Franciszek Krasiński (1525–1577)

podkanclerzy koronny, biskup krakowski

Franciszek Krasiński herbu Ślepowron (ur. 10 kwietnia[1] 1525 prawdopodobnie we wsi Krasne[2], zm. 16 marca 1577 w Bodzentynie[2]) – biskup krakowski 1572–1577, podkanclerzy koronny od 1568[3] lub 1569[2][4] do 1572[3] lub 1574[2], od 1560 sekretarz królewski, prepozyt płockiej kapituły katedralnej w latach 15681574[5], archidiakon kaliski, kanonik płockiej kapituły katedralnej[6].

Franciszek Krasiński
Ilustracja
Portret Franciszka Krasińskiego
drzeworyt wg rysunku Jana Matejki.
Herb duchownego
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

10 kwietnia 1525
Krasne (?)

Data i miejsce śmierci

16 marca 1577
Bodzentyn

Sekretarz królewski
Okres sprawowania

1560–1577

Biskup krakowski
Okres sprawowania

1572–1577

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Nominacja biskupia

2 czerwca 1572

Sakra biskupia

6 stycznia 1573

Sukcesja apostolska
Data konsekracji

6 stycznia 1573

Konsekrator

Jakub Uchański

Rodzina

edytuj

Franciszek był synem zmarłego w 1546[7] Jana Krasińskiego, stolnika ciechanowskiego i Katarzyny (określanej mianem: Mrokowska z Murowanego Mniszewa[8] lub pochodzącej z pieczętującej się Lubiczem rodziny Miszewskich[3]). Był bratem m.in.: sekretarza królewskiego i archidiakona krakowskiego Stanisława, sędziego ziemskiego ciechanowskiego Andrzeja, kanonika krakowskiego i kustosza kruszwickiego Mikołaja oraz kasztelana sierpeckiego Wojciecha[9]. Stryj m.in. syna Wojciecha podkomorzego różańskiego Mikołaja[10] oraz synów Andrzeja: sekretarza królewskiego Jana Andrzeja, kasztelana ciechanowskiego Franciszka oraz wojewody płockiego Stanisława. W przypadku swoich bratanków (synów Andrzeja) był ich protektorem dzięki niemu odebrali oni staranne wykształcenie humanistyczne[11]. Był także krewnym prymasa Mikołaja Dzierzgowskiego[3], u którego pełnił funkcję sekretarza[4].

Studia

edytuj

Kształcił się początkowo w Zgorzelcu, a następnie studiował w Wittenberdze i w Krakowie, a później we Włoszech: w Bolonii i Rzymie[4]. Na początku lat 50. XVI wieku uzyskał we Włoszech stopień doktora obojga praw[3].

Kariera duchowna i państwowa

edytuj

W 1555 mianowany kanonikiem krakowskim, w 1556 kanonikiem gnieźnieńskim. W 1560 został sekretarzem króla Zygmunta Augusta. Uczestniczył w synodzie w Warszawie w 1561 roku jako przedstawiciel kapituły gnieźnieńskiej[12]. Posłował m.in. do Wiednia, gdzie na dworze cesarskim przebywał jako ambasador[13] w latach 1565–1568. Od tego objął urząd podkanclerzego koronnego (sprawował go do 1572). Krasiński, kierując jako podkanclerzy kancelarią królewską, wywierał wielki wpływ na sprawy państwowe, w szczególności rozwinął żywą działalność przy dojściu do skutku unii lubelskiej w r. 1569. Równocześnie, w latach 1568–1574 był prepozytem kapituły płockiej, a po śmierci w 1569 Jana Makowieckiego objął także godność archidiakona warszawskiego i prepozyta łomżyńskiego, które pełnił najpewniej do 1572. Był sygnatariuszem aktu unii lubelskiej 1569 roku[14].

