Świerczyńscy herbu Ostoja

ród szlachecki

Świerczyńscy – polski ród szlachecki pieczętujący się herbem Ostoja, należący do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców)[3], wywodzący się ze Świerczyńska[4] koło Rozprzy w dawnym powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego[5].

Herb Ostoja, wersja średniowieczna.
Świerczyńsko, Gieski i Truszczanek na mapie Davida Gilly z lat 1802–1803[1].
Autograf Józefa Gabriela Świerczyńskiego z 1840 roku[2].
Nagrobek Józefa Świerczyńskiego oraz Antoniego Świerczyńskiego, legionisty i oficera WP.
Gmach Ministerstwa Komunikacji zaprojektowany przez Rudolfa Świerczyńskiego.
Willa Rudolfa Świerczyńskiego przy ul. Myśliwieckiej 12 w Warszawie.

Najstarsze świadectwa źródłowe dotyczące rodu

edytuj

Poniżej wymienione są wybrane świadectwa źródłowe dotyczące Świerczyńskich herbu Ostoja oraz ich wsi gniazdowej.

  • Najstarsza wzmianka dotycząca wsi Świerczyńsko (de Swirczynsko) pochodzi z 1398 roku[6].
  • Najstarsza wzmianka dotycząca Świerczyńskich pieczętujących się herbem Ostoja pochodzi z 1402 roku, z dokumentu, w którym Andrzej, syn Stanisława ze Świerczyńska dowiódł przed Maciejem, kasztelanem rozpierskim, w Rozprzy, że jego herbem rodowym jest Ostoja. W tym dokumencie wymieniono Krzywosąda z Bilanowic (dziś Blanowice) jako tego, który naganił w szlachectwie Andrzeja Świerczyńskiego[7].
  • W XV wieku obok Świerczyńskich herbu Ostoja dziedziczyli działy w Świerczyńsku także rycerze innych rodów. W źródłach wzmiankowani są: Marek ze Świerczyńska herbu Moszczenica, Paweł ze Świerczyńska herbu Prus i Marcin ze Świerczyńska herbu Wyskota. W roku 1403 wzmiankowany jest także Mikołaj ze Świerczyńska, a w 1411 roku Klemens ze Świerczyńska[5].
  • W połowie XV wieku występuje w źródłach Stanisław ze Świerczyńska zwany Świnia. W roku 1460 ożenił się z Jadwigą z Widawy, wdową po Mikołaju Dundzie z Białej. W roku 1466 wziął w zastaw karczmę w Białej od Jana Wierusza Bielskiego[8].
  • W początkach XVI wieku Świerczyńsko w źródłach występuje jako Świerczyńsko Wielkie i Małe. W roku 1550 Marcin Świerczyński zastawił za 60 grzywien swoje dobra w Świerczyńsku u Piotra z Chotowa, koło Wielunia[9]. W roku 1552 w księgach poborowych województwa sieradzkiego wymienieni są trzej bracia dziedziczący w Świerczyńsku Małym. Są to: Wojciech (Albertus), Marcin i Jan Świniowie[10]. Sygnatariuszem uchwały sejmiku sieradzkiego z roku 1575 był Sebastian Świerczyński[11].

Majątki ziemskie należące do rodu

edytuj

Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie należące do Świerczyńskich herbu Ostoja.

Świerczyńsko[5], Świerczyńsko Mniejsze[5][4], Gieski, Truszczanek[4], Chwalibogowo, Chwalibogówko[12], Wiszczelice, Błenna, Dziewczopólko[4][13], Rudnik[14], Zakrzew[4].

