Dubiecko

miasto w województwie podkarpackim

Dubiecko – miasto w Polsce, położone w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Dubiecko[3][4]. Leży nad rzeką San, na Pogórzu Dynowskim; siedziba gminy Dubiecko.

Dubiecko
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Ilustracja
Panorama Dubiecka z lotu ptaka (2019)
Herb
Herb
Państwo  Polska
Województwo  podkarpackie
Powiat przemyski
Gmina Dubiecko
Prawa miejskie 1407–1934, 2021
Burmistrz Jacek Grzegorzak
Powierzchnia 2,39 km²
Wysokość 280–370 m n.p.m.
Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość
871[1][2]
364 os./km²
Strefa numeracyjna 16
Kod pocztowy 37-750
Tablice rejestracyjne RPR
Położenie na mapie gminy Dubiecko
Mapa konturowa gminy Dubiecko, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dubiecko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Dubiecko”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dubiecko”
Położenie na mapie powiatu przemyskiego
Mapa konturowa powiatu przemyskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dubiecko”
Ziemia49°49′32″N 22°23′24″E/49,825556 22,390000
TERC (TERYT) 1813024
SIMC 0600496
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

W okresie I Rzeczypospolitej miasto administracyjnie należące do ziemi sanockiej w województwie ruskim.

Dubiecko uzyskało lokację miejską w 1407 roku, w latach 1879–1900 na prawach miasteczka, ponownie gmina wiejska jednostkowa z prawami miejskimi do 31 lipca 1934 roku[5]. Od 1 sierpnia 1934 wieś w zbiorowej gminie Dubiecko[6]. Miejscowość odzyskała status miasta z dniem 1 stycznia 2021[7].

1934–1954 siedziba zbiorowej gminy Dubiecko[8], 1954–1972 gromady Dubiecko[9], a od 1973 ponownie gminy Dubiecko[10]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

HistoriaEdytuj

 
Centrum Dubiecka z lotu ptaka (2019)

W 1389 król Władysław Jagiełło nadał w wieczyste posiadanie wieś królewską Dubiecko Piotrowi Kmicie[11]. Miejscowość prawa miejskie otrzymała 24 sierpnia 1407 przywilejem króla Władysława II Jagiełły dzięki staraniom Piotra Kmity, wojewody sandomierskiego, który przeniósł i lokował miasto z pobliskiej Ruskiej Wsi. Piotr Kmita w roku 1407 ufundował i uposażył w Dubiecku pierwsza parafię i kościół pw. św. Mikołaja, Stanisława i Marcina. Kościół ten oraz następne uposażył jego syn Mikołaj Kmita, a po nim, w roku 1447, Dobiesław Kmita, wojewoda lubelski, wnuk Piotra. Pod koniec XV wieku w Dubiecku funkcjonowały poza kościołem parafialnym kościół, szpital oraz kolegium kapłańskie mansjonarzy.

W 1551 roku przeniósł się Stanisław Mateusz Stadnicki z Niedźwiedzia do Dubiecka i zaczął popularyzować reformację w Przemyskim. Jako właściciel Dubiecka skasował dobra katolików, a kościół zamienia na zbór kalwiński. Pierwszym kaznodzieją został mianowany przez Stadnickiego Albert z Iłży, apostata. W Dubiecku znaleźli schronienie i protekcję dwaj reformatorzy, Jerzy Tobołka i Andrzej z Dynowa, obaj wyklęci przez kościół rzymskokatolicki oraz przebywał tu Wojciech z Iłży. W Dubiecku rozpoczęto odprawiać nabożeństwa luterańskie z liturgią po polsku i zaczęto szerzyć żywą propagandę różnowierstwa. W 1552 roku biskup Dziaduski rzucił na Stadnickiego ekskomunikę, pozbawiając go wszelkich dostojeństw i honorów oraz dóbr ruchomych i nieruchomych. W odpowiedzi w 1554 r. Stadnicki zajął kościół katolicki w Dubiecku.

Stanisław Diabeł Stadnicki urodził się około 1551 roku w Dubiecku, jako pierwszy syn Stanisława Mateusza Stadnickiego, ożenionego z Barbarą, siostrą Samuela Zborowskiego. Wikary z Niedźwiedzia ochrzcił w obrzędzie luterańskim nowo narodzonego syna Stadnickiego. Po kilkudziesięciu latach dzięki protekcji Stanisława Stadnickiego w Dubiecku powstały szkoły dla młodzieży uczące zasad reformacji. Organizacją szkół zajmuje się w tym czasie przybyły z Krakowa Franciszek Stankar oraz Grzegorz Orszak. Okres reformacji przetrwał tu do roku 1588, kiedy to syn Stanisława Andrzej Stadnicki, pan włości Dubiecka zwrócił dobra kościelne katolikom. W roku 1588 Dubiecko przeszedł również w posiadanie rodu Krasickich z Siecina. Przez pewien czas proboszczem miejscowej parafii oraz przełożonym szpitala był ks. Andrzej Bobola, syn Hieronima i Katarzyny – kuzyn świętego Andrzeja Boboli.

