Wikipedia

Dojazdów

wieś w województwie małopolskim

Dojazdów – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Kocmyrzów-Luborzyca[4].

Dojazdów
wieś
Ilustracja
Plac św. Stanisława w Dojazdowie
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Kocmyrzów-Luborzyca

Liczba ludności (2022)

1213[2]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-010[3]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0322169

Położenie na mapie gminy Kocmyrzów-Luborzyca
Mapa konturowa gminy Kocmyrzów-Luborzyca, na dole znajduje się punkt z opisem „Dojazdów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Dojazdów”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dojazdów”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Dojazdów”
Ziemia50°07′14″N 20°06′51″E/50,120556 20,114167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Boisko Klubu Sportowego „Partyzant Dojazdów”
Widok z ul. Galicyjskiej w stronę ul. Rędzina
Staw i tereny rekreacyjne przy ul. Krakowskiej

Historia

edytuj

Osada na terenie obecnej wsi istniała już w 1079[5]. Najstarsze wzmianki pisemne o Dojazdowie pochodzą z 1389. W 1399 Władysław II Jagiełło dokonał przeniesienia wsi z prawa polskiego na prawo magdeburskie oraz nadał miejscowości immunitet sądowy[6].

Od XIV wieku wieś stała się własnością Krakowskiej Kapituły Katedralnej i należała do parafii w Luborzycy, której płacona była dziesięcina[5][6].

W powstałym w XV wieku Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis autorstwa Jana Długosza Dojazdów został określony jako wieś z rolami, sadami, łąkami, gajami, folwarkiem, dobrymi zabudowaniami i dwiema karczmami[5].

Zgodnie z wynikami spisu ludności przeprowadzonego w latach 1790-1792 przez Komisję Porządkową Cywilno-Wojskową Województwa Krakowskiego wieś liczyła 151 mieszkańców. Zlokalizowany był tu wówczas dwór, zamieszkały przez Michała Grzączeńskiego, ponadto działała karczma Mikołaja Kalińskiego oraz browar Ignacego Łęckiego[6].

W 1795, w związku z III rozbiorem Polski, Dojazdów stał się częścią Cesarstwa Austrii. W wyniku wojny polsko-austriackiej, w 1809 został przyłączony do Księstwa Warszawskiego[6]. Następnie na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego mającego miejsce w latach 1814–1815, miejscowość stała się częścią Wolnego Miasta Kraków. Po zniesieniu jednostki w 1846 teren ten przyłączony został do Królestwa Galicji i Lodomerii, będącego częścią Cesarstwa Austrii[5].

Wieś pozostawała własnością kościelną do końca XVIII wieku[7]. Według stanu na 1801 dzierżawcą Dojazdowa pozostawał Kazimierz Ostrowski[6]. W pierwszych latach XIX wieku miejscowość przeszła na własność rodziny Potockich[7].

Właścicielką wsi była Zofia Czosnowska, wywodząca się z Potockich. Była ona kochanką Józefa Poniatowskiego. Z relacji tej pochodził jej syn, Józef[8]. W 1834 w dojazdowskim dworze zamieszkała córka Czosnowskiej, Paulina, wraz z mężem Stefanem Tańskim. Większość powierzchni miejscowości porastały wcześniej lasy, niewielką część jej obszaru stanowiły grunty orne. Tański doprowadził do rozwoju rolnictwa i powiększenia areału pod uprawę. Był on także zaangażowany w działalność niepodległościową, uczestniczył w powstaniu listopadowym, a w Dojazdowie prowadził pracę konspiracyjną. W 1846 w związku z powstaniem krakowskim prowadził zabiegi w celu utworzenia tu jednostki powstańczej, jednak udało mu się zgromadzić wokół siebie jedynie kilka osób, z którymi podążył do Krakowa[6].

W latach 50. XIX wieku Dojazdów wraz z okolicznymi miejscowościami stał się własnością Leona Rzewuskiego. Po jego śmierci w 1869 spadkobiercą tych dóbr zostały dzieci jego siostry: Hersylia Caetani hrabina Lovatelli oraz Honoriusz Caetani, książę Teano, którzy jednak nigdy nie przeprowadzili wizyty na zapisanych im terenach[6].

