Wikipedia

Sylwester Chęciński

polski reżyser i scenarzysta filmowy

Sylwester Chęciński (ur. 21 maja 1930 w Suścu, zm. 8 grudnia 2021 we Wrocławiu) – polski reżyser filmowy i scenarzysta, znany głównie z komedii takich jak Sami swoi oraz Rozmowy kontrolowane. Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2021).

Sylwester Chęciński
Ilustracja
Sylwester Chęciński (2017)
Data i miejsce urodzenia

21 maja 1930
Susiec

Data i miejsce śmierci

8 grudnia 2021
Wrocław

Zawód

reżyser, scenarzysta

Lata aktywności

1953–2011

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Medal Komisji Edukacji Narodowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Sylwester Chęciński (2007)

Życiorys edytuj

Młodość i wykształcenie edytuj

W 1950 ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Jędrzeja Śniadeckiego w Dzierżoniowie, a w 1956 – Wydział Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi[1]. Pracował później jako asystent reżysera i II reżyser przy filmach Zimowy zmierzch (1956) Stanisława Lenartowicza, Lotna (1959) Andrzeja Wajdy oraz Powrót (1960) Jerzego Passendorfera[1].

Kariera filmowa edytuj

Debiutował filmem dla młodzieży Historia żółtej ciżemki (1961), w którym po raz pierwszy na ekranie pojawił się Marek Kondrat[1]. Odmienny tematycznie był film psychologiczny Agnieszka 46 (1964) o II wojnie światowej i jej wpływie na jednostki, które próbują ułożyć sobie życie na nowo na Ziemiach Odzyskanych[1].

Po słabo znanej Katastrofie (1965) Chęciński osiągnął spełnienie artystyczne, realizując unikalną komedię ludową Sami swoi (1967), poświęconą wzajemnym awanturom pomiędzy dwiema zabużańskimi rodzinami na Ziemiach Odzyskanych: Pawlakami i Kargulami. W rolach głów obu rodzin wystąpili Wacław Kowalski (jako Kazimierz Pawlak) i Władysław Hańcza (jako Władysław Kargul)[1]. Sami swoi cieszyli się sporym powodzeniem u widowni; krytycy odczytywali film jako przejaw komedii sarmackiej okraszonej zabużańską gwarą[1]. Do losów Karguli i Pawlaków Chęciński wrócił w kolejnych komediach Nie ma mocnych (1974) i Kochaj albo rzuć (1977). Osią dramaturgiczną Nie ma mocnych była podejrzliwość Kazimierza Pawlaka wobec adoratora jego wnuczki Ani; w Kochaj albo rzuć Pawlak i Kargul - razem z Anią - jadą do Stanów Zjednoczonych, a konkretnie do Chicago, gdzie zaprosił ich John - a właściwie Jaśko Pawlak, brat Kazimierza[1].

W międzyczasie Chęciński tworzył kino gatunkowe, realizując kryminały (Tylko umarły odpowie, 1969), filmy wojenne (Legenda, 1970), filmy przygodowe (Diament radży, 1971) oraz obyczajowe (serial Droga, 1973; Roman i Magda, 1978)[1]. Po komedii Bo oszalałem dla niej (1980) zasłynął cenionym przez krytyków i widownię dreszczowcem Wielki Szu (1982), z Janem Nowickim w roli podstarzałego szulera, który wraca do zawodu po wyjściu z więzienia. Wielki Szu zapewnił Chęcińskiemu Złotą Kaczkę za najlepszy film[2].

Po transformacji ustrojowej w Polsce Chęciński na podstawie scenariusza Stanisława Tyma nakręcił komedię Rozmowy kontrolowane (1991), drugie ogniwo trylogii o Ryszardzie Ochódzkim (Tym) o typowym polskim aparatczyku komunistycznym, który dobrze się odnajduje w każdej rzeczywistości politycznej. Kontynuacja Misia Stanisława Barei opierała się na zagmatwanej intrydze: Ochódzki ma przeniknąć do struktur „Solidarności” jako tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa, lecz wskutek wprowadzenia w Polsce stanu wojennego oraz nieprzewidzianych okoliczności staje się wrogiem rządzącej władzy i urasta do miana bohatera narodowego. Rozmowy kontrolowane, podobnie jak Miś Barei, stały się filmem kultowym[1]. Ostatni film w swej karierze Chęciński zrealizował dopiero w 2006 roku; był to telewizyjny utwór Przybyli ułani (2006)[1].

Działalność okołofilmowa edytuj

W latach 1976–1980 był zastępcą kierownika artystycznego zespołu filmowego „Iluzjon”, a w latach 1988–1991 zastępcą kierownika artystycznego zespołu filmowego „Kadr”. Za całokształt twórczości otrzymał „Platynowe Lwy” na 39. Festiwalu Filmowym w Gdyni (2014)[3] i Nagrodę Orła za osiągnięcia życia (2017).

