Dubiecko

miasto w województwie podkarpackim

Dubiecko – wieś (do 1934 r. miasto) w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Dubiecko[3][4]. Leży nad rzeką San, na Pogórzu Dynowskim; siedziba gminy Dubiecko.

Dubiecko
— wieś —
Ilustracja
Panorama Dubiecka z lotu ptaka (2019)
Państwo  Polska
Województwo  podkarpackie
Powiat przemyski
Gmina Dubiecko
Wysokość 280-370 m n.p.m.
Liczba ludności (2011) 871[1][2]
Strefa numeracyjna 16
Kod pocztowy 37-750
Tablice rejestracyjne RPR
SIMC 0600496
Położenie na mapie gminy Dubiecko
Mapa lokalizacyjna gminy Dubiecko
Dubiecko
Dubiecko
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Dubiecko
Dubiecko
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa lokalizacyjna województwa podkarpackiego
Dubiecko
Dubiecko
Położenie na mapie powiatu przemyskiego
Mapa lokalizacyjna powiatu przemyskiego
Dubiecko
Dubiecko
Ziemia49°49′32″N 22°23′24″E/49,825556 22,390000
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dubiecko uzyskało lokację miejską w 1407 roku, zdegradowane w 1896 roku[5]. W okresie I Rzeczypospolitej miasto administracyjnie należące do ziemi sanockiej w województwie ruskim.

Miejscowość odzyska status miasta z dniem 1 stycznia 2021[6].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

HistoriaEdytuj

 
Centrum Dubiecka z lotu ptaka (2019)

W 1389 król Władysław Jagiełło nadał w wieczyste posiadanie wieś królewską Dubiecko Piotrowi Kmicie[7]. Miejscowość prawa miejskie otrzymała 24 sierpnia 1407 przywilejem króla Władysława II Jagiełły dzięki staraniom Piotra Kmity, wojewody sandomierskiego, który przeniósł i lokował miasto z pobliskiej Ruskiej Wsi. Piotr Kmita w roku 1407 ufundował i uposażył w Dubiecku pierwsza parafię i kościół pw. św. Mikołaja, Stanisława i Marcina. Kościół ten oraz następne uposażył jego syn Mikołaj Kmita, a po nim, w roku 1447, Dobiesław Kmita, wojewoda lubelski, wnuk Piotra. Pod koniec XV wieku w Dubiecku funkcjonowały poza kościołem parafialnym kościół, szpital oraz kolegium kapłańskie mansjonarzy.

W 1551 roku przeniósł się Stanisław Mateusz Stadnicki z Niedźwiedzia do Dubiecka i zaczął popularyzować reformację w Przemyskim. Jako właściciel Dubiecka skasował dobra katolików, a kościół zamienia na zbór kalwiński. Pierwszym kaznodzieją został mianowany przez Stadnickiego Albert z Iłży, apostata. W Dubiecku znaleźli schronienie i protekcję dwaj reformatorzy, Jerzy Tobołka i Andrzej z Dynowa, obaj wyklęci przez kościół rzymskokatolicki oraz przebywał tu Wojciech z Iłży. W Dubiecku rozpoczęto odprawiać nabożeństwa luterańskie z liturgią po polsku i zaczęto szerzyć żywą propagandę różnowierstwa. W 1552 roku biskup Dziaduski rzucił na Stadnickiego ekskomunikę, pozbawiając go wszelkich dostojeństw i honorów oraz dóbr ruchomych i nieruchomych. W odpowiedzi w 1554 r. Stadnicki zajął kościół katolicki w Dubiecku.

Stanisław Diabeł Stadnicki urodził się około 1551 roku w Dubiecku, jako pierwszy syn Stanisława Mateusza Stadnickiego, ożenionego z Barbarą, siostrą Samuela Zborowskiego. Wikary z Niedźwiedzia ochrzcił w obrzędzie luterańskim nowo narodzonego syna Stadnickiego. Po kilkudziesięciu latach dzięki protekcji Stanisława Stadnickiego w Dubiecku powstały szkoły dla młodzieży uczące zasad reformacji. Organizacją szkół zajmuje się w tym czasie przybyły z Krakowa Franciszek Stankar oraz Grzegorz Orszak. Okres reformacji przetrwał tu do roku 1588, kiedy to syn Stanisława Andrzej Stadnicki, pan włości Dubiecka zwrócił dobra kościelne katolikom. W roku 1588 Dubiecko przeszedł również w posiadanie rodu Krasickich z Siecina. Przez pewien czas proboszczem miejscowej parafii oraz przełożonym szpitala był ks. Andrzej Bobola, syn Hieronima i Katarzyny – kuzyn świętego Andrzeja Boboli.