W 1888 dawny majątek Rzewuskiego zakupili Władysław i Stanisław Mycielscy. Dzięki posagowi wniesionemu przez swoją żonę, Władysław Mycielski w 1896 spłacił udziały brata, stając się jedynym właścicielem tych dóbr, rezydującym w Łuczanowicach. Dzięki darowaniu przez niego działki pod budowę, w 1890 w Dojazdowie została uruchomiona szkoła, którą w 1909 rozbudowano o trzy klasy, co nastąpiło w efekcie przekazania dotacji przez Mycielskiego. Do placówki uczęszczali uczniowie z Łuczanowic, Krzysztoforzyc, Kocmyrzowa i Dojazdowa. W 1897 w miejscowości uruchomiona została mleczarnia, działająca od 1905 pod nazwą „Parowa Mleczarnia Dóbr Łuczanowice w Dojazdowie”, posiadająca sieć barów mlecznych na terenie Krakowa[9]. Przerabiane w mleczarni mleko pochodziło zarówno z produkcji realizowanej przez majątek dworski, jak i było też skupowane od miejscowych rolników. Mycielski uruchomił również we wsi nowoczesny młyn[6].

14 grudnia 1899 uruchomiona została linia kolejowa łącząca Kraków z Kocmyrzowem, której trasę przeprowadzono przez Dojazdów[10].

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 Dojazdów liczył 388 mieszkańców, z czego 362 katolików, 5 ewangelików, 20 żydów oraz 1 osobę innego wyznania. 378 mieszkańców miejscowości podało narodowość polską, a 10 – żydowską[11].

W latach 20. XX wieku Władysław Mycielski przeprowadził parcelację ziemi pośród chłopów, jako jeden z pierwszych majątków pod Krakowem[6].

W 1928 majątek Dojazdowski został przepisany na syna Mycielskiego, Andrzeja, który w 1931 stał się formalnym właścicielem całych dotychczasowych dóbr swojego ojca, jednak z uwagi na prowadzoną przez niego pracę naukowa, do 1939 faktyczny zarząd nad majątkiem pełnił Władysław Mycielski[6].

Do 30 lipca 1934 Dojazdów stanowił gminę jednowioskową. 1 sierpnia 1934 miejscowość została włączona w skład powstałej wówczas gminy zbiorowej Ruszcza[12].

W okresie II wojny światowej ludność miejscowości brała udział w działalności konspiracyjnej, a tutejsza mleczarnia dostarczała swoje wyroby działającym na tym terenie partyzantom[6].

W 1945 Mycielscy zostali zmuszeni do opuszczenia majątku[6][13]. Zaraz po zakończeniu II wojny światowej założony został miejscowy Ludowy Klub Sportowy „Partyzant Dojazdów”[6]. W 1947 we wsi wybudowano boisko sportowe[14][15].

Gmina Ruszcza została zniesiona 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[16]. Na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 utworzono gromadę Dojazdów, a miejscowość stała się siedzibą liczącej 23 członków Gromadzkiej Rady Narodowej. Jednostka poza Dojazdowem obejmowała również Kocmyrzów, Krzysztoforzyce, Łuczanowice, Sulechów i Węgrzynowice[17][18].

Gromadę Dojazdów zniesiono 30 czerwca 1960 w związku z przeniesieniem siedziby Gromadzkiej Rady Narodowej z Dojazdowa do Kocmyrzowa i przemianowaniem jednostki na gromada Kocmyrzów[19].

1 stycznia 1973 roku Dojazdów wszedł w skład nowo utworzonej gminy Kocmyrzów-Luborzyca[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Zgodnie z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego z 1988 Dojazdów zamieszkiwało 728 osób, natomiast według danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 liczba ludności wzrosła do 880 osób. Spis Powszechny z 2011 wykazał 989 mieszkańców, a według Spisu Powszechnego z 2021 było to 1212 osób[20].

