Bierawa
Bierawa (dodatkowa nazwa w j. niem. Birawa) – wieś gminna w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Bierawa (której jest siedzibą). Leży na Górnym Śląsku.
| wieś | |
_Widok_z_lotu_ptaka.jpg) Widok z lotu ptaka | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1410[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
47-240[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OK |
| SIMC |
0491593 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego  | |
Położenie na mapie gminy Bierawa  | |
 50°16′48″N 18°14′30″E/50,280000 18,241667[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bierawa.
Nazwa
edytujNazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie od polskiego wyrażenia brać. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod obecnie używaną polską nazwą Bierawa i w XIX wieku taka sama nazwa wsi funkcjonowała w języku niemieckim[4] zanim nie została zgermanizowana. Spis geograficzno-topograficzny miejscowości leżących w Prusach z 1835 roku jako jedyną notuje obecnie używaną, polską nazwę miejscowości Bierawa[5].
Ze względu na polskie pochodzenie, zgermanizowana nazwa została zmieniona przez nazistów w okresie III Rzeszy na nową całkowicie niemiecką nazwę Reigersfeld, pod którą funkcjonowała w latach 1936–1945[6].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0998122 | Kąt | przysiółek |
| 0998139 | Klichów | przysiółek |
| 0998116 | Utrata | przysiółek |
Historia
edytujPierwsze wzmianki o majątku Bierawa pochodzą z 1308 roku, kiedy to książę Kazimierz bytomski przeniósł osadę z prawa polskiego iure polonico na prawo niemieckie. Bierawa wchodziła w skład księstwa kozielsko-bytomskiego. 19 lutego 1327 r. książę Władysław bytomski złożył w Opawie hołd lenny królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu. W ten sposób tutejsze ziemie przeszły we władanie Czech.
Janowi z Bierawy (może herbu Strzała) król Władysław Jagiełło za zasługi nadał 27 października 1407 wieś Zubrzę (koło Lwowa) pod warunkiem osobistej rezydencji na Rusi – jak argumentował – ze względu na małą liczbę ludzi i obowiązkiem dostarczania na wyprawy wojenne jednego kopijnika i dwóch łuczników[10].
W 1526 zmarł król Czech i Węgier Ludwik II Jagiellończyk, ostatni władca tych krajów z dynastii Jagiellonów. Jego następcą na tronie Czech i Węgier został arcyksiążę austriacki Ferdynand I Habsburg. Tym samym Bierawa przeszła pod zwierzchnictwo austriackich Habsburgów. W 1614 r. wybudowano murowany kościół protestancki. W 1774 r. hrabina Amalia von Hoym kupiła Bierawę i włączyła do rodzinnych ziem skupionych wokół majątku w Sławięcicach. Kolejnymi właścicielami Bierawy byli: Pruszkowscy, von Resewitz i von Hohenlohe.
Do głosowania podczas plebiscytu uprawnionych było w Bierawie 828 osób, z czego 656, ok. 79,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 655, ok. 79,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 807 głosów (ok. 97,5% uprawnionych), w tym 806 (ok. 99,9%) ważnych; za Niemcami głosowało 516 osób (ok. 63,9%), a za Polską 290 osób (ok. 35,9%)[11]. Podczas III powstania śląskiego w maju 1921 r. doszło do Bitwy o Kędzierzyn. 6 maja Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych rozkazała 2 pułkom rozpocząć natarcie z zadaniem zajęcia Kędzierzyna. Z Sośnicowic wyruszył 2 pułk piechoty wojsk powstańczych im. T. Kościuszki, dowodzony przez kpt. Pawła Cymsa. Rozpoczął on walki usiłując przedrzeć się do Kędzierzyna od strony Bierawy, Starego Koźla i Pogorzelca. Walki trwały do 9 maja. W walkach użyto artylerii i pociągu pancernego. W lipcu 1922 powiat kozielski z Bierawą został ponownie oficjalnie przekazany administracji niemieckiej i włączony do Niemiec. Podczas II wojny światowej w 1940 r. rozpoczęto w pobliżu Bierawy budowę zakładu chemicznego (produkcja izooktanu) koncernu IG Farben (Interessen-Gemeinschaft Farbenindustrie AG). Bierawskie zakłady miały produkować benzynę syntetyczną na drodze uwodorniania węgla. Produkcję uruchomiono pod koniec 1943 roku. Alianckie lotnictwo (startowało z Włoch) przeprowadziło pierwsze loty rozpoznawcze w rejonie Bierawy i Kędzierzyna w marcu 1944 roku. Zmasowane naloty bombowe rozpoczęły się w lipcu 1944 roku. W wyniku bombardowań zakłady chemiczne w Bierawie zostały zniszczone. Na skutek dużego rozrzutu zrzucanych bomb, znacznie ucierpiała również zabudowa miejscowości[12]. W styczniu 1945 r. Bierawa została zajęta przez Armię Czerwoną i następnie przekazana pod administrację polską.
