Panek (Wzgórza Bielawskie)

góra w Bielawie, w Górach Sowich

Panek (niem. Herrleinberg), także Góra Parkowa (nazwa oboczna) – wzniesienie o wysokości 455 m n.p.m., piąty najwyższy szczyt Wzgórz Bielawskich[1]. Leży ona u podnóża Gór Sowich, nieopodal centrum Bielawy.

Panek
Góra Parkowa
Ilustracja
Panek widziany z obwodnicy Bielawy
Państwo

 Polska

Położenie

Bielawa

Pasmo

Przedgórze Sudeckie
Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie
Wzgórza Bielawskie

Wysokość

455 m n.p.m.

Położenie na mapie Bielawy
Mapa konturowa Bielawy, w centrum znajduje się czarny trójkącik z opisem „Panek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Panek”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Panek”
Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego
Mapa konturowa powiatu dzierżoniowskiego, na dole nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Panek”
Ziemia50°40′24,90″N 16°37′13,43″E/50,673583 16,620397
Panek
ilustracja
Megaregion

Pozaalpejska Europa Środkowa

Prowincja

Masyw Czeski

Podprowincja

Sudety z Przedgórzem Sudeckim

Makroregion

Przedgórze Sudeckie

Mezoregion

Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie

Mikroregion(y)

Wzgórza Bielawskie

Wieża widokowa na Panku

Do 1945 roku wzniesienie nosiło niemiecką nazwę Herrleinberg[2]. Jej pochodną są używane lokalnie potoczne nazwy Holimberek, Halimberek czy Helimberek[3].

Zarządzenie nr 70 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 marca 1954 w sprawie przywrócenia i ustalenia urzędowych nazw obiektów fizjograficznych Dolnego i Górnego Śląska, określiło nazwę wzniesienia jako Panek (będącą tłumaczeniem nazwy niemieckiej)[4]. Nazwa ta jako główna figuruje w Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych[5].

Nazwą oboczną wzniesienia jest Góra Parkowa[5]. Lokalnie obiekt znany jest także - za sprawą legendy - jako Góra Krasnoludków[3][6].

Zagospodarowanie turystyczne

edytuj

Okolice Góry Parkowej są porośnięte lasem mieszanym z przewagą świerku, lipy i dębu, na terenie lasu znajduje się sieć ścieżek spacerowych i rowerowych.

Na szczycie znajduje się postawiona w czerwcu 1925 roku wieża widokowa, do której prowadzą 3 oznakowane szlaki turystyki pieszej o zróżnicowanym stopniu trudności[7]. Z wieży można podziwiać panoramę Bielawy i okolic, a przy dobrej pogodzie można dostrzec miejscowości oddalone nawet o 30 km. Pierwsze dwie wieże posiadały konstrukcję drewnianą. Obecna konstrukcja stalowa była pierwszą tego typu w powiecie, a jej fundatorem był miejscowy oddział Eulengebirgsverein (Towarzystwa Sowiogórskiego) z Wolfgangiem Dierigiem jako przewodniczącym. Na jego cześć wieża otrzymała jego imię (niem. Wolfgangturm). W pobliżu szczytu funkcjonowała restauracja (planowane jest odtworzenie w tym miejscu usług gastronomicznych). Po stronie zachodniej zbocza znajduje się ściana skalna zwana Białą Skałką, będąca pozostałością po zamkniętym w XIX w. kamieniołomie[8].

Na północnym zboczu Panka znajdują się 200-metrowy wyciąg narciarski „Krasnal” o nachyleniu 14° oraz stok saneczkowy. W środkowej części stoku od strony południowej, w pobliżu nieczynnego wyciągu narciarskiego, powstały stanowiska do grillowania.

U podnóża Panka w ciągu drogi wojewódzkiej nr 384 przebiega obwodnica Bielawy.

Północno-zachodnie stoki Panka łączą się z niewielkim wzniesieniem Studnik o wysokości 375 m n.p.m., zwanym też Górą Maślaną (do 1945 używano nazwy niemieckiej Butterberg). Na zachodnim stoku znajduje się kulminacja 391 m n.p.m[9], określana potocznie jako Góra Maciek lub Góra Poganka'[10] (brak nazwy oficjalnej w jęz. polskim[11], niem. Heidelberg)[12]. Teren na wschód od kulminacji ma niewielkie nachylenie. Przed 1940 rokiem obszar ten należał do firmy Dierig (po 1945 BZPB im. II Armii WP, zlikwidowany w 2008), która wykorzystywała go jako pastwiska swojego gospodarstwa rolnego. Bydło wypasano tu do końca lat 60. XX w., po czym na miejscu pastwisk powstały ogródki działkowe im. Gen. Wł. Sikorskiego i „Radość” (zał. 1976), obecnie w znacznej mierze zaniedbane[13][14]. Zachodnie stoki Studnika są strome i porośnięte lasem.

U podnóża Góry Parkowej znajduje się staw rybny o powierzchni 3,2 hektara i głębokości 2 metry[15] zwany Cegielnią. Akwen zarządzany jest przez PZW, który corocznie organizuje na nim zawody spławikowe o puchar prezesa Koła PZW Bielawa. Spotyka się w nim takie gatunki, jak szczupak, płoć, karaś, karp, leszcz i okoń[16]. Staw powstał w rezultacie zalania wodą wyrobiska gliny funkcjonującej tu do 1945 cegielni[17][18]. Ze źródeł kartograficznych wynika, że wyrobisko (Lehm Gruben) funkcjonowało już w 1896 lub wcześniej, natomiast powstała przy nim później cegielnia (Ziegelei) B. Neugebauera pojawiła się na mapach wraz z zabudowaniami i kominem wypalarni w l. 1923, 1936 i 1940.

