Język pendżabski

Język pendżabski (ਪੰਜਾਬੀ pańdźabi), język wschodniopendżabski – język z centralnej grupy języków indoaryjskich indoeuropejskiej rodziny językowej, którym posługuje się ponad 28 mln osób, zamieszkujących historyczną krainę Pendżab na pograniczu indyjsko-pakistańskim. W indyjskim stanie Pendżab ma status języka urzędowego, nie jest natomiast urzędowym w pakistańskiej prowincji Pendżab.

ਪੰਜਾਬੀ / پنجابی

Obszar	Indie (27 mln), Pakistan, Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania
Liczba mówiących	ok. 28 mln
Pismo/alfabet	gurmukhi, szachmukhi
Klasyfikacja genetyczna
Języki indoeuropejskie Języki indoirańskie Języki indoaryjskie Język pendżabski
Status oficjalny
język urzędowy	Pendżab (Indie)
Organ regulujący	?↗ ?↗
UNESCO	1 bezpieczny↗
Kody języka
ISO 639-1	pa
ISO 639-2	pan
ISO 639-3	pan
GOST 7.75–97	пан 530
Linguist List	panj
WALS	pan
Występowanie
Zasięg geograficzny języka pendżabskiego
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku pendżabskim Słownik języka pendżabskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Dialekty pendżabskie

Guru Granth Sahib, święta księga sikhów zapisana alfabetem gurmukhi

Tablica na stacji Southall w języku pendżabskim, pismo gurmukhi

Niekiedy za odmianę języka pendżabskiego uważany jest również język lahnda, używany w zachodnim Pendżabie (stąd jego alternatywna nazwa język zachodniopendżabski), jednakże zasadniczo klasyfikowany jest on jako odrębny język, którym posługuje się ok. 60 mln osób. Język zachodniopendżabski należy do grupy północno-zachodniej języków indoaryjskich, natomiast pendżabski język literacki, oparty na centralnym dialekcie madźhi, do grupy centralnej, wraz z hindi. Przyczyną częstego włączania dialektów lahnda do języka pendżabskiego jest to, iż pendżabski język literacki jest wspólny dla użytkowników zarówno wschodnich, jak i zachodnich dialektów Pendżabu.

Ponadto używany w okolicach miasta Dżammu język dogri, którym posługują się ok. 2 mln mówiących, niegdyś uważany za odmianę pendżabskiego, obecnie klasyfikowany jest jako jeden z tzw. języków pahari.

Na tle języków indoaryjskich pendżabski wyróżnia się tonalnością.

Pismo

Do zapisu używa się, w zależności od państwa, szachmukhi (zmodyfikowanego pisma arabskiego) w Pakistanie, albo też gurmukhi, szachmukhi względnie dewanagari w Indiach.

Język pendżabski zapisywany pismem gurmukhi jest językiem tekstów i ceremonii religijnych dla ponad 15 mln sikhów – wyznawców sikhizmu.

Dialekty

Zachodnie

• multani – wyróżnia się odmiennym słownictwem, gramatycznie bliski dialektowi centralnemu, obecnie klasyfikowany jako odrębny język w ramach tzw. makrojęzyka lahnda
• pothohari – okolice miasta Rawalpindi
• hindko – region Hazara, wyróżnia się odmiennym słownictwem

Centralny

• madźhi – używany w okolicach dwóch ważnych centrów kulturalnych – Amritsaru i Lahauru; postrzegany jako „najczystsza” odmiana pendżabskiego, stanowi podstawę języka standardowego.

Wschodnie

• doabi
• malwai – Ludhiana, zachodnia część dystryktu Patiala
• puadhi – wschodnia część dystryktu Patiala; wykazuje cechy przejściowe między pandźabi a hindi

Bibliografia

• Czterojęzyczna chrestomatia pendżabska, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 1998, ISBN 83-88238-11-6 . Brak numerów stron w książce
• AnnaA. Sieklucka AnnaA., Język pendźabski, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 1998, ISBN 83-86483-88-1 .
• S.S. Munshi S.S., Indo-Aryan Languages, [w:] KeithK. Brown, SarahS. Ogilvie (red.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, Oxford: Elsevier, 2009, s. 522–528, ISBN 978-0-08-087774-7, ISBN 978-0-08-087775-4, OCLC 318247422  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Punjabi language, alphabets and pronunciation. Omniglot.com. [dostęp 2023-09-26]. (ang.).
• Eastern Punjabi, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2009-05-07]  (ang.).