Stanisław Ptak (aktor)

Stanisław Ptak (ur. 28 marca 1927 w Wągrowcu, zm. 30 czerwca 2002 w Katowicach) – polski aktor teatralny i filmowy oraz śpiewak operetkowy. Karierę aktorską zaczynał pod koniec lat 40. Występował w teatrach w Gnieźnie, Poznaniu, Teatrze Muzycznym w Gdyni, a w ostatnich latach życia związany z Teatrem Rozrywki w Chorzowie. Jako śpiewak operetkowy – baryton, występował w Operetkach w Gliwicach i Szczecinie. Uznawany za jednego z najlepszych śpiewaków operetkowych w Polsce. Był mężem artystki Barbary Ptak.

Stanisław Ptak

Data i miejsce urodzenia	28 marca 1927 Wągrowiec
Data i miejsce śmierci	30 czerwca 2002 Katowice
Zawód	aktor
Współmałżonek	Barbara Ptak
Odznaczenia

Życiorys

1927–1948

Stanisław Ptak, najmłodszy z czworga synów Antoniny z domu Saitz i Adama Ptaka, absolwenta Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, urodził się w Wągrowcu w Wielkopolsce, w rodzinie o tradycjach humanistycznych. Z rodzinnego domu wyniósł zamiłowanie do śpiewu.

Podjął studia prawnicze w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni i w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Poznaniu jednak zrezygnował z ukończenia ich. Wojna i okupacja hitlerowska w naturalny sposób przerwała edukację młodego Stanisława. Po wyzwoleniu zdał maturę w trybie eksternistycznym, prawdopodobnie w 1947 lub 1948 roku, pracując jako drukarz w „Głosie Wielkopolskim”. Równolegle uczęszczał na lekcje śpiewu do cieszącego się dużym uznaniem w Poznaniu prof. Wincentego Nowakowskiego, znanego z osiągnięć z zakresu impostacji.

Gniezno – Poznań – Kraków

W latach 1949–1950 Stanisław Ptak zadebiutował tytułową rolą w „Amfitrionie” Plauta w gnieźnieńskim Teatrze Miejskim. Rok później słynny Wilam Horzyca zaangażował go do pracy w teatrach poznańskich, gdzie występował do 1953 roku. W Poznaniu spotkał między innymi Władysława Woźnika i Józefa Karbowskiego. W 1951 r. wstąpił w związek małżeński z Barbarą z domu Boruszak a dwa lata później zdał egzamin do Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej i Filmowej w Krakowie.

Operetka Śląska w Gliwicach

W 1953 roku Stanisław Ptak przeniósł się do Gliwic, do świeżo powstałej (wówczas jeszcze funkcjonującej przy bytomskiej Operze) Operetki Gliwickiej. Debiutował tam rolą starca Atanasa w „Trembicie” Jurija Milutina. Na scenie występował w towarzystwie Marii Artykiewicz, Ireny Brodzińskiej, Beaty Artemskiej, Wandy Polańskiej, Aleksandra Sawina. Śpiewał w repertuarze Offenbacha, Kalmana, Straussa, Frimla, Mozarta, Dunajewskiego.

W tym czasie zetknął się również z Bohdanem Wodiczką, Witoldem Rowickim i Karolem Stryją. Najbardziej uhonorowaną rolą w dorobku Stanisława Ptaka była postać Don Kichota z musicalu „Człowiek z La Manchy” Mitcha Leigha i Joe Dariona, którego polska premiera miała miejsce w 1970 roku. Kreacja ta ugruntowała jego ogólnopolską sławę, przynosząc liczne nagrody. Dwadzieścia siedem lat później Stanisław Ptak powtórnie wcieli się w postać błędnego rycerza, tym razem na scenie Teatru Rozrywki w Chorzowie.