Pomnik Felsmanna

edytuj

Przez las na zboczu Góry Maciek prowadziła ścieżka skracająca drogę z południowej części Bielawy do drogi prowadzącej do restauracji i szczytu Góry Parkowej. Obok ścieżki na skraju lasu na północny zachód od kulminacji Góra Maciek 21 maja 1921 odsłonięto pomnik ku czci Paula Hugona Felsmanna, zmarłego przewodniczącego Towarzystwa Sowiogórskiego (Eulengebirgeverein)[19]. Na pochodzącym z ostroszowickiej żwirowni głazie narzutowym (kwarcyt) wyryto napis „Seinem/ verdienstvollen Vorsitzenden/ Herrn Paul Felsmann/ d. E.G.V. Langenbielau 1915” (pol. "Wielce zasłużonemu przewodniczącemu Panu Paulowi Felsmannowi Towarzystwo Sowiogórskie, Bielawa 1915"). Głaz, z którego wykonano pomnik, miał masę ponad 1 t (22 cetnary)[12]. Pomnik widnieje m.in. na niemieckiej mapie stolikowej (Messtischblatt) z 1940[20]. Po II wojnie światowej zrzucono go z cokołu (który został rozebrany) i przewrócono licem do gruntu, przez co został porośnięty przez górską roślinność[21] i uznany za zaginiony[22]. W 2007 pomnik został odnaleziony[23], a 21 maja 2012 władze miasta zorganizowały uroczystość odsłonięcia kamienia w nowej lokalizacji nieopodal Bielawskiej Placówki Muzealnej przy ul. Piastowskiej 19 w Bielawie[24].

Niemiecka nazwa Góry Maciek - "Heidelberg" - pochodzi od nazwiska właściciela, który przekazał teren w celu wystawienia monumentu upamiętniającego Paula Hugona Felsmanna[12]. Mniej prawdopodobne jest wiązanie nazwy z przekonaniem, że porastające górę dęby pochodzą z czasów pogańskich (Heide – niem. poganin)[14].

Szlaki turystyczne

edytuj

  droga Szklary-SamborowiceJagielnoPrzewornoGromnikBiały KościółNieszkowiceŻelowiceOstra GóraNiemczaTatarski OkopGilówMarianówekPiława DolnaOwiesnoMyśliszówPanek (Góra Parkowa)BielawaKalenicaNowa RudaTłumaczówRadkówPasterkaKarłówSkalne GrzybyBatorówDuszniki-ZdrójSzczytnaZamek LeśnaPolanica-ZdrójBystrzyca KłodzkaIglicznaMiędzygórzePrzełęcz Puchacza[25]

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Góra Parkowa w Bielawie
  2. Langenbielau (Bielawa), Messtischblatt, 1940 [dostęp 2021-06-07].
  3. a b Legenda o Bielawskich Krasnalach, [w:] Sieć w Domu [online], Miejski Ośrodek Kultury i Sztuki w Bielawie [dostęp 2022-11-30] (pol.).
  4. Zarządzenie nr 70 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 marca 1954 w sprawie przywrócenia i ustalenia urzędowych nazw obiektów fizjograficznych Dolnego i Górnego Śląska
  5. a b Panek [online], pzgik.geoportal.gov.pl [dostęp 2021-06-06].
  6. Góra Parkowa w Bielawie [online], Parki i ogrody [dostęp 2022-04-15] (pol.).
  7. Wieża widokowa na Górze Parkowej [online], um.bielawa.pl [dostęp 2019-06-19].
  8. Biała Skałka, Bielawa - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2019-10-23].
  9. Messtischblatt Langenbielau 1896
  10. Pomost Bielawa - zdjęcia [online], polska-org.pl [dostęp 2019-06-19].
  11. Spacerkiem po powiecie - Bielawa
  12. a b c Bielawa wczoraj i dziś / Langenbielau gestern und heute. 2011-01-08. [dostęp 2019-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-05)].
  13. Polski Związek Działkowców - Z życia ROD [online], pzd.pl [dostęp 2019-06-19].
  14. a b Góra Maciek (291 m n.p.m.), Bielawa - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2019-06-18].
  15. Jerzy Wiktorski, Cegielnia w Bielawie [online], wedkuje.pl, 25 grudnia 2009 [dostęp 2019-10-23] (pol.).
  16. Koło PZW Bielawa [online], bielawa.pzw.org.pl [dostęp 2019-10-23].
  17. Koło PZW Bielawa [online], pzw.org.pl [dostęp 2019-11-02].
  18. Cegielnia (dawna) i glinianka, ul. Prusa Bolesława, Bielawa - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2019-10-23].
  19. Der Berg der Zwerge. [dostęp 2019-10-09].
  20. Messtischblatt Langenbielau. 1940. [dostęp 2019-10-09].
  21. Łukasz Masyk: Kamień Paula Felsmanna - odsłonięty. UM Bielawa, 2012-05-22. [dostęp 2019-10-10].
  22. Kamień Paula Felsmanna, Bielawa - polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2019-06-18].
  23. Góra Maciek (291 m n.p.m.), Bielawa - zdjęcia [online], polska-org.pl [dostęp 2019-06-19].
  24. Tajemnice naszych gór - Góra Maciek [online] [dostęp 2019-06-18].
  25. Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 3.08.2015

Bibliografia

edytuj
  • D.Jończy; Mapa turystyczna; Góry Sowie; skala 1:35 000; Wydawnictwo Turystyczne” Plan”; Jelenia Góra 2006; ISBN 83-60044-19-8