Edukacja i kultura

edytuj
 
Przedszkole w Dojazdowie
 
Świetlica Wiejska w Dojazdowie

W Dojazdowie znajduje się publiczne przedszkole[21]. Zostało ono założone na mocy decyzji Naczelnika Gminy Kocmyrzów-Luborzyca z dnia 31 sierpnia 1989. Rozpoczęło ono funkcjonowanie jako Państwowe Przedszkole w Dojazdowie i w tej formie działało do końca czerwca 1991, natomiast 1 września 1991 zostało uruchomione jako Przedszkole Samorządowe. Siedzibą placówki stał się budynek Szkoły Podstawowej im. Tadeusza Kościuszki w Dojazdowie, w którym powstały wydzielone na jej potrzeby sale. Do 2003 przedszkole posiadało dwa oddziały, a od 1 września 2003 uruchomiono trzeci oddział. Na skutek tego funkcjonowały tu wówczas dwa oddziały dla dzieci młodszych oraz jeden oddział przygotowania przedszkolnego dla dzieci w wieku 6 lat[22].

Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Dojazdowie została przeznaczona do likwidacji na mocy uchwały o reorganizacji sieci szkół na terenie gminy z 28 marca 2012 i prowadziła działalność do 2013[23]. Od tego czasu starsze dzieci uczęszczają do Szkoły Podstawowej w Luborzycy, a przedszkole stało się jedynym użytkownikiem budynku w Dojazdowie[24].

Na terenie wsi działa koło gospodyń wiejskich, biorące udział w uroczystościach gminnych, a także w imprezach w innych miejscowościach, jak Kraków, Skawina, Nowy Targ, czy Sieniawa[25][26].

Funkcjonuje tu świetlica wiejska, której budynek został oddany do użytku w 2021. Mieści ona siedzibę koła gospodyń wiejskich, odbywają się tu również zajęcia organizowane przez gminne Centrum Kultury i Promocji. W bezpośrednim sąsiedztwie obiektu znajduje się plac zabaw, ścieżka rekreacyjno-edukacyjna oraz altana sołecka[6].

Transport

edytuj
 
Droga wojewódzka nr 776 w Dojazdowie

Miejscowość leży na szlaku drogi wojewódzkiej nr 776 Kraków – Busko-Zdrój[27][28].

Przez ul. Kocmyrzowską przebiegają podmiejskie linie 202, 212, 222, 232, 262, 272 MPK Kraków, zatrzymujące się tu na trzech przystankach. Linia 272 obsługuje ponadto kolejne trzy przystanki zlokalizowane w ciągu ulicy Krakowskiej, łącząc Dojazdów z Łuczanowicami, Wadowem, Luboczą oraz nowohuckim Kombinatem[29][30][31].

Najbliższe stacje kolejowe to Zastów i Baranówka[32].

Miejscowość położona była na szlaku linii kolejowej nr 111 Kraków – Kocmyrzów, na której przewozy rozpoczęto 14 grudnia 1899. Najbliższy Dojazdowa przystanek na linii stanowiła końcowa stacja w Kocmyrzowie[10]. Od 28 września 1963 relacje pociągów zostały skrócone do odcinka pomiędzy stacjami Kocmyrzów i Nowa Huta. W 1970 linię zamknięto dla ruchu pasażerskiego, a w maju 1993 całkowicie zaprzestano na niej kursowania pociągów[33]. Linia została rozebrana w 2006[34], a jej teren zajęła rozbudowana w latach 2010–2014 ulica Kocmyrzowska, będąca częścią drogi wojewódzkiej nr 776[35][36].