Teatr dramatyczny i estrada

Po okresie wczesnego terminowania (1949–53) w Teatrze Miejskim w Gnieźnie i Teatrze Polskim w Poznaniu, w 1977 roku został zaproszony przez Kazimierza Kutza do Teatru Śląskiego zagrał Rededy’ego w „Babałajkinie i spółce” Siergieja Michałkowa. Znaczące są również dokonania Ptaka w Teatrze Nowym w Zabrzu, gdzie za sprawą dyrektora Mieczysława Daszewskiego zagrał Stomila w „Tangu” Mrożka, a także w dwóch sztukach Aleksandra Fredry i w „Żołnierzu i bohaterze” Georga Bernarda Shawa. W 1970 roku został zaproszony na serię koncertów dla Polonii w USA i Kanadzie. Tournée zostało entuzjastycznie przyjęte i zaowocowało kolejnymi zaproszeniami do Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Australii i ponownie do USA oraz Kanady. Występował z Ireną Kwiatkowską, Agnieszką Kossakowską, Sławą Przybylską, Anną Seniuk, Haliną Kunicką, Igorem Śmiałowskim, Mariuszem Dmochowskim, Jerzym Połomskim i Lucjanem Kydryńskim. Wyjątkowym zdarzeniem był udział w prestiżowym Milwaukee Operetta Carnival w Stanach Zjednoczonych w 1973 roku, gdzie wystąpił w „Studencie żebraku” Karla Millöckera. Potwierdzeniem pozycji artysty na polskiej scenie muzycznej było zaproszenie Stanisława Ptaka na gościnne występy w Teatrze Muzycznym Roma w latach 1995–1998.

Teatr Rozrywki

Stanisław Ptak rozpoczął współpracę z chorzowską sceną rozrywkową w 1987 roku gościnnymi występami w „Betlejem polskim” Lucjana Rydla. Najwybitniejsze kreacje stworzył w spektaklach: „Kaczo” Bogusława Schaeffera, „Skrzypek na dachu” Jerry’ego Bocka i „Człowiek z La Manchy” M. Leigha (za rolę Don Kichota otrzymał Złotą Maskę w 1998 roku).

