Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego

Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego (ang. European Route of Industrial Heritage, ERIH) – sieć łącząca ponad 850 europejskich obiektów dziedzictwa przemysłowego takich jak krajobrazy postindustrialne, nieczynne kompleksy przemysłowe czy pojedyncze zakłady.

Szyb wydobywczy kopalni Zollern w Dortmundzie

Projekty ERIH

Sieć jest rezultatem dotychczasowej współpracy pomiędzy 11 europejskimi partnerami w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Holandii^[1], uczestnikami projektu ERIH II (2003-2008) współfinansowanego w ramach europejskiej inicjatywy wspólnotowej Interreg III B. Projekt bazuje na masterplanie powstałym w grudniu 2001 r. w ramach ERIH I (1999–2001) współfinansowanego poprzez wspólnotowy program Interreg II C^[2].

Wzorem dla projektu ERIH był Szlak Dziedzictwa Przemysłowego w Zagłębiu Ruhry^[3], największa wówczas sieć turystyczna łącząca obiekty dziedzictwa przemysłowego. ERIH przejął strukturę tej sieci – z tzw. punktów kotwicznych (p. niżej) rozchodzą się pomniejsze szlaki regionalne lub tematyczne. Sam szlak ERIH nie jest oznakowany z uwagi na zbyt duże odległości pomiędzy poszczególnymi obiektami.

Celem projektu ERIH II jest zwrócenie uwagi na wspólne europejskie dziedzictwo przemysłowe oraz promocja turystyczna miejsc związanych z historią przemysłu. Obecnie Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego wiedzie przez Wielką Brytanię, Belgię, Holandię, Luksemburg i Niemcy. W ramach projektu ERIH II wyznaczono również Szlaki Regionalne (na terenie Niemiec, Wielkiej Brytanii i Holandii) oraz 10 Europejskich Szlaków Tematycznych w 23 krajach Europy.

Punkty kotwiczne

Główny szlak składa się z 78 punktów kotwicznych, w tym 7 w Polsce – obiektów dziedzictwa przemysłowego o szczególnym znaczeniu historycznym i potencjale turystycznym:

