Sal Mineo
Salvatore Mineo Jr. (ur. 10 stycznia 1939 w Bronksie, zm. 12 lutego 1976 w Hollywood) – amerykański aktor. Odtwórca roli Johna „Platona” Crawforda w melodramacie Buntownik bez powodu (1955), za którą w wieku 17 lat otrzymał nominację do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego. Laureat Złotego Globu za rolę drugoplanową Dova Landaua w dramacie historycznym Exodus (1960).
 Sal Mineo (1973) | |
| Imię i nazwisko |
Salvatore Mineo Jr. |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Lata aktywności |
1951–1976 |
| Strona internetowa | |
Życiorys edytuj
Urodził się w nowojorskim Bronksie jako syn Josephine (z domu Alvisi) i Salvatore „Sala” Mineo Seniora[1][2]. Pochodził z rodziny sycylijskich emigrantów; jego ojciec urodził się we Włoszech, a jego matka była pochodzenia włoskiego i urodziła się w Stanach Zjednoczonych[3]. Miał dwóch starszych braci – Victora (ur. 1936) i Michaela (ur. 1937) oraz młodszą siostrę Sarinę (ur. 1943). W wieku ośmiu lat został członkiem ulicznego gangu w Bronksie, a mając 10 lat został aresztowany za kradzież i w ramach resocjalizacji skierowany na kurs aktorski[4]. Uczęszczał do Quintano School for Young Professionals[5]. Ukończył nowojorską Christopher Columbus High School[6].
Matka Mineo już w młodym wieku zapisała go do szkoły tańca i aktorstwa. W 1951 po raz pierwszy wystąpił na scenie Broadwayu w sztuce Tennessee Williamsa Tatuowana róża[7][8] u boku Maureen Stapleton, Eli’ego Wallacha i Martina Balsama. Wystąpił w roli młodego księcia Chulalongkorna w broadwayowskim musicalu Król i ja z Yulem Brynnerem[9]. Po raz pierwszy trafił na mały ekran w roli Lesa w komediodramacie Hallmark Channel Wizja ojca Flanagana (The Vision of Father Flanagan, 1952). W wieku 16 lat zadebiutował kinową rolą początkującego gangstera Jerry’ego Florei w dramacie kryminalnym noir Prywatna wojna majora Bensona (Six Bridges to Cross, 1955) u boku Tony’ego Curtisa i zagrał postać kadeta pułkownika Sylvestra Dusika w komedii wojskowej Prywatna wojna majora Bensona (The Private War of Major Benson, 1955)[10] z Charltonem Hestonem. Przełomem okazała się kreacja wrażliwego nastolatka „Platona”, przyjaciela Jamesa Deana, w kultowym melodramacie Nicholasa Raya Buntownik bez powodu (1955), za którą otrzymał nominację do Oskara[11][12]. Jako ponury i niechętny do współpracy z rodziną i doradcami zawodowymi Dino Manetta, który został zwolniony ze szkoły poprawczej w serialu CBS Studio One (1956) zdobył nominację do Emmy[13]. Rola Dova Landaua w dramacie historycznym Ottona Premingera Exodus (1960) o ocalałych z Holokaustu Żydach, którzy po zakończeniu II wojny światowej starają się stworzyć własne państwo przyniosła mu Złoty Glob i drugą nominację do Oscara[13].
Na początku 1962 pozował nago podczas kilku sesji, a zdjęcia trafiły ostatecznie na wystawę Nowy Adam (1963) w Richard Feigen Gallery w Nowym Jorku i Chicago (1964)[14][15].
W 1969 w Coronet Theatre przy La Cienega Boulevard w Los Angeles w dramacie więziennym Fortuna i męskie oczy zagrał rolę Rocky’ego, więziennego tyrana, który gwałci naiwnego 17–letniego więźnia Smitty’ego (w tej roli Don Johnson)[16], a następnie zadebiutował na Off-Broadwayu jako reżyser tej sztuki[17]. W 1976 w San Francisco wystąpił w przedstawieniu komediowym P.S. Your Cat Is Dead w roli biseksualnego włamywacza, Mineo zyskało znaczny rozgłos dzięki wielu pozytywnym recenzjom; wraz ze sztuką przeniósł się do Los Angeles[18][19].
W 1972 w wywiadzie oficjalnie ujawnił swój biseksualizm[20][21].
12 lutego 1976, gdy wracał z próby przedstawienia w Hollywood, został napadnięty na ulicy i zamordowany w wieku 37 lat[22].
