Janusz Gąsiorowski
Janusz Tadeusz Gąsiorowski (ur. 17 czerwca 1889 we Lwowie[1], zm. 19 października 1949 w Paryżu) – generał brygady Wojska Polskiego.
| |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 czerwca 1889 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1913–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
szef Sztabu Głównego |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
                      
| |
.png){kind=small}
Życiorys edytuj
Urodził się i wychował we Lwowie. Był synem Ferdynanda i Wandy z Gostyńskich. W 1907 ukończył gimnazjum filologiczne we Lwowie[1]. Do 1912 zaliczył 9 semestrów na Wydziałach Filozoficznych Uniwersytetu Wiedeńskiego i Jagiellońskiego w Krakowie.
Od 1901 działał w organizacjach niepodległościowych, „Przyszłość”, tzw. Pet i „Zarzewie”[1]. Od 1909 w Polskich Drużynach Strzeleckich. Był wykładowcą, instruktorem i członkiem Komendy Naczelnej PDS oraz komendantem tej organizacji w Krakowie.
1 października 1913 rozpoczął ochotniczą jednoroczną służbę w cesarsko-królewskiej armii. Z chwilą rozpoczęcia I wojny światowej został zatrzymany w służbie czynnej. Walczył na froncie rosyjskim, w 1, a potem 7. dywizjonie artylerii konnej. Zajmował stanowiska dowódcy plutonu i baterii, adiutanta dywizjonu i grupy kombinowanej.
10 grudnia 1916 roku, otrzymał urlop zdrowotny i zdezerterował z armii. Zgłosił się do Komendy Naczelnej Polskiej Organizacji Wojskowej. 29 kwietnia 1917 w Zielonej pod Wawrem uczestniczył, obok Józefa Piłsudskiego, Tadeusza Kasprzyckiego, Janusza Jędrzejewicza, Wacława Jędrzejewicza, Henryka Krok-Paszkowskiego i innych członków Komendy Naczelnej, w dużych ćwiczeniach POW prowadzonych przez Stefana Pomarańskiego.
Jako oficer byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego[2].
Od 1918 w Wojsku Polskim, m.in. jako szef Sekcji Regulaminów i Wyszkolenia Ministerstwa Spraw Wojskowych i Sztabu Generalnego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako dowódca 3. pułku artylerii polowej i w zastępstwie III Brygady Artylerii.
W latach 1922–1923 był słuchaczem Kursu Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Z dniem 15 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Rembertowie na stanowisko wykładowcy[3]. W październiku 1924 został przydzielony na stanowisko szefa Biura Komisji Uzbrojenia Armii[4][5][6]. W czasie przewrotu majowego 1926 roku opowiedział się po stronie Józefa Piłsudskiego[7]. Z dniem 1 września 1926 został przydzielony do Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych na stanowisko szefa Gabinetu Wojskowego (etat generała)[8]. W lipcu 1927 został mianowany pełniącym obowiązki szefa Biura Inspekcji GISZ z równoczesnym zachowaniem stanowiska oficera do zleceń przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych[9]. Później został zatwierdzony na stanowisku szefa Biura Inspekcji i I oficera do zleceń przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych. 3 grudnia 1931 został mianowany na stanowisko szefa Sztabu Głównego[10]. 10. grudnia 1931 Prezydent RP Ignacy Mościcki nadał mu stopień generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 i 5. lokatą w korpusie generałów i „zezwolił na nałożenie odznak nowych stopni przed 1 stycznia 1932[11]. 5 czerwca 1935 Prezydent RP zwolnił go ze stanowiska szefa Sztabu Głównego i mianował dowódcą 7. Dywizji Piechoty w Częstochowie[12].
Mieszkał w domu przy al. Wolności, który od tego czasu nazywany jest „willą generalską”. Dowodził 7 DP w kampanii wrześniowej. 4 września 1939 trafił do niewoli niemieckiej pod Częstochową[13]. W czasie wojny w oflagu VII A Murnau. Po wojnie przebywał we Francji, gdzie zmarł. Napisał kilka prac, m.in. w 1938 „Bibliografię psychologii wojskowej”.
Był mężem Zofii Kernowej[14], ich córką była Anna Turowiczowa (1916–2000), żona Jerzego Turowicza.