Biskup krakowski

edytuj

2 czerwca 1572 otrzymał prowizję papieską na biskupstwo krakowskie, którego ster objął 10 lipca 1572. Przez pierwsze dwa lata (do 1574) łączył ją z funkcją prepozyta kapituły płockiej. Krytykował papieską inkwizycję oraz postanowienia soboru trydenckiego. Tolerancyjny dla innowierców[15]. Wbrew naciskom nuncjatury i całego episkopatu był jedynym polskim biskupem, który podpisał akt konfederacji warszawskiej[16], akt o wolności sumienia w r. 1573, legalizujący swobodę wyznania w Polsce, dającą formalne uprawnienia protestantyzmowi. Tym aktem naraził się na falę krytyki i oburzenia, został upomniany przez kapitułę krakowską za swoje postępowanie i wezwany, aby w sprawach dotyczących wiary wykazywać większą stanowczość. Jako biskup krakowski wydał statuty porządkujące działalność kapituły krakowskiej, popierał rozwój i działalność instytucji charytatywnych (tzw. "banków pobożnych") oraz rozwój osadnictwa na terenach biskupiego "Państwa Muszyńskiego". Chory na gruźlicę często przebywał na zamku biskupów krakowskich w Bodzentynie. Tam zmarł i zgodnie z ostatnią wolą został pochowany w bodzentyńskim kościele parafialnym, gdzie do dziś istnieje jego pomnik pochodzący z warsztatu Hieronima Canavesiego.

Był uczestnikiem zjazdu w Knyszynie 31 sierpnia 1572 roku[17]. W 1573 roku potwierdził elekcję Henryka III Walezego na króla Polski[18]. Był uczestnikiem zjazdu w Stężycy w 1575 roku[19]. W 1575 roku podpisał elekcję cesarza Maksymiliana II Habsburga[20].

Przypisy

edytuj
  1. Bishop Franciszek Krasiński (catholic-hierarchy.org)
  2. a b c d Krasiński Franciszek, [w:] Wielka Encyklopedia PWN, Jan Wojnowski (red.), t. 14, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2003, s. 542, ISBN 83-01-13793-2, ISBN 83-01-13357-0, OCLC 830466204.
  3. a b c d e T. Żebrowski, Proboszczowie kościoła parafialnego w Łomży, a następnie prepozyci kościoła parafialnego Świętych Michała Archanioła i Jana Chrzciciela do początku XIX wieku, „Studia Płockie”, t. XXXI (2003), s. 197. ISSN 0137-4362.
  4. a b c P. Nitecki, Biskupi kościoła w Polsce : w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Wyd. II, Warszawa 2000, szpalta 225-226. ISBN 83-211-1311-7.
  5. Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 354.
  6. Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 333.
  7. T. Zielińska, Poczet polskich rodów arystokratycznych, Poznań 1997, s. 113. ISBN 83-02-06429-7.
  8. T. Zielińska, Poczet polskich rodów arystokratycznych, Poznań 1997, s. 113-114. ISBN 83-02-06429-7.
  9. T. Zielińska, Poczet polskich rodów arystokratycznych, Poznań 1997, s. 113-114, 118. ISBN 83-02-06429-7.
  10. T. Zielińska, Poczet polskich rodów arystokratycznych, Poznań 1997, s. 114. ISBN 83-02-06429-7.
  11. T. Zielińska, Poczet polskich rodów arystokratycznych, Poznań 1997, s. 118-119. ISBN 83-02-06429-7.
  12. Wojciech Góralski, Synod prowincjonalny warszawski z 1561 r., w: Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 28/3-4, 1985, s. 208.
  13. Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 42.
  14. Volumina Legum, t. II, Petersburg 1859, s. 88.
  15. Marek Borucki, Jak w dawnej Polsce królów obierano. Warszawa 1976, s.190.
  16. Paweł Jasienica, Rzeczpospolita Obojga Narodów. Srebrny Wiek PIW Warszawa 1982, s. 42.
  17. Karol Sienkiewicz, Skarbiec historii polskiej. t. II, Paryż 1840, s. 40.
  18. Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572-1576, Kraków 1917, s. 149.
  19. Paweł Rybak, Zjazd Szlachty w Stężycy (Maj–Czerwiec 1575 r.). Na tle drugiego bezkrólewia, Toruń 2002, s. 203.
  20. Leszek Kieniewicz, Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000, s. 299.

Linki zewnętrzne

edytuj