Filmografia edytuj
Filmy edytuj
- 1955: Buntownik bez powodu (Rebel Without a Cause) jako John Crawford („Platon”)
- 1956: Między linami ringu (Somebody Up There Likes Me) jako Romolo
- 1956: Olbrzym (Giant) jako Angel Obregón II
- 1960: Exodus jako Dov Landau
- 1962: Najdłuższy dzień (The Longest Day) jako szeregowy Martini
- 1964: Jesień Czejenów (Cheyenne Autumn) jako „Czerwona Koszula”
- 1965: Opowieść wszech czasów (The Greatest Story Ever Told) jako Uriasz
- 1971: Ucieczka z Planety Małp (Escape from the Planet of the Apes) jako dr Milo
Seriale edytuj
- 1957: The Ed Sullivan Show w roli samego siebie
- 1964: Doktor Kildare (Dr. Kildare) jako Carlos Mendoza
- 1965: Prawo Burke’a (Burke’s Law) jako Lew Dixon
- 1968: Hawaii Five-O jako Bobby George
- 1970: Mission: Impossible jako Mel Bracken
- 1975: Columbo jako Rachman Habib
- 1975: Hawaii Five-O jako Eddie
Nagrody edytuj
| Rok | Nagroda | Kategoria | Film |
|---|---|---|---|
| 1961 | Złoty Glob | Najlepszy aktor drugoplanowy[13] | Exodus (1960) |
Przypisy edytuj
- ↑ Antonio Méndez Casanova: Guía del cine clásico: Protagonistas. Vision Libros, 2006. ISBN 978-84-9821-388-1.
- ↑ Michael Gregg Michaud: Sal Mineo: A Biography. Three Rivers Press, 2011. ISBN 978-0-307-71667-5.
- ↑ Sal Mineo Biography. Official Website. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-26)]. (ang.).
- ↑ Kim Newman: 501 gwiazd filmowych. Steven Jay Schneider (red.). Warszawa: Wydawnictwo MWK, 2008, s. 453. ISBN 978-83-61065-23-4.
- ↑ Mike Katz, Crispin Kott: Rock and Roll Explorer Guide to New York City. Rowman & Littlefield, 2018-06-01. ISBN 978-1-4930-3704-9.
- ↑ Robin Wood: Sal Mineo Actors and Actresses. Film Reference, 1976-02-12. (ang.).
- ↑ Peter J. Holliday: Sal Mineo (1939–1976). GLBTQ. (ang.).
- ↑ Sal Mineo. Internet Broadway Database. (ang.).
- ↑ Sal Mineo Biography. AllMovie. (ang.).
- ↑ Sal Mineo. Rotten Tomatoes. (ang.).
- ↑ Jason Colavito: It’s Time We Let James Dean Be the Queer Icon He Is. „Esquire”, 2021-09-30. (ang.).
- ↑ Katey Rich: Hollywood’s First Gay Teenager and His Two Tragic Endings. „Vanity Fair”, 2022-06-02. (ang.).
- ↑ a b c Sal Mineo Awards. AllMovie. (ang.).
- ↑ The New Adam. Harold Stevenson. (ang.).
- ↑ Carol Vogel: Exposure for a Nude. „The New York Times”, 2005-09-30. (ang.).
- ↑ Philip Moore: The Play That Broke the Barriers. The Gay & Lesbian Review. (ang.).
- ↑ Sal Mineo. Internet Off-Broadway Database. (ang.).
- ↑ James Ellroy: James Ellroy: Cracking the Case of Murdered Actor Sal Mineo. „The Hollywood Reporter”, 2018-12-21. (ang.).
- ↑ Sal Mineo Knifed to Death in Hollywood. „The New York Times”, 1976-02-14. (ang.).
- ↑ Boze Hadleigh interview with Sal Mineo, 1972. SalMineo. (ang.).
- ↑ Cause Célèbre—A Review Of Sal Mineo: A Biography & Interview With The Author. BoyCulture, 2011-02-12. (ang.).
- ↑ Jeremy Kinser: Plato’s Retreat. „Advocate”, 2011-01-10. (ang.).
Bibliografia edytuj
- International Dictionary of Films and Filmmakers. red. Tom Pendergast, Sara Pendergast. Wyd. 4. T. 3: Actors and Actresses. Farmington Hills, MI: St. James Press, 2000, s. 835. ISBN 1-55862-452-X. (ang.).
- H. Paul Jeffers: Sal Mineo. Carroll & Graf Publishers Inc., 2001-11-30. ISBN 0-7867-0777-1.
Linki zewnętrzne edytuj
- Sal Mineo w bazie IMDb (ang.)
- Sal Mineo w bazie Filmweb
- Sal Mineo w bazie Notable Names Database (ang.)
- Sal Mineo w bazie Discogs.com (ang.)