].
- ↑ Nagroda im. Jana Parandowskiego. Dotychczasowi laureaci. Penclub. [dostęp 2019-09-18].
- ↑ Doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego dla Sławomira Mrożka. wyborcza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-22)]..
- ↑ "Przyjęliśmy młodego człowieka, który okazał się siostrzeńcem Prezesa" [online], Krowoderska.pl, 23 lipca 2020 [dostęp 2020-07-23] (pol.).
- ↑ Repetytorium z Mrożka. Dziennik Polski, 7 maja 2009. [dostęp 2009-05-07]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Margalit Fox , Slawomir Mrozek, Leading Polish Playwright, Dies at 83 [online], nytimes.com, 28 sierpnia 2013 [dostęp 2013-08-29] (ang.).
- Michael Coveney , Sławomir Mrozek obituary [online], theguardian.com, 21 sierpnia 2013 [dostęp 2013-08-29] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Trudno uwierzyć, ale na początku bałem się przy nim nawet oddychać
- Sławomir Mrożek – W powiększeniu program TVP (pol.)
- ISNI: 0000000120963769
- VIAF: 71395393
- LCCN: n50012888
- GND: 118737244
- NDL: 00471996
- LIBRIS: xv8bfn7g1qv803j
- BnF: 11917153m
- SUDOC: 027041786
- SBN: CFIV066247
- NLA: 35366650
- NKC: jn19990005880, jo2011630316
- DBNL: mroz001
- BNE: XX1050938
- NTA: 069383464
- BIBSYS: 90054099
- CiNii: DA05148632
- Open Library: OL2132716A
- PLWABN: 9810592041905606
- NUKAT: n93080550
- J9U: 987007265633905171
- PTBNP: 1706200
- CANTIC: a11858783
- LNB: 000039855
- NSK: 000084927
- BNA: 000023687
- CONOR: 24246115
- KRNLK: KAC200605129
- LIH: LNB:V*173591;=BM