Wspólnoty wyznaniowe

edytuj
 
Krzyż przydrożny przy ul. Pogodnej

Dojazdów w strukturach kościoła rzymskokatolickiego od 1828 formalnie pozostaje częścią parafii św. Grzegorza Wielkiego w Ruszczy. Wcześniej miejscowość wchodziła w skład parafii Luborzyca, którą w wyniku utworzenia Wolnego Miasta Krakowa znacznie okrojono[37]. Współcześnie niektórzy miejscowi wierni kościoła rzymskokatolickiego przynależą również do erygowanej w 2001 parafii Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Prusach[38][39].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 25047
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 232 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ GUS. Rejestr TERYT.
  5. ↑ a b c d Dojazdów – Historia wsi okraszona legendą. Polska Niezwykła. [dostęp 2020-05-10].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Dojazdów. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2022-07-24].
  7. ↑ a b Sołectwa – Dojazdów. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
  8. ↑ Zofia Oborska z Potockich [online], ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2023-07-24] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-02].
  9. ↑ O tradycjach ludowych w Łuczanowicach i nie tylko. Łuczanowice – tradycja i nowoczesność [online], glos-tn.krakow.pl [dostęp 2023-07-24].
  10. ↑ a b Maciej Miezian. Rola Kolei Kocmyrzowskiej w początkowym okresie budowy Nowej Huty. „Zeszyty Naukowo Techniczne SITK RP, Oddział w Krakowie”. 3 (114), s. 71–72, 2017. 
  11. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 i innych źródeł urzędowych, t. XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 18.
  12. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 535
  13. ↑ W dworze Mycielskich [online], karnet.krakowculture.pl [dostęp 2023-07-24].
  14. ↑ L.K.S. „Partyzant” Dojazdów. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
  15. ↑ L.K.S. "Partyzant" Dojazdów [online], kocmyrzow-luborzyca.ug.gov.pl [dostęp 2024-01-02].
  16. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  17. ↑ Uchwała Nr 22/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu krakowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50)
  18. ↑ Uchwała Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 1 października 1954 r. w sprawie ustalenia liczby członków gromadzkich rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 8 października 1954 r., Nr. 9, Poz. 34)
  19. ↑ Uchwała Nr 16/III/60 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 maja 1960 r. w sprawie zmiany granic gromad, oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych i zmiany nazw gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 25 czerwca 1960 r., Nr. 10, Poz. 56)
  20. ↑ Bank Danych Lokalnych. bdl.stat.gov.pl. [dostęp 2022-12-04].
  21. ↑ Kontakt. Przedszkole Samorządowe „Wesoła Gromadka” w Dojazdowie. [dostęp 2020-05-10].
  22. ↑ Przedszkole Samorządowe w Dojazdowie [online], old.kocmyrzow-luborzyca.ug.gov.pl [dostęp 2024-10-17].
  23. ↑ Uchwała Rady Gminy w sprawie reorganizacji sieci szkół publicznych w Gminie Kocmyrzów-Luborzyca z dnia 28 marca 2012 roku nr XIV/116/2012
  24. ↑ Uchwała Nr VII/43/2019 Rady Gminy Kocmyrzów-Luborzyca z dnia 6 maja 2019 r. w sprawie ustalenia planu sieci publicznych przedszkoli i Oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych prowadzonych przez Gminę Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
  25. ↑ Koła Gospodyń Wiejskich. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
  26. ↑ KGW Dojazdów. 14 czerwca 2009. [dostęp 2020-05-10].
  27. ↑ Mapa drogowa Małopolski. Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie. [dostęp 2020-05-10].
  28. ↑ Wykaz dróg. Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie. [dostęp 2020-05-10].
  29. ↑ Rozkłady jazdy [online], Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Krakowie [dostęp 2022-06-19].
  30. ↑ Aktualny schemat sieci. Komunikacja miejska w Krakowie. [dostęp 2022-06-19].
  31. ↑ Kraków. W czerwcu uruchomią nową linię autobusową. Będą zmiany w komunikacji miejskiej [online], krakow.naszemiasto.pl [dostęp 2023-06-19].
  32. ↑ Transport i komunikacja publiczna. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca. [dostęp 2020-05-10].
  33. ↑ Waldemar Bałda. Stacja umarła. „Dziennik Polski”, 6 października 2007. 
  34. ↑ Linia Kraków Nowa Huta – Kocmyrzów (111) – Historia linii. Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2020-10-24].
  35. ↑ Ewa Tyrpa. Nowy trakt w sierpniu. „Dziennik Polski”, 7 marca 2011. 
  36. ↑ Inwestycje drogowe w Gminie Kocmyrzów-Luborzyca. Gmina Kocmyrzów-Luborzyca, 2 listopada 2015. [dostęp 2020-10-24].
  37. ↑ Piotr Maroszek, „Dzieje parafii Ruszcza” – Rozdział VI: Trudny wiek XIX [online], www.nhmz.pl [dostęp 2021-09-18].
  38. ↑ Święto parafii w Prusach [online], Gmina Kocmyrzów-Luborzyca, 10 listopada 2010 [dostęp 2020-05-10].
  39. ↑ Parafia – Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Prusach [online] [dostęp 2021-09-18] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dojazdów&oldid=74983464”