Bierawa

Bierawa
	wieś
	; Dworzec kolejowy Bierawa
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	kędzierzyńsko-kozielski
Gmina	Bierawa
Liczba ludności (2022)	1410
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-240
Tablice rejestracyjne	OK
SIMC	0491593
	Położenie na mapie gminy Bierawa Bierawa
	Położenie na mapie Polski Bierawa
	Położenie na mapie województwa opolskiego Bierawa
	Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego Bierawa
	50°16′48″N 18°14′30″E/50,280000 18,241667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Bierawa (dodatkowa nazwa w j. niem. Birawa) – wieś gminna w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Bierawa (której jest siedzibą). Leży na Górnym Śląsku.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bierawa.

Nazwa edytuj

Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie od polskiego wyrażenia brać. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod obecnie używaną polską nazwą Bierawa i w XIX wieku taka sama nazwa wsi funkcjonowała w języku niemieckim^[4] zanim nie została zgermanizowana. Spis geograficzno-topograficzny miejscowości leżących w Prusach z 1835 roku jako jedyną notuje obecnie używaną, polską nazwę miejscowości Bierawa^[5].

Ze względu na polskie pochodzenie, zgermanizowana nazwa została zmieniona przez nazistów w okresie III Rzeszy na nową całkowicie niemiecką nazwę Reigersfeld, pod którą funkcjonowała w latach 1936–1945^[6].

Części wsi edytuj

Integralne części wsi Bierawa^[7]^[8]^[9]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0998122	Kąt	przysiółek
0998139	Klichów	przysiółek
0998116	Utrata	przysiółek

Historia edytuj

Pierwsze wzmianki o majątku Bierawa pochodzą z 1308 roku, kiedy to książę Kazimierz bytomski przeniósł osadę z prawa polskiego iure polonico na prawo niemieckie. Bierawa wchodziła w skład księstwa kozielsko-bytomskiego. 19 lutego 1327 r. książę Władysław bytomski złożył w Opawie hołd lenny królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu. W ten sposób tutejsze ziemie przeszły we władanie Czech.

Janowi z Bierawy (może herbu Strzała) król Władysław Jagiełło za zasługi nadał 27 października 1407 wieś Zubrzę (koło Lwowa) pod warunkiem osobistej rezydencji na Rusi – jak argumentował – ze względu na małą liczbę ludzi i obowiązkiem dostarczania na wyprawy wojenne jednego kopijnika i dwóch łuczników^[10].

W 1526 zmarł król Czech i Węgier Ludwik II Jagiellończyk, ostatni władca tych krajów z dynastii Jagiellonów. Jego następcą na tronie Czech i Węgier został arcyksiążę austriacki Ferdynand I Habsburg. Tym samym Bierawa przeszła pod zwierzchnictwo austriackich Habsburgów. W 1614 r. wybudowano murowany kościół protestancki. W 1774 r. hrabina Amalia von Hoym kupiła Bierawę i włączyła do rodzinnych ziem skupionych wokół majątku w Sławięcicach. Kolejnymi właścicielami Bierawy byli: Pruszkowscy, von Resewitz i von Hohenlohe.

Do głosowania podczas plebiscytu uprawnionych było w Bierawie 828 osób, z czego 656, ok. 79,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 655, ok. 79,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 807 głosów (ok. 97,5% uprawnionych), w tym 806 (ok. 99,9%) ważnych; za Niemcami głosowało 516 osób (ok. 63,9%), a za Polską 290 osób (ok. 35,9%)^[11]. Podczas III powstania śląskiego w maju 1921 r. doszło do Bitwy o Kędzierzyn. 6 maja Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych rozkazała 2 pułkom rozpocząć natarcie z zadaniem zajęcia Kędzierzyna. Z Sośnicowic wyruszył 2 pułk piechoty wojsk powstańczych im. T. Kościuszki, dowodzony przez kpt. Pawła Cymsa. Rozpoczął on walki usiłując przedrzeć się do Kędzierzyna od strony Bierawy, Starego Koźla i Pogorzelca. Walki trwały do 9 maja. W walkach użyto artylerii i pociągu pancernego. W lipcu 1922 powiat kozielski z Bierawą został ponownie oficjalnie przekazany administracji niemieckiej i włączony do Niemiec. Podczas II wojny światowej w 1940 r. rozpoczęto w pobliżu Bierawy budowę zakładu chemicznego (produkcja izooktanu) koncernu IG Farben (Interessen-Gemeinschaft Farbenindustrie AG). Bierawskie zakłady miały produkować benzynę syntetyczną na drodze uwodorniania węgla. Produkcję uruchomiono pod koniec 1943 roku. Alianckie lotnictwo (startowało z Włoch) przeprowadziło pierwsze loty rozpoznawcze w rejonie Bierawy i Kędzierzyna w marcu 1944 roku. Zmasowane naloty bombowe rozpoczęły się w lipcu 1944 roku. W wyniku bombardowań zakłady chemiczne w Bierawie zostały zniszczone. Na skutek dużego rozrzutu zrzucanych bomb, znacznie ucierpiała również zabudowa miejscowości^[12]. W styczniu 1945 r. Bierawa została zajęta przez Armię Czerwoną i następnie przekazana pod administrację polską.

