Bitwa pod Rudnicą

bitwa z okresu wojny polsko-bolszewickiej

Bitwa Rudnicą – walki polskiego 51 pułku piechoty Strzelców Kresowych z oddziałami sowieckiej 41 Dywizji Strzelców toczone w okresie II fazy operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Rudnicą
Wojna polsko-bolszewicka
Czas

27–29 maja 1920

Miejsce

pod Rudnicą[a]

Terytorium

Ukraińska Republika Ludowa

Przyczyna

wyprawa kijowska

Wynik

zwycięstwo Polaków

Strony konfliktu
 Polska  Rosyjska FSRR
Siły
51 pułk piechoty 41 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych
Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921[1]

Geneza edytuj

25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie[2][3]. Zgrupowane na froncie od Starej Uszycy nad Dniestrem po Prypeć trzy polskie armie uderzyły na wschód[4][5].

Po stronie sowieckiej broniły się 12 Armia Siergieja Mieżeninowa w składzie 7., 44. i 58 DS oraz 17 DK, która osłaniała kierunek kijowski i białocerkiewski, a na lewym skrzydle 14 Armia Ijeronima Uborewicza w składzie 21., 41., 45. i 60 DS oraz 8 DK broniąca kierunek Żmerynka-Bracław[6].

Osobny artykuł: wyprawa kijowska.

Podczas polskiej ofensywy na Ukrainie 6 Armia gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego realizowała cele pomocnicze[7]. Jej 12 Dywizja Piechoty prowadziła natarcie wzdłuż linii kolejowej ŻmerynkaOdessa[8]. Od połowy maja, wchodzący w skład 12 Dywizji Piechoty 51 pułk piechoty Strzelców Kresowych obsadzał front w rejonie Krzyżopola. Był to najbardziej wysunięty na południowy wschód odcinek frontu polskiej 6 Armii[8].

Osobny artykuł: bitwa pod Krzyżopolem.

Walczące wojska edytuj

Jednostka
Dowódca
Podporządkowanie
  Wojsko Polskie
12 Dywizja Piechoty gen. Marian Januszajtis 6 Armia
51 pułk piechoty ppłk Marian Kukiel 12 Dywizja Piechoty
→ I/ 51 pułku piechoty kpt. Marian Faff
→ II/ 51 pułku piechoty kpt. Wojciech Tyczyński
– 5/51 pułku piechoty ppor. Wojciech Wójcik
– 7/51 pułku piechoty
→ III/ 51 pułku piechoty
12 pułk artylerii polowej
→ 1/ 12 pułku artylerii polowej por. Berwid
→ 2/ 12 pułku artylerii polowej ppor. Dobrzański
→ 3/ 12 pułku artylerii polowej
⇒ kompania saperów
⇒ kompania kolejowa
⇒ pociąg pancerny „Iwaszkiewicz”
  Armia Czerwona
41 Dywizja Strzelców Żan Francewicz Zonberg 14 Armia
⇒ 121 Brygada Strzelców 41 DS
→ 362 pułk strzelców
⇒ 123 Brygada Strzelców
→ 369 pułk strzelców

Walki pod Rudnicą edytuj

W połowie maja 51 pułk piechoty Strzelców Kresowych ppłk. Mariana Kukiela zorganizował obronę w rejonie Krzyżopola. Miasteczka bronił II batalion, w pobliskiej Czobotarce stanął I batalion, a odwód stanowił III batalion, który wraz z dowództwem pułku rozlokował się w Kniażewie. Na lewym skrzydle do obrony przeszedł 54 pułk piechoty Strzelców Kresowych, ze sztabem w Sokołówce, na prawym 4 pułk strzelców podhalańskich, z dowództwem w Miastkówce[8]. Przed polskimi stanowiskami polskimi okopały się oddziały 41 Dywizji Strzelców.

26 maja dwaj sowieccy dezerterzy poinformowali dowództwo pułku, że następnego dnia dywizja zamierza przejść do natarcia[9][b]. W tym dniu I dywizjon 12 pułku artylerii polowej celnym ogniem unieruchomił sowiecki pociąg pancerny. W tej sytuacji dowódca 51 pułku piechoty ppłk Marian Kukiel zarządził wypad całością sił pułku na stację Rudnica. Jego celem było zdobycie pociągu pancernego i zerwanie przygotowań do natarcia oddziałów 41 DS.

27 maja o świcie Pułk ruszył do działań w dwóch kolumnach. I batalion, wzmocniony 3 baterią 12 pułku artylerii polowej, maszerował po wschodniej stronie toru kolejowego, z zadaniem uderzenia na Rudnicę od północy i wschodu; II i III batalion z dwiema pozostałymi bateriami I/12 pap skierowały się na Zielonkę, aby zaatakować tę miejscowość od zachodu i południa. Pododdziały piechoty wspierał też pociąg pancerny „Iwaszkiewicz”, kompania saperów i kompania kolejowa[9]. Pod leśniczówką Wygoda II batalion natknął się na okopany 369 pułk strzelców, wspierany przez trzy baterie artylerii. W tym rejonie operowały też cztery sotnie kawalerii. Polskie czołowe natarcie z marszu, wykonane siłami 5 i 8 kompanii, utknęło w ogniu broni maszynowej i sowieckiej artylerii. Równocześnie na prawe skrzydło 8 kompanii uderzyła z lasu nieprzyjacielska kawaleria. Wywiązała się walka ogniowa. Do działań weszła 6 kompania i odparła szarżę kawalerii[11].

