Brzezinka (powiat oświęcimski)

wieś w województwie małopolskim

Brzezinka (niem. Birkenau albo Birkenau bei Neuberun, Oberschlesien) – wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim, w gminie Oświęcim.

Brzezinka
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

oświęcimski

Gmina

Oświęcim

Wysokość

240 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

2296[2]

Kod pocztowy

32-600[3]

SIMC

0063680

Położenie na mapie gminy wiejskiej Oświęcim
Mapa konturowa gminy wiejskiej Oświęcim, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Brzezinka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Brzezinka”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Brzezinka”
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego
Mapa konturowa powiatu oświęcimskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Brzezinka”
Ziemia50°02′34″N 19°11′24″E/50,042778 19,190000[1]

Wieś królewska starostwa oświęcimskiego w powiecie śląskim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[4].

W związku z reformą administracyjną kraju jesienią 1954 roku, wschodnią część Brzezinki włączono do Oświęcimia[5].

Integralne części wsi Brzezinka[6][7]
SIMC Nazwa Rodzaj
0063696 Chropań część wsi
0063704 Czernichów część wsi
0063710 Skotnica część wsi

Informacje ogólne

edytuj

Brzezinka położona jest w rozległych widłach Wisły i Soły, w samym centrum Doliny Wisły, 240 m n.p.m. Teren jest tu płaski, podmokły, na dużej przestrzeni pokryty łąkami, nieużytkami i lasami łęgowymi (w zachodniej części wsi). W chwili zakładania stacji kolejowej (1856) stacja ta znajdowała się na terenie Brzezinki, dopiero później, wraz z przyległym terenem, została włączona do Oświęcimia. Jest to wieś duża, wielodrożnicowa. Składa się z domów przeważnie o charakterze willowym. Znajdują się tu dwie większe fabryki: Fabryka Maszyn i Urządzeń „Omag” przy ul. Górniczej 8 (która w latach trzydziestych, pod nazwą Spółka Akcyjna Zjednoczenia Fabryk Maszyn i Samochodów „Oświęcim”, produkowała samochód „Oświęcim-Praga” biorący udział w Rajdzie Monte Carlo) i Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Wdrożeniowe „Polinova” (popularnie zwane „Papownią”) przy ul. Czarnej 6.

Nazwa wsi pochodzi od staropolskiego określenia zagajników brzozowych, czyli brzezinek. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Brzezynka wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[8].

Historia

edytuj

Po raz pierwszy w historii wystąpiła w 1385 roku i związana była z łąką, którą niejaki Czak z Presinki darował klasztorowi dominikanów w Oświęcimiu. W ciągu XV wieku wieś była własnością śląskiego rodu Bojszowskich, których przedstawiciele mieszkający w Brzezince, przybrali nazwisko Brzezińskich. Od 1440 do 1483 roku właścicielem Brzezinki był Jan Brzeziński, który pod koniec życia został kasztelanem oświęcimskim. Współwłaścicielem części wsi około 1456 roku był Niczek z Brzezinki. W dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 roku miejscowość wymieniona została jako Brzesinka[9]. W 1494 roku król Jan Olbracht zakupił wieś wraz z folwarkiem od Zygmunta z Brzezinek, syna Jana i odtąd wchodziła ona w skład dóbr królewskich. Pod koniec XVIII wieku dobra w Brzezince posiadał baron Karol Wacław Larisch, później były własnością Potockich z Zatora, a od drugiej połowy XIX wieku – Zwillingów.

W czasie II wojny światowej na terenie Brzezinki mieścił się największy oddział niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau, a wieś została całkowicie wysiedlona.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Brzezinka. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

W 1983 roku erygowano miejscową parafię Matki Bożej Królowej Polski.

Zabytki

edytuj

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[10].

  • Ruiny „ziemniaczarek” i „kwaszarni” ul. Piwniczna.

Sport i wypoczynek

edytuj

We wsi działa założony w 1947 roku Ludowy Klub Sportowy Iskra Brzezinka, z którego wywodzi się Maciej Iwański, były piłkarz Legii Warszawa, późniejszy zawodnik Manisasporu i reprezentacji Polski. Klub występuje[kiedy?] w piłkarskiej wadowickiej VI lidze.

Osoby związane z miejscowością

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 11106
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 95 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, s. 94
  5. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50
  6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. GUS. Rejestr TERYT.
  8. Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, s. 223
  9. Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 83-88857-31-2.
  10. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].

Linki zewnętrzne

edytuj