Śmierć edytuj

Zmarł 8 grudnia 2021 roku. 18 grudnia po mszy świętej w archikatedrze św. Jana Chrzciciela został pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu. Uroczystości pogrzebowe miały charakter państwowy[4].

 
Grób Sylwestra Chęcińskiego na Cmentarzu Grabiszyńskim w lipcu 2023

Filmografia edytuj

Nagrody i wyróżnienia edytuj

Upamiętnienie edytuj

  • W 2022 r. imieniem Sylwestra Chęcińskiego został nazwany park w Suścu, gdzie znajduje się również poświęcona mu tablica pamiątkowa.[16][17][18]
  • W 2023 r. odsłonięto tablicę pamiątkową z portretem Sylwestra Chęcińskiego na budynku Centrum Technologii Audiowizualnych CeTA we Wrocławiu.[19][20]
  • W 2023 r. odsłonięto tablicę upamiętniającą Sylwestra Chęcińskiego w Dzierżoniowie na ul. Podwalna 4, gdzie zamieszkiwał przez wiele lat.[21]
  • 24 czerwca 2022 Rada Miejska Wroclawia podjęła uchwałę o nadaniu nazwy Rondo Sylwestra Chęcińskiego - u zbiegu ulic Gajowickiej , Racławickiej i Orlej (Wroclaw -Krzyki),gdzie nieopodal mieszkał reżyser ( ul Sepia 36)

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j Halina Olczak-Moraczewska, Sylwester Chęciński | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl, październik 2004 [dostęp 2022-05-12] (pol.).
  2. ↑ Wielki Szu [1982] [online], Akademia Polskiego Filmu [dostęp 2022-05-12].
  3. ↑ Laureaci 39. Festiwalu Filmowego w Gdyni!. festiwalgdynia.pl. [dostęp 2014-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)].
  4. ↑ Pogrzeb Sylwestra Chęcińskiego we Wrocławiu. Tłumy żegnały mistrza. gazetawroclawska.pl. [dostęp 2021-12-18]. (pol.).
  5. ↑ Dziennik Polski, rok XXX, nr 175 (9456), s. 2
  6. ↑ Dziennik Polski, rok XXV, nr 169 (7905), s. 3
  7. ↑ Droga. tvp.pl. [dostęp 2021-06-06].
  8. ↑ Lista Laureatów Medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl, 26 października 2005. [dostęp 2016-08-13].
  9. ↑ Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 111 i 295. ISBN 83-7384-561-5.
  10. ↑ M.P. z 2014 r. poz. 757.
  11. ↑ Prezydent: To dobre lata dla polskiej kultury. prezydent.pl, 26 maja 2014. [dostęp 2014-05-26].
  12. ↑ Sylwia Jurgiel: Sylwester Chęciński Honorowym Obywatelem Dolnego Śląska. Radio Wrocław, 16 października 2015. [dostęp 2016-09-01]. (pol.).
  13. ↑ M.P. z 2020 r. poz. 1092.
  14. ↑ M.P. z 2022 r. poz. 245.
  15. ↑ Pogrzeb Sylwestra Chęcińskiego. Prezydent pośmiertnie odznaczył reżysera [online], kultura.dziennik.pl, 18 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-18] (pol.).
  16. ↑ Konrad Sinica, Susiec: Mistrz kina ma swój park [online], Kronika Tygodnia, 27 lipca 2022 [dostęp 2023-06-12].
  17. ↑ Wioletta Dudek-Reszel, Susiec: Przyjeżdża syn Sylwestra Chęcińskiego. Odsłoni tablicę pamiątkową [online], Kronika Tygodnia, 15 lipca 2022 [dostęp 2023-06-12].
  18. ↑ Piotr Piela, W Suścu uczczono pamięć Sylwestra Chęcińskiego. Reżyser został patronem parku [online], Radio Lublin, 18 lipca 2022 [dostęp 2023-06-12].
  19. ↑ Andrzej Bukowiecki, Wrocław upamiętnił twórcę "Samych Swoich", „Magazyn Filmowy” (nr 6), czerwiec 2023, s. 18-19 [dostęp 2023-06-12].
  20. ↑ Nadia Szagdaj, Sylwester Chęciński skończyłby dziś 93 lata. Odsłonięto tablicę pamiątkową we Wrocławiu [online], Gazeta Wrocławska, 21 maja 2023 [dostęp 2023-06-12].
  21. ↑ Dzierżoniów upamiętnił reżysera „Samych Swoich” [ZOBACZ WIDEO, FOTO] [online], doba.pl [dostęp 2023-07-28] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Rafał Bubnicki, Andrzej Dębski (red.): Sylwester Chęciński. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2015. ISBN 978-83-62584-71-0

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sylwester_Chęciński&oldid=72342035”