Wtedy dowódca 5 kompanii ppor. Wojciech Wójcik, na czele plutonu odwodowego wzmocnionego karabinami maszynowymi i działonem artylerii, obszedł prawe skrzydło ugrupowania nieprzyjaciela i uderzył w bok jego obrony. Wykorzystując ten sukces, dowódca batalionu wysłał za oddziałem obejścia na tyły przeciwnika całą 7 kompanię. Zaatakowany od czoła i z tyłu nieprzyjaciel pospiesznie wycofał się, pozostawiając w rękach Polaków działo i kilka ckm-ów. 7 kompania nie zdołała jednak na czas odciąć nieprzyjacielowi drogi odwrotu[12]. Po zdobyciu leśniczówki II batalion kontynuował natarcie i zdobył bronione przez 362 pułk strzelców Stawki. W międzyczasie I batalion stoczył walkę z załogą sowieckiego pociągu naprawczego, opanował unieruchomiony sowiecki pociąg pancerny i zdobył wieś Popieluchy. Około 17.00 połączone siły I i II batalionu zaatakowały Rudnicę i po krótkiej walce zdobyły ją[9][13].

Dowódca pułku ppłk Marian Kukiel w rozkazie dziennym nr 123 z 31 maja 1920 tak opisał przebieg bitwy[14]:

Pułk nasz w dniach 27 - 29 maja dokonał przy współdziałaniu innych części dywizji wypad na stację kolejową Rudnica. W pierwszym dniu 27 maja, złamaliście, Towarzysze broni, nieprzyjaciela, stojącego przed naszym frontem 41 dyw. sow., która właśnie zamierzała prowadzić dalej ofensywę i zdobyć Wapniarkę, pędziliście go przed sobą. Pamiętny będzie bój II bataljonu o las pod Żydówką, gdzie rozbito 369-y pułk piechoty sowieckiej, zdobyto jedną ciężką haubicę z zaprzęgiem i karabiny maszynowe, gdzie świetne kierownictwo dowódcy bataljonu, przytomność i odwaga poszczególnych oficerów i żołnierzy, zwłaszcza kompanji 5-ej dały nam pełne zwycięstwo. Pamiętne będzie ciężkie, a bohaterskie zmaganie się bataljonu kapitana Faffa po obu stronach toru z pancerkami i piechotą wroga, broniącego się wytrwale oraz zwycięska, a zacięta walka kompanii 1-ej o wieś Popieluchy. Pułk wytrzymał wreszcie ogień pancerek na odległość najbliższą i zdobył stację Rudnice. Nastąpiły uparte walki dwudniowe o teren zdobyty, który chcieli nam odebrać bolszewicy. Artylerja ich i pancerki biły w Was z bliska i celnie. Wróg groził nam parokrotnie odcięciem. Utrzymaliśmy się. Odeszliśmy o godzinie naznaczonej rozkazem Brygady naszej, odeszliśmy nieścigani, jako zwycięzcy, i wróg długo jeszcze strzelał do naszych opuszczonych pozycyi. W boju tym ranni byli ppor. Ziółkowski i kilkudziesięciu żołnierzy. Poległ jeden z najdzielniejszych, ochotnik sanitarny Jankowski pełniący obowiązki lekarza batalionu I oraz 10 innych towarzyszy broni.

Cześć ich pamięci!

Bilans walk edytuj

Wypad na Rudnicę zakończył się sukcesem 51 pułku piechoty Strzelców Kresowych. Polacy utrzymali Rudnicę do 29 maja. W tym czasie saperzy naprawili sowiecki pociąg pancerny i ewakuowali go w rejon obrony 12 Dywizji Piechoty. 30 maja oddział wypadowy wrócił do Krzyżopola. Działania na stację Rudnica opóźniły o kilka dni natarcie sowieckiej 41 Dywizji Strzelców. Sukces okupiony został stratą 73 poległych i rannych żołnierzy[14].

Dzień 27 maja stał się świętem 51 pułku piechoty Strzelców Kresowych.

Uwagi edytuj

  1. Rudnica, miejscowość na Ukrainie, na południowy wschód od Krzyżopola, przy linii kolejowej Lwów - Odessa.
  2. Planowane natarcie sowieckiej 41 Dywizji Strzelców związane było z planem rozpoczęcia ogólnej sowieckiej ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego[10].

Przypisy edytuj

Bibliografia edytuj