Wikipedia

Abdus Salam

pakistański fizyk teoretyczny, noblista

Abdus Salam (ur. 29 stycznia 1926 w Jhang, zm. 21 listopada 1996 w Oksfordzie)[1] – pakistański fizyk teoretyk, noblista, profesor fizyki teoretycznej w Imperial College London, założyciel i dyrektor International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście[2][3]. Zasłynął głównie w fizyce cząstek elementarnych – jako współtwórca teorii oddziaływań elektrosłabych obok Weinberga i Glashowa, z którymi otrzymał za to Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1979.

Abdus Salam
Ilustracja
Abdus Salam (z lewej) i Syed Qasim Mahmood, pakistański pisarz, encyklopedysta i dziennikarz
Data i miejsce urodzenia

29 stycznia 1926
Jhang

Data i miejsce śmierci

21 listopada 1996
Oksford

profesor
Specjalność: fizyka teoretyczna
Alma Mater

Government College University w Lahore,
University of Cambridge

Uczelnia

Uniwersytet Stanforda,
Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley,
Uniwersytet Harvarda

dyrektor International Centre for Theoretical Physics
Faksymile
Odznaczenia
Order Pakistanu Order Imtiaz (Pakistan) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Zasługi Naukowej (Brazylia) Order Niepodległości (Jordania) Order Andrésa Bello (Wenezuela) Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny) Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (1951-2001)
Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki
Medal Copleya

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Grób Abdusa Salama – na nagrobku wyryto napis: „First Muslim Nobel Laureate” („Pierwszy muzułmański laureat Nagrody Nobla”), jednak fanatycy zniszczyli wyraz „Muslim”[a].

Życiorys edytuj

Pochodzenie i wykształcenie edytuj

Ojciec Abdusa Salama był urzędnikiem w Wydziale Edukacji w ubogim rolniczym regionie. Abdus Salam jako czternastolatek przystąpił do egzaminu wstępnego na University of the Punjab i uzyskał na nim najwyższy wynik w historii uczelni. Uzyskał stypendium, które pozwoliło mu na podjęcie studiów w Government College na University of the Punjab (obecnie Government College University, Lahore). Studia ukończył w 1946, uzyskując tytuł MA. W tym samym roku wyjechał na stypendium do St John’s College, wchodzącego w skład University of Cambridge. Tam w 1949 uzyskał stopień BA w dziedzinie matematyki i fizyki[4].

Praca naukowa edytuj

W 1950 został wyróżniony Smith's Prize, nagrodą przyznawaną przez University of Cambridge osobom przed doktoratem, za wybitny wkład w dziedzinie fizyki. Stopień doktora fizyki teoretycznej uzyskał w 1952; jego rozprawa dotyczyła elektrodynamiki kwantowej[4].

W 1951 wrócił do Pakistanu, aby wykładać matematykę w Government College; rok później objął stanowisko kierownika Zakładu Matematyki na University of the Punjab. W 1954 opuścił Pakistan i ponownie wyjechał do Cambridge, gdzie w 1957 został profesorem fizyki teoretycznej na Imperial College London. Stanowisko to łączył z funkcją dyrektora International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście, którego był współzałożycielem[5].

Abdus Salam za pomocą hipotetycznych równań opisał zależności pomiędzy siłą elektromagnetyczną a oddziaływaniami słabymi. Postulował istnienie cząstek elementarnych, takich jak Bozon W czy Bozon Z. Do podobnych wniosków doszli Sheldon Lee Glashow oraz Steven Weinberg, którzy stosowali inne metody badawcze. Istnienie tych bozonów zostało potwierdzone przez eksperymenty prowadzone w CERN w 1983[5].

Od 1966 blisko współpracował z gen. Władysławem Turowiczem, komendantem pakistańskiego Space & Upper Atmosphere Research Committee (SUPARCO), przy rozwijaniu programu rakietowego i kosmicznego (satelity, astronauci). Brał również udział w rozwoju pakistańskiego programu nuklearnego[6].

Nagrodę Nobla otrzymał w 1979, wraz z Sheldonem Lee Glashowem i Stevenem Weinbergiem, za niezależne prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek elementarnych[7]. Był pierwszym muzułmańskim i pakistańskim laureatem Nagrody Nobla. Otrzymał również wiele innych honorowych tytułów oraz wysokich odznaczeń[8], m.in. status członka zagranicznego PAN (1985)[3][9]. Laureat Medalu Copleya.

Śmierć edytuj

Po śmierci, spowodowanej chorobą Parkinsona, jego ciało zostało przetransportowane do Rabwah w Pendżabie i tam złożone w pobliżu grobu rodziców.

Wyróżnienia edytuj

Odznaczenia edytuj

Salama odznaczyło kilka krajów Azji, Europy i Ameryki Południowej:

Doktoraty honorowe edytuj

Tytuł doktora honoris causa przyznało mu ponad 40 uczelni z pięciu kontynentów – Azji, Europy, Afryki i obu Ameryk. Jego nazwisko znajduje się na liście uczelni, które przyznały ten tytuł, zamieszczonej na stronie internetowej Komitetu Noblowskiego[8]:

Uwagi edytuj

  1. ↑ Abdus Salam był wierzącym muzułmaninem: od urodzenia należał do ruchu ahmadijja, przez co przez część współwyznawców był uznawany za heretyka.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
  2. ↑ Abdus Salam – Biographical. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
  3. ↑ a b Salam Abdus, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-07-29].
  4. ↑ a b Abdus Salam. Biographical. [w:] nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2019-12-17]. (ang.).
  5. ↑ a b Abdus Salam, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-17] (ang.).
  6. ↑ The Rocket-Missile Man of Pakistan: Air Commodore Władysław Józef Marian Turowicz. Pakistan Defence. [dostęp 2015-09-09]. (ang.).
  7. ↑ Nobel Lecture, December 8, 1979 • Gauge Unification of Fundamental Forces. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
  8. ↑ a b c d e f g Abdus Salam Curriculum Vitae. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
  9. ↑ Salam, Abdus, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], czlonkowie.pan.pl [dostęp 2021-09-01].
  10. ↑ Listagem Geral da Ordem Nacional do Mérito Científico. Ministério da Ciência, Tecnologia e Inovação. [dostęp 2014-02-25]. (port.).
  11. ↑ Doktorzy honoris causa: Multimedialna Baza Danych Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. mbd.muzeum.uni.wroc.pl. [dostęp 2018-07-11]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdus_Salam&oldid=73515051”