Położenie	Obiekt	Temat
Amlwch	Mynydd Parys i Porth Amlwch	Górnictwo, Transport i komunikacja, Krajobrazy przemysłowe
Amsterdam	Heineken Experience – Browar Heineken	Browarnictwo
Beringen	Flamandzkie Muzeum Górnictwa Węglowego	Górnictwo
Birmingham	Dzielnica Jubilerów	Produkcja
Blaenavon	Narodowe Muzeum Węgla Big Pit	Górnictwo, Krajobrazy przemysłowe
Bradford	Saltaire	Włókiennictwo, Budownictwo i architektura
Brandenburg an der Havel	Muzeum Przemysłu	Żelazo i stal
Brentford	Muzeum Pary Kew Bridge	Energia, Woda
Bydgoszcz	Exploseum w Bydgoszczy	Technika wojenna
Chatham	Doki Chatham	Produkcja, Transport i komunikacja
Chemnitz	Muzeum Przemysłu	Włókiennictwo, Produkcja, Transport i komunikacja
Cromford	Zakłady Derwent Valley	Włókiennictwo, Krajobrazy przemysłowe
Delmenhorst	Nordwolle	Włókiennictwo, Budownictwo i architektura
Differdange	Park Fond-de-Gras	Górnictwo, Transport i komunikacja
Dortmund	Kopalnia Zollern II/IV, Koksownia Hansa	Górnictwo, Budownictwo i architektura
Duisburg	Park Krajobrazowy North Duisburg	Żelazo i stal, Krajobrazy przemysłowe
Dundee	Zakłady Verdant	Włókiennictwo
Duxford	Muzeum wojskowe	Transport i komunikacja
Enschede	Muzeum Włókiennictwa Jannink	Włókiennictwo
Essen	Kompleks przemysłowy kopalni i koksowni Zollverein	Górnictwo, Budownictwo i architektura
Euskirchen	Reńskie Muzeum Przemysłu Zakłady Włókiennicze Muellera	Włókiennictwo
Furtwangen	Muzeum Zegarów	Produkcja
Gandawa	Muzeum Archeologii Przemysłowej i Włókiennictwa	Włókiennictwo
Gloucester	Muzeum Narodowe Wodaways oraz dok Gloucester	Transport i komunikacja
Goslar	Kopalnia Rammelsberg	Górnictwo
Gräfenhainichen	Ferropolis – miasto żelaza	Górnictwo, Żelazo i stal
Haarlemmermeer	Muzeum Cruquius	Woda, Budownictwo i architektura
Hamburg	Muzeum Pracy	Produkcja, Transport i komunikacja
Hengelo	Muzeum Technologii HEIM	Produkcja, Energia, Transport i komunikacja
Hoorn	Muzeum Tramwajów Parowych Hoorn-Medemblik	Transport i komunikacja
Hoyerswerda	Łużyckie Muzeum Górnictwa w Knappenrode	Górnictwo
Kerkrade	Muzeum Przemysłu INDUSTRION	Górnictwo, Produkcja
Kidderminster	Kolej Severn Valley	Transport i komunikacja
Kongens Lyngby	Zakłady Brede	Włókiennictwo, Produkcja, Budownictwo i architektura
La Louvière	Kopalnia Bois-du-Luc	Górnictwo, Budownictwo i architektura
Lage	Westfalskie Muzeum Przemysłu Cegielnia w Lage	Produkcja
Lanark	New Lanark	Włókiennictwo, Budownictwo i architektura
Lichterfeld	Most transmisyjny F60	Górnictwo, Żelazo i stal, Krajobrazy przemysłowe
Liverpool	Muzeum Morskie Merseyside	Transport i komunikacja, Budownictwo i architektura
Llanberis	Walijskie Muzeum Slate	Produkcja, Budownictwo i architektura, Krajobrazy przemysłowe
Łódź	Manufaktura	Przemysł, Włókiennictwo
Manchester	Muzeum Nauki i Przemysłu	Włókiennictwo, Produkcja, Energia, Transport i komunikacja, Woda
Market Harborough	Śluzy Foxton	Transport i komunikacja
Merkers	Kopalnia Merkers Adventure	Górnictwo
Newtongrange	Szkockie Muzeum Górnictwa	Górnictwo
Northwich	Zakłady Lion Salt	Górnictwo
Norymberga	Muzeum Kolei Niemieckich (DB)	Transport i komunikacja
Oberhausen	Dawny zbiornik gazu na terenie centrum handlowo-rozrywkowego CentrO	Żelazo i stal, Energia
Odda-Tyssedal	Norweskie Muzeum Energii Wodnej i Przemysłu	Energia, Krajobrazy przemysłowe
Papenburg	Stocznia Meyer	Produkcja, Transport i komunikacja
Peenemünde	Centrum Informacji Historycznej i Technicznej	Energia, Transport i komunikacja, Krajobrazy przemysłowe
Petite-Rosselle	Muzeum Carreau Wendel	Górnictwo
Pilzno	Browar Pilsner Urquell i Muzeum	Browarnictwo
Rhondda	Park Dziedzictwa Rhondda	Górnictwo, Krajobrazy przemysłowe
Rolfstorp	Grimeton	Transport i komunikacja
Rotterdam	Nabrzeże Wilhelmina	Produkcja, Transport i komunikacja
Selb	Europejskie Muzeum Przemysłu Porcelanowego	Produkcja
Sheffield	Muzeum Kelham Island	Żelazo i stal, Produkcja, Energia
Solingen	Reńskie Muzeum Przemysłu Hendricha	Żelazo i stal
Stoke-on-Trent	Muzeum Garncarstwa Gladstone	Produkcja
Swansea	Narodowe Muzeum Wodafront	Górnictwo, Żelazo i stal, Produkcja, Transport i komunikacja
Tarnowskie Góry	Zabytkowa Kopalnia Srebra	Górnictwo
Tavistock	Nabrzeże Morwellham	Górnictwo, Transport i komunikacja
Telford	Muzea Mostu Żelaznego Gorge	Żelazo i stal, Produkcja, Energia
Terrassa	Katalońskie Muzeum Nauki i Przemysłu	Włókiennictwo, Energia, Transport i komunikacja
Tychy	Tyskie Browarium	Browarnictwo
Völklingen	Huta żelaza	Żelazo i stal, Energia, Krajobrazy przemysłowe
Wakefield	Narodowe Muzeum Górnictwa Węglowego Anglii	Górnictwo
Waltham Abbey	Królewska Fabryka Prochu Waltham Abbey Royal	Górnictwo, Produkcja, Krajobrazy przemysłowe
Zaandam	Muzeum Zaanse Schans	Energia, Woda
Zabrze	Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego Guido	Górnictwo
Zehdenick	Park Cegielni Mildenberg	Produkcja
Zevenaar	Cegielnia De Panoven	Produkcja
Zwickau	Muzeum Augusta Horcha	Produkcja, Transport i komunikacja
Żywiec	Muzeum Browaru Żywiec	Browarnictwo
Wałbrzych	Stara Kopalnia – Centrum Nauki i Sztuki	Górnictwo, Nauka, Sztuka, Krajobraz Przemysłowy^[4].