Do roku 1624 funkcjonuje w Dubiecku drukarnia kalwińska prowadzona przez Jana Szeligę.

W roku 1626 Grzegorz Krasicki, przebudowując zamek, zburzył istniejący kościół, a następnie ufundował nową świątynię pw. Podwyższenia Krzyża Świętego na przedmieściach Dubiecka. Na początku XVIII wieku w jego miejscu powstanie nowy, murowany kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy, którego konsekracji w 1755 dokona biskup przemyski Wacław Hieronim Sierakowski. Kościół ten powstał dzięki fundacji Anny ze Starzechowskich Krasickiej, której portret znajduje się w świątyni do dnia dzisiejszego.

W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Dubiecku z Czerwonką byli Aleksander i Henryka hr. Krasiccy[8]. W 1893 właścicielem posiadłości tabularnej w Dubiecku był Isak Kanner[9]. Po Krasickich zamek w Dubiecku przeszedł prawem spadku na hrabiów Konarskich.

Podczas zaboru austriackiego przez pewien czas jako miasto wchodziło w skład obwodu sanockiego[10].

W 1880 miasto zamieszkiwało 690 katolików, 700 wyznawców judaizmu oraz 114 unitów.

Większość mieszkańców pod koniec XIX wieku trudniła się bednarstwem oraz szewstwem.

Prawa miejskie miejscowość utraciła w roku 1934.

Po II wojnie światowej w miejscowości ustawiono pomnik gen. Karola Świerczewskiego[11].

Zabytki i miejsca warte odwiedzeniaEdytuj

 
Zamek
 
Zamek w Dubiecku w 1851 (mapa)
 
Pomnik ofiar UPA
 
Kościół parafialny (2011)
 
Cerkiew, która obecnie użytkowana jest jako galeria
  • Cerkiew greckokatolicka pw. Podniesienia Krzyża Świętego, odnowiona przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej, od tego czasu działająca jako Kresowy Dom Sztuki, miejsce licznych imprez kulturalnych.
  • kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny z 1934–1952 z XV-wieczną gotycką kropielnicą.
  • Pałac klasycystyczny zbudowany przez Krasickich w obecnej formie w latach 1771–1790. Pałac zbudowano w miejscu zamku Stadnickich, który był otoczonym fosą czworobocznym założeniem z dziedzińcem. Następnie zamek został przebudowany na barokowy pałac, w którym w 1735 roku urodził się Ignacy Krasicki, późniejszy poeta i biskup warmiński. W 1909 r. powstała przy pałacu neogotycka dobudówka. Obecnie w pałacu mieście się hotel i restauracja.
  • Park z unikatowymi gatunkami drzew (najokazalszy jest dąb szypułkowy o obwodzie pnia 633 cm w 2013 roku, posiadający wyjątkowo wysoki i walcowaty pień[12]), założony w XVIII w. przez Różę z Charczewskich, żonę Antoniego Krasickiego i bratową Ignacego Krasickiego
  • Prywatne Muzeum Skamieniałości i Minerałów Roberta Szybiaka (ul. Krasickiego 3). Zawiera kilkaset okazów skamieniałości, głównie zebranych na Podkarpaciu. Unikatowym eksponatem jest ptak z oligocenu, znaleziony na Pogórzu Przemyskim.

Osoby związane z DubieckiemEdytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Dubieckiem.

Odniesienia w kulturzeEdytuj

O Dubiecku pisali:

Miasta partnerskieEdytuj

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Portal polskawliczbach.pl.
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-07].
  3. ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  4. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 28–29.
  6. ↑ Projekt z 20 lipca 2020 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy
  7. ↑ Strona Dubiecka.
  8. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 49.
  9. ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, nr 264 z 19 listopada 1893. 
  10. ↑ Zob.: Galicja pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym / skreślona przez Hipolita Stupnickiego. Z mapą. Lwów : nakładem autora, Drukarnia Zakładu narodowego im. Ossolińskich, 1849, s. 55–56.
  11. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka, 1988, s. 592. ​ISBN 83-217-2709-3​.
  12. ↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s. 292.

Linki zewnętrzneEdytuj

  1. ↑ Zasanie 1.) os. dom. do Sielnicy w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XIV: Worowo – Żyżyn. Warszawa 1895.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dubiecko&oldid=61280706”