Role teatralne

Data	Rola	Spektakl	Teatr
8 października 1949	Amfitrion	Amfitrion	Teatr Miejski Gniezno
17 grudnia 1949	Leander	Szelmostwa Skapena	Państwowy Teatr Gniezno
18 marca 1950	Rafał Lagena	Dożywocie	Państwowy Teatr Gniezno
22 lipca 1950	Ralf	Wiosna w Norwegii	Państwowy Teatr Gniezno
2 czerwca 1951	Dyrektor	Wodewil warszawski	Teatry Dramatyczne (Komedia Muzyczna) Poznań
14 listopada 1951	Wincenty Michajłowicz Worobjew	Niespokojna starość	Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) Poznań
5 lipca 1952	Szczedry	4:0 dla ATK	Teatry Dramatyczne (Teatr Nowy) Poznań
23 stycznia 1954	Książę	Księżniczka czardasza	Operetka Śląska w Gliwicach
14 grudnia 1954	Cezary Gall	Swobodny wiatr	Operetka Śląska w Gliwicach
9 lipca 1955	Frank	Zemsta nietoperza	Operetka Śląska w Gliwicach
31 grudnia 1955	Baron Konrad d’Aubrais	Cnotliwa Zuzanna	Operetka Śląska w Gliwicach
21 kwietnia 1956	Emanuel Schikaneder	Dyrektor teatru	Operetka Śląska w Gliwicach
2 lipca 1956	Jim	Rose Marie	Operetka Śląska w Gliwicach
8 czerwca 1957	François Villon	Król włóczęgów	Operetka Śląska w Gliwicach
22 grudnia 1957	Paweł Aubier	Bal w Operze	Operetka Śląska w Gliwicach
6 sierpnia 1958	Pluton	Orfeusz w piekle	Teatr Muzyczny Gdańsk
11 marca 1959	Ganimed	Piękna Galatea	Teatr Muzyczny Gdynia
9 grudnia 1959	Juan Damigo	Clivia	Operetka Śląska w Gliwicach
23 kwietnia 1960	Hektor Persichetti	Dobranoc Bettino	Operetka Śląska w Gliwicach
22 października 1960	Major	Nitouche Herve	Operetka Śląska w Gliwicach
16 maja 1961	Paweł	Rozkoszna dziewczyna	Operetka Szczecin
3 lipca 1965	D’Artagnan	Trzej muszkieterowie	Operetka Śląska w Gliwicach
9 grudnia 1967	Książę Lewan Paławandeszwili	Keto i Kote	Operetka Śląska w Gliwicach
26 czerwca 1970	Rudi Engerling	Hrabia Luksemburg	Operetka Śląska w Gliwicach
18 grudnia 1970	Miguel de Cervantes – Don Kichote	Człowiek z La Manchy	Operetka Śląska w Gliwicach
23 czerwca 1972	Horacy Vandergelder	Hello, Dolly!	Operetka Śląska w Gliwicach
30 marca 1973	Johnny Graham	Szalona dziewczyna	Operetka Śląska w Gliwicach
29 marca 1974	Rajstop	Róża Stambułu	Operetka Śląska w Gliwicach
14 lutego 1976	Baron Konrad d’Aubrais	Cnotliwa Zuzanna	Operetka Śląska w Gliwicach
12 lutego 1977	Obolski	Fajerwerk	Operetka Śląska w Gliwicach
27 maja 1977	Daniłło	Wesoła wdówka	Operetka Śląska w Gliwicach
15 października 1977	Piorunowicz	Klub kawalerów	Operetka Śląska w Gliwicach
18 lutego 1978	Larivaudier	Córka pani Angot	Operetka Śląska w Gliwicach
23 lutego 1979	Jan Zaremba	Polska krew	Operetka Śląska w Gliwicach
28 grudnia 1985	Stomil	Tango	Teatr Nowy w Zabrzu
21 czerwca 1986	Kapka (gościnnie)	Odludki i poeta	Teatr Nowy w Zabrzu
21 czerwca 1986	Pan Jan Zrzęda (gościnnie)	Zrzędność i przekora	Teatr Nowy w Zabrzu
12 grudnia 1987	Arcykapłan, Dziad, Jędrek-Mędrek, Kolendziorz	Betlejem polskie	Teatr Rozrywki w Chorzowie
26 czerwca 1989	Boni Kancsianu (gościnnie)	fkl	Opera Śląska Bytom
24 marca 1990	Jonathan Peachum (gościnnie)	Opera za trzy grosze	Teatr Rozrywki w Chorzowie
6 grudnia 1991	Profesor Cudek – Czarodziej z Oz	Czarodziej z krainy Oz	Teatr Rozrywki w Chorzowie
18 września 1992	Herr Rudolf Schultz	Cabaret	Teatr Rozrywki w Chorzowie
25 listopada 1992	Kierownik grupy	Łotrzyce	Teatr Rozrywki w Chorzowie
30 stycznia 1993	Pan 1	Duże z pianką	Teatr Rozrywki w Chorzowie
28 listopada 1993	Tewje Mleczarz	Skrzypek na dachu	Teatr Rozrywki w Chorzowie
12 lutego 1994	Mateusz Cuthbert	Ania z Zielonego Wzgórza	Teatr Rozrywki w Chorzowie
15 stycznia 1995	Kacper, Szlachcic	Pastorałka	Teatr Rozrywki w Chorzowie
17 kwietnia 1995	Frank	Zemsta nietoperza	Teatr Muzyczny „Roma” w Warszawie
15 sierpnia 1995	Stryj Beniamin	Błękitny zamek	Teatr Muzyczny „Roma” w Warszawie
16 listopada 1996	Profesor Robaczek	Ptasznik	Teatr Muzyczny „Roma” w Warszawie
15 marca 1997	Miguel de Cervantes – Don Kichote	Człowiek z La Manchy	Teatr Rozrywki w Chorzowie
30 listopada 1997	Naczelnik więzienia	Pocałunek kobiety-pająka	Teatr Rozrywki w Chorzowie
marzec 1998	Elf, Filostrat	Sen nocy letniej	Teatr Rozrywki w Chorzowie
18 października 1998	Jowisz	Orfeusz w piekle	Teatr Miejski w Gliwicach
12 czerwca 1999	Everet Scott	The Rocky Horror Show	Teatr Rozrywki w Chorzowie
15 września 2000	Robaczek	Ptasznik z Tyrolu	Teatr Miejski w Gliwicach
18 marca 2001	Mr Andrew	W 80 dni dookoła świata po...	Teatr Rozrywki w Chorzowie
30 marca 2001	Pierrot	Ballada o sześciu lustrach	Teatr Miejski w Gliwicach