Szlaki regionalne

W ramach projektu ERIH przewiduje się wyznaczenie szlaków regionalnych rozchodzących się z punktów kotwicznych. Obecnie istnieją następujące szlaki regionalne:

Belgia: Euroregion Moza-Ren(inne języki) (razem z Niemcami i Holandią);
Francja: Szlak Saara-Lotaryngia-Luksemburg (razem z Niemcami);
Holandia: Szlak Holenderski, Euroregion Moza-Ren (razem z Niemcami i Belgią);
Niemcy: Zagłębie Ruhry, Doliny Dziedzictwa Przemysłowego (Reńskie Góry Łupkowe), Euroregion Moza-Ren (razem z Belgią i Holandią), Szlak Saara-Lotaryngia-Luksemburg (razem z Francją), Łużyckie Dziedzictwo Przemysłowe;
Polska: Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego^[5]^[6];
Wielka Brytania: Północno-zachodnia Anglia, Serce Anglii (wokół Birmingham), Południowa Walia, Anglia Wschodnia.

Europejskie szlaki tematyczne

Aktualnie wyznaczonych jest 10 szlaków tematycznych, obejmujących ponad 350 obiektów w 23 krajach europejskich:

Górnictwo: Skarby ziemi
Żelazo i stal: Ciepło wielkich pieców
Włókiennictwo: Od włókna do tkaniny
Produkcja: Dobra dla świata
Energia: Co nas napędza
Transport i komunikacja: Tory rewolucji przemysłowej
Woda: Niebieskie złoto
Budownictwo i architektura
Usługi oraz przemysł rozrywkowy
Krajobrazy przemysłowe

Obiekty europejskich szlaków tematycznych w Polsce

Górnictwo: Tężnie w Ciechocinku, Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach, Muzeum Przemysłu i Techniki w Wałbrzychu, Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, Skansen górniczy „Królowa Luiza” w Zabrzu
Żelazo i stal: Muzeum Techniki Oddział Kuźnia Mechaniczna w Starej Kuźnicy, Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu, Muzeum Zagłębia Staropolskiego w Sielpi, Huta Józef w Samsonowie
Włókiennictwo: Muzeum Techniki i Włókiennictwa w Bielsku-Białej, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, Żyrardów
Produkcja i handel: Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, Wielki Młyn w Gdańsku, Muzeum Browaru Żywiec^[7]
Energia: Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce
Transport i komunikacja: Kanał Augustowski, Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, Muzeum Morskie w Szczecinie
Krajobrazy przemysłowe: Muzeum Przemysłu i Techniki w Wałbrzychu, Żyrardów
Centrum techniki wojennej: Exploseum w Bydgoszczy – na terenie byłej DAG Fabrik Bromberg.