6 kwietnia 1945 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. Obóz pracy nr 4 powstał w Bierawie[13].
Zabytki
edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[14]:
- kościół par. pw. św. Trójcy, renesansowy pochodzący z 1562 r. Około 1614 powiększony o wieżę pokrytą dekoracją sgraffitową. W XVIII wieku dobudowano kaplicę przy północnej części kościoła. Wewnątrz zachowały się:
- ambona, późnorenesansowa, z pierwszej połowy XVII wieku
- ołtarze barokowe z pierwszej XVI wieku
- barokowa chrzcielnica z przełomu XVII i XVIII wieku
- mogiła powstańców śląskich na cmentarzu parafialnym, z 1921 r.
Ludność
edytujBierawa podlega pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku[15].
| Rok | Liczba ludności |
|---|---|
| 1830 | 970 osób |
| 1855 | 1213 osób |
| 1880 | 1394 osób |
| 1925 | 1260 osób |
| 1945 | 1172 osób |
| 1960 | 1489 osób |
| 1985 | 1662 osób |
| 2000 | 1443 osób |
Źródło: dane z Gminy Bierawa.
Liczba ludności: 1370
Gęstość zaludnienia: 108 osób/km²
Gospodarka
edytujBierawa jest miejscowością przemysłowo-rolniczą. Większość mieszkańców jest zatrudnionych w pobliskich mieście Kędzierzynie-Koźlu i Zakładach Azotowych Kędzierzyn S.A.
Statystyka ogólna – Powierzchnia: 12,72 km², Lasy i grunty leśne: 346 ha.
Komunikacja: układ drogowy
edytujPrzez Bierawę przechodzą 2 drogi wojewódzkie: 408 i 425.
PKS, kolej
edytujPrzedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej S.A. posiada w Bierawie 3 przystanki.
Bierawa leży przy linii kolejowej o znaczeniu krajowym i międzynarodowym z Kędzierzyna-Koźla do Bogumina. Przy miejscowości znajduje się stacja kolejowa Bierawa.
Kultura, edukacja
edytuj- Organizacją życia kulturalnego w Bierawie kieruje i nadzoruje Gminne Centrum Kultury i Rekreacji w Bierawie, ul. Kościelna 2, 47-240 Bierawa. W domu kultury działają biblioteka i kawiarenka internetowa.
- Publiczne Gimnazjum, ul. Kościelna 1, 47-240 Bierawa.
Klęski żywiołowe: powódź 1997
edytujW nocy z 8 na 9 lipca 1997 r. doszło do największej powodzi w historii Bierawy. Zatopionych zostało 67 budynków. Zniszczonych zostało prawie 100% upraw oraz wiele dróg.
Gminy partnerskie
edytuj
Ostfildern (od 1992 roku).
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 5797
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 62 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 41.
- ↑ Muller 1835 ↓, s. 257.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
- ↑ Jerzy Sperka. Zarys migracji rycerstwa śląskiego na ziemie rusi koronnej w okresie panowania Władysława Jagiełły. Lwów, 2011, s. 224.
- ↑ Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silésie” Nr. 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku.. Katowice: Biuro Sejmu Śląskiego, 1932-10-10, s. 7. [dostęp 2013-07-05]. (fr. • pol.).
- ↑ Karol Szyndzielorz „Te bomby były na mnie – list do redakcji” Gazeta Wyborcza 28 lipca 2011 http://wyborcza.pl/1,95892,10019931,Te_bomby_byly_na_mnie___list_do_redakcji.html
- ↑ Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944-1956 (fragmenty), „forumemjot”, 9 maja 2012 [dostęp 2018-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-13] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 31.
- ↑ Czy wiesz, że..., [w:] Andrzej Dereń, Polska bardziej polska, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza ANEKS, 8 grudnia 2004, ISSN 1231-904X.
Bibliografia
edytuj- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- J.C. Müller: Vollständiges geographisch, statistisch, topographisches Wörterbuch des preußischen Staates. Erfurt: J.E. Müller'sche Buchhandlung, 1835.
- Gmina Bierawa. Zarys monograficzny
- Bierawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 220.