Filmografia

• 1962: Drugi brzeg – więzień kryminalny
• 1977: Okrągły tydzień – ojciec Gustlika
• 1980: Królowa Bona – Mikołaj Dzierzgowski, prymas Polski (odc. 6, 9-11)
• 1980: Misja – minister rzeszy (odc. 2)
• 1980: Polonia Restituta
• 1982: Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny
• 1982: Polonia Restituta – czytający rozkaz generała Hallera (odc. 7)
• 1986: Biała wizytówka (odc. 6)
• 1995: Opowieść o Józefie Szwejku i jego najjaśniejszej epoce
• 1996: Opowieść o Józefie Szwejku i jego drodze na front – Grunstein (odc. 1 i 6)
• 1999: Przygody dobrego wojaka Szwejka

Nagrody i nominacje

Rok	Nagroda	Za	Wynik
20 listopada 1971	Nagroda Wojewódzka	Za kreacje aktorskie na Scenie Państwowej Operetki Śląskiej w Gliwicach	Wygrana
22 lipca 1973	Nagroda III Stopnia	Za Twórczość Artystyczną w Dziedzinie Wokalistyki za rolę Don Kichota w „Człowieku z La Manchy”	Wygrana
5 sierpnia 1973	Księga Zasłużonych	Za Zasługi i Osiągnięcia w Pracy Artystycznej w Województwie Katowickim	Wygrana
1978	Złota Maska	Dla najpopularniejszego Aktora Województwa Katowickiego	Wygrana
22 lipca 1979	Nagroda Wojewódzka W Dziedzinie Kultury, Sztuki, Nauki 35-lecia PRL		Wygrana
27 marca 1986	Złota Maska	Za gościnne występy w Teatrze Nowym w Zabrzu, w roli Stomila w „Tangu” Stanisława Mrożka	Wygrana
1994	Złota Maska	Za rolę Tewiego Mleczarza w „Skrzypku na dachu”	Wygrana
27 marca 1998	Złota Maska	Za kreacje w roli „Człowieka z La Manchy” w Teatrze Rozrywki w Chorzowie	Wygrana

Odznaczenia

• 28 lutego 1955 – Medal 10-lecia Polski Ludowej
• 21 III 1964 – Złota Odznaka Zasłużonego w Rozwoju Kultury Województwa Katowickiego
• 29 X 1970 – Odznaka 25-Lecia za Szczególne Zasługi dla Miasta Gliwic
• 13 kwietnia 1977 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• 22 maja 1973 – Krzyż zasługi
• 22 lipca 1974 – Medal 30-lecia Polski Ludowej
• 1978 – Złota Honorowa Odznaka Klubów Oficerów Rezerwy
• 22 lipca 1984 – Medal 40-lecia Polski Ludowej
• 10 X 1997 – Zasłużony Działacz Kultury

Muzeum Barbary i Stanisława Ptaków

Muzeum Barbary i Stanisława Ptaków to ekspozycja stała Oddziału Teatralno-Filmowego Muzeum Historii Katowic mieszcząca się w byłym mieszkaniu państwa Ptaków. W zbiorach znajdują się pamiątki oraz dokumentacja życia zarówno artystycznego, jak i prywatnego Stanisława Ptaka. Można tam oglądać fotografie, kostiumy sceniczne (m.in. dwie zbroje zaprojektowane do musicalu „Człowiek z La Manchy”, w którym wystąpił Stanisław Ptak), plakaty, nagrody, wyróżnienia oraz wiele innych przedmiotówk zgromadzonych przez lata przez tę parę artystów.

Bibliografia

• B. Ptak: Stanisław Ptak. Jego listy. Jego miłość. Ich twórczość. Katowice: Tradapress Drukarnia, 2007.ISBN 83-904135-9-0.

Linki zewnętrzne

• Stanisław Ptak w bazie Filmweb
• Stanisław Ptak w bazie filmpolski.pl
• Stanisław Ptak, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-10] .