6 kwietnia 1945 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. Obóz pracy nr 4 powstał w Bierawie^[13].

Zabytki edytuj

Kościół Trójcy Świętej w Bierawie

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[14]:

kościół par. pw. św. Trójcy, renesansowy pochodzący z 1562 r. Około 1614 powiększony o wieżę pokrytą dekoracją sgraffitową. W XVIII wieku dobudowano kaplicę przy północnej części kościoła. Wewnątrz zachowały się:
- ambona, późnorenesansowa, z pierwszej połowy XVII wieku
- ołtarze barokowe z pierwszej XVI wieku
- barokowa chrzcielnica z przełomu XVII i XVIII wieku
mogiła powstańców śląskich na cmentarzu parafialnym, z 1921 r.

Ludność edytuj

Bierawa podlega pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku^[15].

Rok	Liczba ludności
1830	0970 osób
1855	1213 osób
1880	1394 osób
1925	1260 osób
1945	1172 osób
1960	1489 osób
1985	1662 osób
2000	1443 osób

Źródło: dane z Gminy Bierawa.

Liczba ludności: 1370
Gęstość zaludnienia: 108 osób/km²

Gospodarka edytuj

Bierawa jest miejscowością przemysłowo-rolniczą. Większość mieszkańców jest zatrudnionych w pobliskich mieście Kędzierzynie-Koźlu i Zakładach Azotowych Kędzierzyn S.A.

Statystyka ogólna – Powierzchnia: 12,72 km², Lasy i grunty leśne: 346 ha.

Komunikacja: układ drogowy edytuj

Przez Bierawę przechodzą 2 drogi wojewódzkie: 408 i 425.

PKS, kolej edytuj

Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej S.A. posiada w Bierawie 3 przystanki.

Bierawa leży przy linii kolejowej o znaczeniu krajowym i międzynarodowym z Kędzierzyna-Koźla do Bogumina. Przy miejscowości znajduje się stacja kolejowa Bierawa.

Kultura, edukacja edytuj

Organizacją życia kulturalnego w Bierawie kieruje i nadzoruje Gminne Centrum Kultury i Rekreacji w Bierawie, ul. Kościelna 2, 47-240 Bierawa. W domu kultury działają biblioteka i kawiarenka internetowa.
Publiczne Gimnazjum, ul. Kościelna 1, 47-240 Bierawa.

Klęski żywiołowe: powódź 1997 edytuj

W nocy z 8 na 9 lipca 1997 r. doszło do największej powodzi w historii Bierawy. Zatopionych zostało 67 budynków. Zniszczonych zostało prawie 100% upraw oraz wiele dróg.

Osobny artykuł: Powódź tysiąclecia.

Gminy partnerskie edytuj

Ostfildern (od 1992 roku).

Przypisy edytuj

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 5797
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 62 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Knie 1830 ↓, s. 41.
↑ J.E. Muller 1835 ↓, s. 257.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
↑ Jerzy Sperka. Zarys migracji rycerstwa śląskiego na ziemie rusi koronnej w okresie panowania Władysława Jagiełły. Lwów, 2011, s. 224.
↑ Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silésie” Nr. 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku.. Katowice: Biuro Sejmu Śląskiego, 1932-10-10, s. 7. [dostęp 2013-07-05]. (fr. • pol.).
↑ Karol Szyndzielorz „Te bomby były na mnie – list do redakcji” Gazeta Wyborcza 28 lipca 2011 http://wyborcza.pl/1,95892,10019931,Te_bomby_byly_na_mnie___list_do_redakcji.html
↑ Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944-1956 (fragmenty), „forumemjot”, 9 maja 2012 [dostęp 2018-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-13] (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 29. [dostęp 2012-12-01].
↑ Czy wiesz, że..., [w:] AndrzejA. Dereń AndrzejA., Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X .

Bibliografia edytuj

Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
J.E. Muller: Vollstandiges geographish, statistisch, topographisches Worterbuch preusischen Staates. Erfurt: J.E. Muller'sche Buchhandlung, 1835.
Gmina Bierawa. Zarys monograficzny
Bierawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 220 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 5797

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05] .

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 62 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[CITEREFKnie183041-4] Knie 1830 ↓, s. 41.

[CITEREFJ.E._Muller1835257-5] J.E. Muller 1835 ↓, s. 257.

[6] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)

[R2013-7] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-8] GUS. Rejestr TERYT

[KSNG-9] KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).

[10] Jerzy Sperka. Zarys migracji rycerstwa śląskiego na ziemie rusi koronnej w okresie panowania Władysława Jagiełły. Lwów, 2011, s. 224.

[11] Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silésie” Nr. 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku.. Katowice: Biuro Sejmu Śląskiego, 1932-10-10, s. 7. [dostęp 2013-07-05]. (fr. • pol.).

[12] Karol Szyndzielorz „Te bomby były na mnie – list do redakcji” Gazeta Wyborcza 28 lipca 2011 http://wyborcza.pl/1,95892,10019931,Te_bomby_byly_na_mnie___list_do_redakcji.html

[13] Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944-1956 (fragmenty), „forumemjot”, 9 maja 2012 [dostęp 2018-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-13] (pol.).

[14] Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 29. [dostęp 2012-12-01].

[15] Czy wiesz, że..., [w:] AndrzejA. Dereń AndrzejA., Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X .

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]