Dubiecko
Dubiecko – wieś (do 1934 r. miasto) w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Dubiecko[3][4]. Leży nad rzeką San, na Pogórzu Dynowskim; siedziba gminy Dubiecko.
| |||
| |||
![]() Panorama miejscowości | |||
Państwo | ![]() | ||
Województwo | podkarpackie | ||
Powiat | przemyski | ||
Gmina | Dubiecko | ||
Wysokość | 280-370 m n.p.m. | ||
Liczba ludności (2011) | 871[1][2] | ||
Strefa numeracyjna | 16 | ||
Kod pocztowy | 37-750 | ||
Tablice rejestracyjne | RPR | ||
SIMC | 0600496 | ||
![]() | |||
Strona internetowa miejscowości |
Dubiecko uzyskało lokację miejską w 1407 roku, zdegradowane w 1896 roku[5]. W okresie I Rzeczypospolitej miasto administracyjnie należące do ziemi sanockiej w województwie ruskim.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
HistoriaEdytuj
W 1389 król Władysław Jagiełło nadał w wieczyste posiadanie wieś królewską Dubiecko Piotrowi Kmicie[6]. Miejscowość prawa miejskie otrzymała 24 sierpnia 1407 przywilejem króla Władysława II Jagiełły dzięki staraniom Piotra Kmity, wojewody sandomierskiego, który przeniósł i lokował miasto z pobliskiej Ruskiej Wsi. Piotr Kmita w roku 1407 ufundował i uposażył w Dubiecku pierwsza parafię i kościół pw. św. Mikołaja, Stanisława i Marcina. Kościół ten oraz następne uposażył jego syn Mikołaj Kmita, a po nim, w roku 1447, Dobiesław Kmita, wojewoda lubelski, wnuk Piotra. Pod koniec XV wieku w Dubiecku funkcjonowały poza kościołem parafialnym kościół, szpital oraz kolegium kapłańskie mansjonarzy.
W 1551 roku przeniósł się Stanisław Mateusz Stadnicki z Niedźwiedzia do Dubiecka i zaczął popularyzować reformację w Przemyskim. Jako właściciel Dubiecka skasował dobra katolików, a kościół zamienia na zbór kalwiński. Pierwszym kaznodzieją został mianowany przez Stadnickiego Albert z Iłży, apostata. W Dubiecku znaleźli schronienie i protekcję dwaj reformatorzy, Jerzy Tobołka i Andrzej z Dynowa, obaj wyklęci przez kościół rzymskokatolicki oraz przebywał tu Wojciech z Iłży. W Dubiecku rozpoczęto odprawiać nabożeństwa luterańskie z liturgią po polsku i zaczęto szerzyć żywą propagandę różnowierstwa. W 1552 roku biskup Dziaduski rzucił na Stadnickiego ekskomunikę, pozbawiając go wszelkich dostojeństw i honorów oraz dóbr ruchomych i nieruchomych. W odpowiedzi w 1554 r. Stadnicki zajął kościół katolicki w Dubiecku.
Stanisław Diabeł Stadnicki urodził się około 1551 roku w Dubiecku, jako pierwszy syn Stanisława Mateusza Stadnickiego, ożenionego z Barbarą, siostrą Samuela Zborowskiego. Wikary z Niedźwiedzia ochrzcił w obrzędzie luterańskim nowo narodzonego syna Stadnickiego. Po kilkudziesięciu latach dzięki protekcji Stanisława Stadnickiego w Dubiecku powstały szkoły dla młodzieży uczące zasad reformacji. Organizacją szkół zajmuje się w tym czasie przybyły z Krakowa Franciszek Stankar oraz Grzegorz Orszak. Okres reformacji przetrwał tu do roku 1588, kiedy to syn Stanisława Andrzej Stadnicki, pan włości Dubiecka zwrócił dobra kościelne katolikom. W roku 1588 Dubiecko przeszedł również w posiadanie rodu Krasickich z Siecina. Przez pewien czas proboszczem miejscowej parafii oraz przełożonym szpitala był ks. Andrzej Bobola, syn Hieronima i Katarzyny – kuzyn świętego Andrzeja Boboli.
Do roku 1624 funkcjonuje w Dubiecku drukarnia kalwińska prowadzona przez Jana Szeligę.