Przypisy

↑ Wielka Brytania: Essex County Council, Telford & Wrekin Borough, The University of Manchester, Torfaen County Borough; Holandia: Stichting Industriecultur Nederlands, prowincja Noord Holland; Niemcy: Ministerium für Bauen und Verkehr NRW, Ministerium für Wirtschaft, Energie und Landesplanung NRW, Projekt Ruhr GmbH, Nordrhein--Westfalen Tourismus e.V., Huta Żelaza w Völklingen
↑ Jürgen Schwark, Antje Boshold: Tourismus und Industriekultur: Vermarktung von Technik und Arbeit. Erich Schmidt Verlag GmbH &, 2004, s. 41–42. ISBN 3-503-07845-2. [dostęp 2010-02-03]. (niem.).
↑ Alison Hems, Marion R. Blockley: Heritage interpretation. Taylor & Francis, 2006, s. 119–120. ISBN 0-415-23797-1. [dostęp 2010-02-03]. (ang.).
↑ Stara Kopalnia dołączyła do Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. walbrzych24.com. [dostęp 2015-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-15)].
↑ PAP: Śląski Szlak Zabytków Techniki w Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. gospodarka.gazeta.pl, 13 stycznia 2010. [dostęp 2010-02-03].
↑ ERIH: New Regional Route in Poland connected to ERIH network. erih.net. [dostęp 2010-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-27)]. (ang.).
↑ Muzeum Browaru punktem kotwicznym na Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. muzeumbrowaru.pl, 19 stycznia 2010. [dostęp 2010-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-19)].

Bibliografia

Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego: Strona oficjalna. [dostęp 2009-01-15]. (niem. • ang. • fr. • niderl.).

Linki zewnętrzne

ERIH: Holland Route (Szlak Holenderski). hollandroute.nl. [dostęp 2010-02-03]. (niem. • ang. • niderl.).

[1] Wielka Brytania: Essex County Council, Telford & Wrekin Borough, The University of Manchester, Torfaen County Borough; Holandia: Stichting Industriecultur Nederlands, prowincja Noord Holland; Niemcy: Ministerium für Bauen und Verkehr NRW, Ministerium für Wirtschaft, Energie und Landesplanung NRW, Projekt Ruhr GmbH, Nordrhein--Westfalen Tourismus e.V., Huta Żelaza w Völklingen

[2] Jürgen Schwark, Antje Boshold: Tourismus und Industriekultur: Vermarktung von Technik und Arbeit. Erich Schmidt Verlag GmbH &, 2004, s. 41–42. ISBN 3-503-07845-2. [dostęp 2010-02-03]. (niem.).

[3] Alison Hems, Marion R. Blockley: Heritage interpretation. Taylor & Francis, 2006, s. 119–120. ISBN 0-415-23797-1. [dostęp 2010-02-03]. (ang.).

[4] Stara Kopalnia dołączyła do Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. walbrzych24.com. [dostęp 2015-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-15)].

[5] PAP: Śląski Szlak Zabytków Techniki w Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. gospodarka.gazeta.pl, 13 stycznia 2010. [dostęp 2010-02-03].

[6] ERIH: New Regional Route in Poland connected to ERIH network. erih.net. [dostęp 2010-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-27)]. (ang.).

[7] Muzeum Browaru punktem kotwicznym na Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. muzeumbrowaru.pl, 19 stycznia 2010. [dostęp 2010-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-19)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]