Przedstawiciele rodu

edytuj
  • Marcin Świerczyński (zm. po 1673) – dziedzic części dóbr w Świerczyńsku Mniejszym. Wymieniony został w rejestrach pogłównego generalnego województwa sieradzkiego w roku 1673[15].
  • Walenty Świerczyński (ur. 1766) – dziedzic Zakrzewa, zastawny posiadacz majątku Kotfin koło Radomska. Był synem Stanisława i Agaty Kaczorowskiej. Ożenił się w 1809 roku z Wiktorią Lenczowską[18]. Wylegitymowany ze szlachectwa (z herbem Ostoja) w roku 1848[4].
  • Franciszek Świerczyński (zm. po 1779) – dziedzic dóbr Wiszczelice i Błenna. Jego syn Wojciech Rafał (ur. 1779), ożeniony z Justyną Ubysz, dziedziczył majątek Dziewczopólko koło Przedecza[4].
  • Antoni Jan Świerczyński (ur. ok. 1804) – sekretarz Głównego Urzędu Pocztowego Nadwornego w Warszawie[24]. Był synem Jana i Magdaleny Świerczyńskich, prawnukiem (po mieczu) Wojciecha i Felicjany ze Świeżawskich[4]. Ożenił się z Anielą Kuśmierską. Jego ojciec Jan Świerczyński był archiwistą Trybunału Cywilnego Województwa Kaliskiego[25].
  • Aleksandra Świerczyńska (1842–1898) – założycielka i przełożona pierwszej w Lublinie, prywatnej, wyższej pensji żeńskiej, jednej z pierwszych na ziemiach polskich. Była córką Józefa Gabriela i Emilii Bayer.
  • Piotr Paweł Świerczyński (ur. 1860) – asystent dyrektora „Cukrowni Ciechanów”. Jego małżonką była Aniela Maria hr. Łubieńska herbu Pomian, córka Piotra i Florentyny z Grzegorzewskich[27][28].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. D. Gilly, Special Karte von Südpreussen: mit Allergrösster Erlaubniss aus der Königlichen grossen topographischen Vermessungs-Karte, unter Mitwürkung des Directors Langner, Berlin 1802–1803, arkusz: C4.
  2. Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej św. Jakuba w Piotrkowie Trybunalskim, urodzenia, nr aktu/rok: 117/1840.
  3. K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839–1845, t. VIII, s. 579.
  4. a b c d e f g h i j E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2000, s. 703–704.
  5. a b c d S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, Poznań 1926, t. A-O, s. 159–160.
  6. S. Zajączkowski, S.M. Zajączkowski, Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku. Część II, Łódź 1970, s. 143.
  7. A. Z. Helcel, Starodawne prawa polskiego pomniki. Tom II, Kraków 1870, s. 140.
  8. T. Stolarczyk, Szlachta wieluńska od XIV do połowy XVI wieku, WTN, Wieluń 2005, s. 66, 69.
  9. T. Stolarczyk, Szlachta wieluńska od XIV do połowy XVI wieku, WTN, Wieluń 2005, s. 215.
  10. AGAD, Rejestry poborowe woj. sieradzkiego, sygn. 25, k. 133v.
  11. J. Kobierzycki, Przyczynki do dziejów ziemi sieradzkiej, Warszawa 1915, cz. I, s. 21.
  12. a b Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka – Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVII/XVIII wiek – 1467 (Nr 1139 IX) 1700.
  13. Dziewczopólko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 290.
  14. a b J. Piłatowicz, Świerczyński Rudolf, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. LI, Warszawa–Kraków 2016–2017, s. 338–341.
  15. AGAD, Rejestry pogłównego generalnego woj. kaliskiego, sieradzkiego, łęczyckiego i brzesko-kujawskiego, sygn. 74, k. 336v.
  16. A. P. Bieś, Świrczyński Antoni, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. LI, Warszawa-Kraków 2016–2017, s. 614–615.
  17. Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka – Grodzkie i ziemskie > Kalisz > Inskrypcje > XVII/XVIII wiek – 3846 (Nr 157) 1706.
  18. Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Chorzęcinie, małżeństwa, nr aktu/rok: 14/1809.
  19. A. Gąsiorowski (red.), Urzędnicy podlascy XIV–XVIII wieku. Spisy, Kórnik 1998, s. 168, 236.
  20. B. Gembarzewski, Wojsko polskie. Księstwo Warszawskie 1807–1814, Warszawa 1912, s. 66.
  21. H. Stupnicki, Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów: ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie Herbarza Niesieckiego i manuskryptów. Tom III, Lwów 1862, s. 106.
  22. R. Gerber, Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808–1831. Słownik biograficzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977, s. 217.
  23. A. Kulecka, Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815–1915). Materiały do biogramów, Warszawa 2019, s. 2904.
  24. A. Kulecka, Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815–1915). Materiały do biogramów, Warszawa 2019, s. 2903.
  25. Archiwum Archidiecezjalne w Warszawie, Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Jana Chrzciciela w Warszawie, małżeństwa, nr aktu/rok: 92/1832.
  26. Cmentarz Stare Powązki: Romuald Świerczyński, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-15].
  27. Archiwum Archidiecezjalne w Warszawie, Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Księga zaślubionych 1896-99, nr aktu/rok: 66/1896.
  28. A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1913, t. XVI, s. 64.
  29. Encyklopedia Warszawy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, s. 859.
  30. Cmentarz Stare Powązki: Ostojowie Świerczyńscy i Rawiczowie Gutkowscy, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-15].
  31. M.P. z 2007 r. nr 85, poz. 885.
  32. a b c W. Rojek, Świerczyński Jan, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. LI, Warszawa-Kraków 2016–2017, s. 337–338.
  33. Wincenty Bonawentura Świerczyński, „Biogramy Ofiar Zbrodni Katyńskiej”, MWP.

Bibliografia

edytuj