W roku 1626 Grzegorz Krasicki, przebudowując zamek, zburzył istniejący kościół, a następnie ufundował nową świątynię pw. Podwyższenia Krzyża Świętego na przedmieściach Dubiecka. Na początku XVIII wieku w jego miejscu powstanie nowy, murowany kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy, którego konsekracji w 1755 dokona biskup przemyski Wacław Hieronim Sierakowski. Kościół ten powstał dzięki fundacji Anny ze Starzechowskich Krasickiej, której portret znajduje się w świątyni do dnia dzisiejszego.
W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Dubiecku z Czerwonką byli Aleksander i Henryka hr. Krasiccy[7]. W 1893 właścicielem posiadłości tabularnej w Dubiecku był Isak Kanner[8]. Po Krasickich zamek w Dubiecku przeszedł prawem spadku na hrabiów Konarskich.
Podczas zaboru austriackiego przez pewien czas jako miasto wchodziło w skład obwodu sanockiego[9].
W 1880 miasto zamieszkiwało 690 katolików, 700 wyznawców judaizmu oraz 114 unitów.
Większość mieszkańców pod koniec XIX wieku trudniła się bednarstwem oraz szewstwem.
Prawa miejskie miejscowość utraciła w roku 1934.
Po II wojnie światowej w miejscowości ustawiono pomnik gen. Karola Świerczewskiego[10].
Zabytki i miejsca warte odwiedzeniaEdytuj
- Cerkiew greckokatolicka pw. Podniesienia Krzyża Świętego, odnowiona przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej, od tego czasu działająca jako Kresowy Dom Sztuki, miejsce licznych imprez kulturalnych.
- Kościół parafialny (parafia pw. Niepokalanego Serca NMP) z 1934–1952 z XV-wieczną gotycką kropielnicą.
- Pałac klasycystyczny zbudowany przez Krasickich w obecnej formie w latach 1771–1790. Pałac zbudowano w miejscu zamku Stadnickich, który był otoczonym fosą czworobocznym założeniem z dziedzińcem. Następnie zamek został przebudowany na barokowy pałac, w którym w 1735 roku urodził się Ignacy Krasicki, późniejszy poeta i biskup warmiński. W 1909 r. powstała przy pałacu neogotycka dobudówka. Obecnie w pałacu mieście się hotel i restauracja.
- Park z unikatowymi gatunkami drzew (najokazalszy jest dąb szypułkowy o obwodzie pnia 633 cm w 2013 roku, posiadający wyjątkowo wysoki i walcowaty pień[11]), założony w XVIII w. przez Różę z Charczewskich, żonę Antoniego Krasickiego i bratową Ignacego Krasickiego
- Prywatne Muzeum Skamieniałości i Minerałów Roberta Szybiaka (ul. Krasickiego 3). Zawiera kilkaset okazów skamieniałości, głównie zebranych na Podkarpaciu. Unikatowym eksponatem jest ptak z oligocenu, znaleziony na Pogórzu Przemyskim.
Osoby związane z DubieckiemEdytuj
- Antoni Bryk – urodzony w Dubiecku
- Aleksander Fredro – w latach dziecinnych mieszkał w dworku Dembińskich
- Ignacy Krasicki – urodzony w Dubiecku
- Bronisław Filipczak – notariusz, działacz kulturalny
- Tomasz Blecharczyk – nauczyciel
- Wojciech Blecharczyk – nauczyciel, burmistrz Sanoka
Odniesienia w kulturzeEdytuj
O Dubiecku pisali:
- Ignacy Krasicki
- Aleksander Fredro
- Franciszek Karpiński (tutaj powstała kolęda Bóg się rodzi)
- Aleksandra Konarska (hr. Krasicka)
Miasta partnerskieEdytuj
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Portal polskawliczbach.pl.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-07].
- ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 28–29.
- ↑ Strona Dubiecka.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 49.
- ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, nr 264 z 19 listopada 1893.
- ↑ Zob.: Galicja pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym / skreślona przez Hipolita Stupnickiego. Z mapą. Lwów : nakładem autora, Drukarnia Zakładu narodowego im. Ossolińskich, 1849, s. 55–56.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka, 1988, s. 592. ISBN 83-217-2709-3.
- ↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s. 292.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Dubiecko w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881.
- Dubiecko w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo. Warszawa 1900.
- Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej
- Pałac w Dubiecku – opis i fotogaleria
- Historia Żydów w Dubiecku na portalu Wirtualny Sztetl
- Zamek Dubiecko – strona obiektu
- ↑ Zasanie 1.) os. dom. do Sielnicy w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XIV: Worowo – Żyżyn. Warszawa 1895.