Wikipedia

Żmuliniec

rodzaj chrząszczy z rodziny kałużnicowatych
(Przekierowano z Coelostoma)

Żmuliniec[1][2][3] (Coelostoma) – rodzaj chrząszczy z rodziny kałużnicowatych i podrodziny gomolatek (Sphaeridiinae). Obejmuje ponad 110 opisanych gatunków. Są to chrząszcze wodne, występujące na zanurzonej roślinności, jak i na pobrzeżach wód i wilgotnych siedliskach w ich pobliżu. Są szeroko rozprzestrzenione na półkuli wschodniej. W zapisie kopalnym znane są od miocenu.

Żmuliniec
Coelostoma
Brullé, 1835
Okres istnienia: miocen–dziś
23.03/0
23.03/0
Ilustracja
Coelostoma orbiculare
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Rodzina

kałużnicowate

Podrodzina

gomolatki

Plemię

Coelostomatini

Rodzaj

Coelostoma

Typ nomenklatoryczny

Hydrophilus orbicularis Fabricius, 1775

Synonimy
  • Cercydium Klug, 1833 (partim) (nomen nudum)
  • Caelostoma Agassiz, 1846
  • Cyclonotum Erichson, 1837
  • Hammacoelostoma Mouchamps, 1958
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Coelostoma fallaciosum
Coelostoma subditum
Coelostoma vitalisi
Nieoznaczony gatunek z KwaZulu-Natal
Inny nieoznaczony gatunek z KwaZulu-Natal

Morfologia edytuj

Chrząszcze o ciele szeroko-owalnym[4], wyraźnie wysklepionym[5], ubarwionym mniej lub bardziej jednolicie w odcieniach od brązu do czerni[4][5]. Głowa zaopatrzona jest w przeciętnych rozmiarów oczy złożone z głęboko wykrojonymi krawędziami wewnętrznymi[5]. Czułki buduje dziewięć członów, z których te końcowe formują luźno zestawioną buławkę[4][5]. Podstawy czułków są nakryte bokami nadustka i od góry niewidoczne[4]. Pokrywy zasadniczo pozbawione są rzędów, obecny jest tylko rządek przyszwowy[4][5], a niekiedy po bokach pokryw punkty miejscami układają się w szeregi[4]. Przedpiersie jest w części środkowej w różnym stopniu nabrzmiałe, a jego przednia krawędź często wyciągnięta ku przodowi w ząbkowaty lub palcowaty wyrostek. Śródpiersie (mezowentryt) jest przynajmniej częściowo zlane z episternitami śródtułowia[4]. Środkowa część śródpiersia, wyniesiona silnie ku tyłowi, tworzy wyrostek międzybiodrowy w kształcie grotu strzały[4][5]. W przednio-środkowej części śródpiersia znajduje się dołeczkowata bruzda[4]. Zapiersie (metawentryt), dłuższe od śródpiersia[5], ma silnie wyniesioną ku przodowi część środkową, silnie wnikającą pomiędzy biodra środkowej pary, gdzie styka się z wyrostkiem śródpiersia[4][5]. Odnóża pary środkowej i tylnej mają stopy o członie pierwszym wyraźnie dłuższym niż drugi. Odwłok ma piąty z widocznych sternitów (piąty wentryt) całobrzegi lub na wierzchołkowej krawędzi wykrojony. Genitalia samca odznaczają się silnie zredukowaną fallobazą. Budowa edeagusa wykazują dużą zmienność w obrębie rodzaju i jest najważniejszą cechą morfologiczną używaną w oznaczaniu gatunków[4].

Ekologia i występowanie edytuj

Są to chrząszcze wodne, związane z wodami słodkimi, od rzek i bagien po sadzawki. Bytują na zanurzonych roślinach w wodzie stojącej, na żwirowych, piaszczystych i mulistych pobrzeżach wód stojących i płynących, wśród wilgotnych mchów, korzeni, mat glonów, pod kamieniami i mokrą ściółką[4][5]. Żerują na organizmach roślinnych. Postacie dorosłe niektórych gatunków przylatują do sztucznych źródeł światła, ale tylko przez pierwsze około dwie godziny po zmierzchu; nie obserwuje się ich później w nocy[4].

Rodzaj ten jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli wschodniej, przy czym większość gatunków zamieszkuje krainę orientalną i etiopską. W krainie palearktycznej występują cztery gatunki[4], z których tylko C. orbiculare stwierdzono w Polsce[6]. W krainie australijskiej żyją tyko dwa gatunki. W krainach nearktycznej i neotropikalnej niszę tego rodzaju zajmują Phaenonotum i Phaenostoma[4].

Taksonomia edytuj

Rodzaj ten wprowadził w 1835 roku Gaspard Auguste Brullé, zaliczając doń pojedynczy gatunek, opisanego w 1775 roku przez Johna Christiana Fabriciusa Hydrophilus orbicularis[7]. Współcześnie Coelostoma jest jednym z najbardziej różnorodnych rodzajów w rodzinie kałużnicowatych, obejmującym ponad 110 opisanych gatunków[4].

Do rodzaju tego należą[8]:

Z zapisu kopalnego znane są dwa gatunki współczesne. C. stultum znaleziony został w plioceńskiej formacji Tsubusagawa w Japonii[9]. C. orbiculare znany jest z miocenu Rosji oraz czwartorzędu Japonii i Wielkiej Brytanii[10].

Przypisy edytuj

  1. ↑ A.M. Łomnicki: Sprawozdanie Komisyi Fizyjograficznej obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1889 oraz Materyjały do fizyjografii krajowej. Tom dwudziesty piąty. Fauna Lwowa i okolicy. Akademia Umiejętności w Krakowie; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1890, s. 180.
  2. ↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich. T. 2: Słownik polsko-łaciński. Warszawa: Nakładem Autora; Skład Główny w Warszawie w księgarni E. Wendego i S-ki, 1894, s. 519.
  3. ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 49.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Fenglong Jia, Paul Aston, Martin Fikacek. Review of the Chinese species of the genus Coelostoma Brullé, 1835 (Coleoptera: Hydrophilidae: Sphaeridiinae). „Zootaxa”. 3887 (3), s. 354-376, 2014. DOI: 10.11646/zootaxa.3887.3.4. 
  5. ↑ a b c d e f g h i j Hsing-Che Liu, Fang-Shuo Hu, Martin Fikáček. Liu, Hsing-Che; Hu, Fang-Shuo; Fikáček, Martin Review of the genus Coelostoma of Taiwan with description of a new species (Coleoptera: Hydrophilidae). „Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae”. 60 (1), s. 155–162, 2020. DOI: 10.37520/aemnp.2020.008. ISSN 1804-6487. 
  6. ↑ M. Przewoźny: rodzina: Hydrophilidae Latreille, 1802 — kałużnicowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2018-10-22].
  7. ↑ A. Brullé: Histoire naturelle des Insectes. Vol. 5. Coléoptères II. Paris: F.D. Pillot, 1835.
  8. ↑ Coelostoma Brullé, 1835. [w:] Global Biodiversity Information Facility [on-line]. [dostęp 2022-02-09].
  9. ↑ M. Hayashi, K. Yahiro, E. Kitabayashi. Fossil insects and their paleoenvironments of the Pliocene Tsubusagawa Formation in Ajimu Basin, Oita Prefecture, Kyushu, Japan. „Bulletin of the Mizunami Fossil Museum”. 30, s. 167-173, 2003. 
  10. ↑ Coelostoma orbiculare Fabricius 1775. [w:] Fossilworks.org [on-line]. [dostęp 2022-02-09].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żmuliniec&oldid=72817351”