Pochowany na Cmentarzu Les Champeaux w Montmorency[15].
Patronuje ulicy w Częstochowie[16]
Od 2021 roku jest patronem Przystanku Historia Centrum Edukacyjnego IPN im. gen. Janusza Gąsiorowskiego w Częstochowie.
Awanse edytuj
- podporucznik – 1915
- kapitan – 1917
- podpułkownik – 1921
- pułkownik – 31 marca 1924 ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 3. lokatą w korpusie oficerów artylerii[17]
- generał brygady – 10 grudnia 1931 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 i 5. lokatą w korpusie generałów
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[18]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1934)[19]
- Krzyż Niepodległości (19 grudnia 1930)[20]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[18][21]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)[18]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 24 maja 1929[22], 13 maja 1933[23][24][18])
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[18]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[18]
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia[25]
- Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1935)[26]
- Znak oficerski „Parasol”
- Odznaka „Za wierną służbę”
- Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (12 maja 1936)
- Krzyż Wielki Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, 1934)[27]
- Krzyż Wielki Orderu Krzyża Orła (Estonia, 1933)[28][29]
- Krzyż Wielki Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia, 1935)[30][31]
- Krzyż Wielki Orderu Miecza (Szwecja, 1936)[32]
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Węgry, 1936)[32]
- Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii (Rumunia, zezwolenie w 1933)[29][18]
- Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)[18]
- Komandor Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia, zezwolenie 1929)[33][18]
- Komandor Orderu św. Sawy (Jugosławia)[18]
- Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja, 10 lutego 1928)[34].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 197.
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 1, nr 1, Warszawa 1918, s. 4.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 63 z 27 września 1923 roku, s. 587.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 110 z 15 października 1924 roku, s. 613.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 642, 736.
- ↑ Lista oficerów SG 1925 ↓, s. 4.
- ↑ Antoni Czubiński, Przewrót majowy 1926 roku, Warszawa 1989, s. 169.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926 roku, s. 354.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 15 lipca 1927 roku, s. 199.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 219.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 11 grudnia 1931 roku, s. 395.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 83.
- ↑ Rozbicie 7 Dywizji Piechoty pod Częstochową [online], www.muzeum-slask1939.pl [dostęp 2019-09-06] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-06].
- ↑ Zofia Zawiszanka, [w:] Kamil Piskała, Marta Sikorska-Kowalska (red.), Kobiety niepodległości. Wspomnienia z lat 1910–1918, Warszawa 2019, s. 185–235, ISBN 978-83-65248-36-7, OCLC 1160196894 [dostęp 2022-04-18].
- ↑ Cmentarz polski w Montmorency, Opracowali: Jerzy Skowronek oraz Alicja Bochenek, Marek Cichowski i Krzysztof Filip, Warszawa 1986, s. 146.
- ↑ Zarządzenie zastępcze nr NPII.4131.4.33.2018 Wojewody Śląskiego dnia 2 marca 2018 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy [online].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924 roku, s. 166.
- ↑ a b c d e f g h i j Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 197.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 9 z 1934 roku, s. 105.
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 24.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 123, poz. 302 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 110, poz. 139 - po raz drugi.
- ↑ Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 291, 11 listopada 1933.
- ↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 282.
- ↑ Polski Czerwony Krzyż. Sprawozdanie za 1935. Warszawa: 1936, s. 11.
- ↑ Order Trzech Gwiazd na piersiach oficerów polskich. „Dziennik Białostocki”, s. 2, 19 listopada 1934.
- ↑ Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-10-23]. (est.).
- ↑ a b Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 292, 11 listopada 1933.
- ↑ Szef sztabu gen. Gąsiorowski w Finlandii. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 54 z 7 marca 1935.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 21, 11 listopada 1936.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. Nr 2 z 1936 roku, s. 23.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 roku, s. 361.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 119.
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Lista oficerów Sztabu Generalnego (stan z dnia 31 grudnia 1925 roku). Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1926.
- Waldemar Strzałkowski: Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r.. W: Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1096-7.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Wacław Jędrzejewicz, Wspomnienia, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław 1993, ISBN 83-04-04126-X, s. 50,
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
Linki zewnętrzne edytuj
- Prace Janusza Gąsiorowskiego w serwisie Polona.pl