Hemiphylacus
rodzaj roślin
Hemiphylacus S.Watson – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje pięć gatunków występujących w Meksyku[3], na wschodnich i południowych granicach pustyni Chihuahua oraz w dolinie Tehuacán[5].
 Hemiphylacus latifolius | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Hemiphylacus |
| Nazwa systematyczna | |
| Hemiphylacus S. Watson Proc. Amer. Acad. Arts 18: 165 (1883)[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Hemiphylacus latifolius S. Watson[4] | |
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Wieloletnie rośliny zielne o pędzie kwiatostanowym osiągającym wysokość do 120 cm[5].
- Liście
- Jednoroczne, szeroko równowąskie, całobrzegie, dorsiwentralne, o użyłkowaniu równoległym, zebrane od 6 do 20 w różyczkę liściową[5].
- Kwiaty
- Kwiaty obupłciowe, zebrane w grono lub tyrs[5]. Rozgałęzienia boczne wsparte dwiema skórzastymi podsadkami[5]. Na szypułce, wierzchołkowo zgrubiałej i członowanej, obecne są dwa błonkowate podkwiatki[5]. Listki okwiatu położone w dwóch okółkach po trzy, białe do czerwonawych, równej wielkości, w dolnej połowie zrośnięte w rurkę, skręcające się po przekwitnięciu[6]. Trzy pręciki przyrośnięte są do wewnętrznego okółka okwiatu, natomiast do listków zewnętrznego okółka przyrośnięte są trzy prątniczki[6]. Pylniki dołączone grzbietowo, blisko nasady, skierowane do wewnątrz kwiatu[6], strzałkowate[5]. Zalążnia wyrastająca na szypułce, górna, zrosłoowockowa, trójkomorowa, z 3–6[5] anatropowymi zalążkami osadzonymi kątowo w każdej komorze[6]. Miodniki położone przegrodowo[6]. Szyjka słupka wąska, zakończona trójklapowanym znamieniem[6].
Biologia i ekologia edytuj
- Rozwój
- Kwitną w okresie od marca do lipca, owocują od lipca do listopada[5].
- Siedlisko
- Rośliny z tego rodzaju występują na podłożach ryolitowych, magmowych, wapiennych, rzadziej gipsowych i żwirowych, na wysokości od 1310 do 2400 m n.p.m., w dąbrowach, borach sosnowo-dębowych, lasach sosnowo-jałowcowych, na sawannach akacjowych, w zaroślach pustynnych i chaparralu[5].
- Genetyka
- U roślin z gatunku Hemiphylacus alatostylus odnotowano nadzwyczajnie wysoką liczbę chromosomów 2n wynoszącą 112, co sugeruje, że gatunek ten jest poliploidalny, a podstawowa liczba chromosomów x wynosi 7 lub 14[6].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
- Rodzaj z podrodziny Asparagoideae w rodzinie szparagowatych (Asparagaceae)[7].
- Historycznie uważany za spokrewniony z Chlorogalum i Schoenolirion i zaliczany do plemienia Asphodeleae w rodzinie liliowatych (Engler 1888, Hutchinson 1934) lub do plemienia Chlorogaleae w rodzinie Agapanthaceae (Huber 1969), hiacyntowatych (Dahlgren i Clifford 1982) lub złotogłowowatych (Brummitt 1992). Pierwsze badania filogenetyczne i analizy kladystyczne z drugiej połowy XX wieku nie dostarczyły jednoznacznych wyników, umiejscawiając ten rodzaj bądź jako takson siostrzany rodzaju Hesperocallis w rodzinie Funkiaceae lub plemienia Chlorogalae w rodzinie hiacyntowatych, bądź włączając go do kladu politomicznego obejmującego wiele rodzin (hiacyntowate, czosnkowate, amarylkowate, Anthericaceae, Tecophilaeaceae, Funkiaceae i agawowate)[5]. Dopiero analiza sekwencji genów rbcL przeprowadzona pod koniec XX wieku (Chase 1996) wykazała bliskie pokrewieństwo między Hemiphylacus a szparagami, a obu tych rodzajów z anemareną asfodelowatą[8][6]. W konsekwencji we współczesnych ujęciach systematycznych oba te rodzaje włączone zostały do rodziny Asparagaceae sensu stricto (Kubitzki 1998[6], system APG II 2003[9]), a następnie do podrodziny Asparagoideae w rodzinie szparagowatych (system APG III i system APG IV)[10][9]. Podobieństwo roślin z obu tych rodzajów ogranicza się do budowy zarodka. Inne podobne cechy budowy (w przypadku zalążka, pyłku, zalążni, owoców i nasion) mają charakter plezjomorficzny[6].
- Wykaz gatunków[3]
- Hemiphylacus alatostylus L.Hern.
- Hemiphylacus hintoniorum L.Hern.
- Hemiphylacus latifolius S.Watson
- Hemiphylacus mahindae L.Hern.
- Hemiphylacus novogalicianus L.Hern.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-01-13] (ang.).
- ↑ a b c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).
- ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Luis Hernandez-Sandoval. Taxonomic Study of the Mexican Genus Hemiphylacus (Hyacinthaceae). „Systematic Botany”. 20 (4), s. 546, 1995-10. DOI: 10.2307/2419808.
- ↑ a b c d e f g h i j k K. Kubitzki, P.J. Rudall: Asparagaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
- ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2022-01-13]. (ang.).
- ↑ Paula J. Rudall i inni, Embryology, cytology and systematics of Hemiphylacus, Asparagus and Anemarrhena (Asparagales), „Plant Systematics and Evolution”, 211 (3/4), 1998, s. 181–199 [dostęp 2022-01-31].
- ↑ a b Mark W. Chase, James L. Reveal, Michael F. Fay. A subfamilial classification for the expanded asparagalean families Amaryllidaceae, Asparagaceae and Xanthorrhoeaceae. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 161 (2), s. 132–136, 2009-10. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2009.00999.x.
- ↑ Gurcharan Singh: Plant Systematics: An Integrated Approach. Wyd. 4. CRC Press, 2019. ISBN 9781000586756.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):