Do roku 1624 funkcjonuje w Dubiecku drukarnia kalwińska prowadzona przez Jana Szeligę.

W roku 1626 Grzegorz Krasicki, przebudowując zamek, zburzył istniejący kościół, a następnie ufundował nową świątynię pw. Podwyższenia Krzyża Świętego na przedmieściach Dubiecka. Na początku XVIII wieku w jego miejscu powstanie nowy, murowany kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy, którego konsekracji w 1755 dokona biskup przemyski Wacław Hieronim Sierakowski. Kościół ten powstał dzięki fundacji Anny ze Starzechowskich Krasickiej, której portret znajduje się w świątyni do dnia dzisiejszego.

W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Dubiecku z Czerwonką byli Aleksander i Henryka hr. Krasiccy[12]. W 1893 właścicielem posiadłości tabularnej w Dubiecku był Isak Kanner[13]. Po Krasickich zamek w Dubiecku przeszedł prawem spadku na hrabiów Konarskich.

Podczas zaboru austriackiego przez pewien czas jako miasto wchodziło w skład obwodu sanockiego[14].

W 1880 miasto zamieszkiwało 690 katolików, 700 wyznawców judaizmu oraz 114 unitów.

Większość mieszkańców pod koniec XIX wieku trudniła się bednarstwem oraz szewstwem.

Prawa miejskie miejscowość utraciła w roku 1934.

Po II wojnie światowej w miejscowości ustawiono pomnik gen. Karola Świerczewskiego[15].

ZabytkiEdytuj

 
Zamek
 
Zamek w Dubiecku w 1851 (mapa)
 
Pomnik ofiar UPA
 
Kościół parafialny (2011)
 
Cerkiew, która obecnie użytkowana jest jako galeria

Obiekty wpisane do rejestru zbytków[16]:

  • Zespół zamkowo-pałacowy: pałac z oficyną i parkiem, ruiny zamku, fortyfikacje ziemne. Pałac klasycystyczny zbudowany przez Krasickich w obecnej formie w latach 1771–1790. Pałac zbudowano w miejscu zamku Stadnickich, który był otoczonym fosą czworobocznym założeniem z dziedzińcem. Następnie zamek został przebudowany na barokowy pałac, w którym w 1735 roku urodził się Ignacy Krasicki, późniejszy poeta i biskup warmiński. W 1909 r. powstała przy pałacu neogotycka dobudówka. Obecnie w pałacu mieście się hotel i restauracja. Park z unikatowymi gatunkami drzew (najokazalszy jest dąb szypułkowy o obwodzie pnia 633 cm w 2013 roku, posiadający wyjątkowo wysoki i walcowaty pień[17]), założony w XVIII w. przez Różę z Charczewskich, żonę Antoniego Krasickiego i bratową Ignacego Krasickiego.
  • Cerkiew greckokatolicka pw. Podniesienia Krzyża Świętego, odnowiona przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej, od tego czasu działająca jako Kresowy Dom Sztuki, miejsce licznych imprez kulturalnych.
  • Cmentarz komunalny (najstarsza część), z połowy XIX, z kaplicami: Mycielskich i Dembińskich z XIX/XX w., Konarskich i Krasickich, 1 połowy XIX w. i Krasickich i Weyssenwolfów z połowy XIX w.

Miejsca warte odwiedzeniaEdytuj

Odniesienia w kulturzeEdytuj

O Dubiecku pisali:

Miasta partnerskieEdytuj

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Wieś Dubiecko w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2018-04-07] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-07].
  3. ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  4. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ .Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.
  6. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 548
  7. ↑ Dz.U. z 2020 r. poz. 1332
  8. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 548
  9. ↑ Uchwała Nr 30/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu przemyskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
  10. ↑ Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193)
  11. ↑ Strona Dubiecka.
  12. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 49.
  13. ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, nr 264 z 19 listopada 1893. 
  14. ↑ Zob.: Galicja pod względem topograficzno-geograficzno-historycznym / skreślona przez Hipolita Stupnickiego. Z mapą. Lwów : nakładem autora, Drukarnia Zakładu narodowego im. Ossolińskich, 1849, s. 55–56.
  15. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka, 1988, s. 592. ​ISBN 83-217-2709-3​.
  16. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie. 2020-09-30. [dostęp 2021-01-02].
  17. ↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s. 292.

Linki zewnętrzneEdytuj

  1. ↑ Zasanie 1.) os. dom. do Sielnicy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 438.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dubiecko&oldid=61950107”