Kaczkowate
Kaczkowate (łac. Anatidae) – rodzina ptaków z rzędu blaszkodziobych. Obejmuje gatunki wodne, zamieszkujące cały świat, poza Antarktydą[2][3].
| Anatidae[1] | |||
| Leach, 1820 | |||
.jpg) Samiec kaczki krzyżówki | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina |
kaczkowate | ||
| Podrodziny | |||
|
| |||
.jpg)
Cechy charakterystyczneEdytuj
Ptaki te charakteryzują następujące cechy:
- zróżnicowana wielkość (ptaki średnie i duże) – długość w granicach 28–170 cm, rozpiętość skrzydeł 60–250 cm, masa 300 g – 22,5 kg.
- dziób posiada dwa rzędy blaszek na brzegach, zazwyczaj jest spłaszczony
- szyja średniej długości lub bardzo długa
- stosunkowo wąskie, ostro zakończone skrzydła
- krótki ogon
- nogi krótkie, przesunięte ku tyłowi (zwłaszcza u gatunków nurkujących)
- palce spięte błoną pławną
- samiec większy od samicy, często bardzo kontrastowo ubarwiony, podczas gdy samica zazwyczaj posiada ubarwienie stonowane
- u samców obecne prącie
- pożywienie zdobywają zazwyczaj w wodzie, choć niektóre również na lądzie. Żywią się zarówno roślinami, jak i małymi zwierzętami.
- zasadniczo dobrzy lotnicy, choć są również gatunki nielotne
- w zniesieniu od 2 do 20 jaj[4], pisklęta są zagniazdownikami
- wędrowne, wiele gatunków lecąc w stadzie tworzy charakterystyczny klucz w kształcie litery „V”
- wiele gatunków udomowiono lub hodowano w stanie półdzikim
SystematykaEdytuj
W obrębie rodziny wyróżnia się podrodziny[5][6]:
- Dendrocygninae – drzewice
- Oxyurinae – sterniczki
- Anserinae – gęsi
- Anatinae – kaczki
Rodzaje o niejasnym pokrewieństwie i nieklasyfikowane w żadnej z podrodzin:
- Thalassornis – jedynym przedstawicielem jest Thalassornis leuconotus – pokraczka.
- Stictonetta – jedynym przedstawicielem jest Stictonetta naevosa – pstrokaczka.
- Biziura – jedynym przedstawicielem jest Biziura lobata – bisiorka.
- Plectropterus – jedynym przedstawicielem jest Plectropterus gambensis – gęsiec.
- Hymenolaimus – jedynym przedstawicielem jest Hymenolaimus malacorhynchos – krzywonos.
- Merganetta – jedynym przedstawicielem jest Merganetta armata – zbrojówka.
- Salvadorina – jedynym przedstawicielem jest Salvadorina waigiuensis – nowogwinejka.
- Sarkidiornis
- Chenonetta
- Nettapus
- Callonetta – jedynym przedstawicielem jest Callonetta leucophrys – cudokaczka.
W starszym ujęciu systematycznym (Mielczarek & Cichocki, 1999) wyróżniano trzy podrodziny[7]:
Ochrona w PolsceEdytuj
W Polsce gatunki kaczkowatych podlegają gatunkowej ochronie ścisłej z wyjątkiem następujących gatunków łownych w okresach polowań[8]:
- Anas crecca – cyraneczka zwyczajna
- Aythya fuligula – czernica
- Anser anser – gęgawa
- Anser fabalis – gęś zbożowa
- Anser albifrons – gęś białoczelna
- Aythya ferina – głowienka zwyczajna
- Anas platyrhynchos – krzyżówka.
W rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt[9] nie wymieniono ponadto trzech gatunków uznanych za zagrażające gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym[10] (czyli tzw. gatunków inwazyjnych):
- Brandta canadensis – bernikla kanadyjska
- Alopochen aegyptiacus – gęsiówka egipska
- Oxyura jamaicensis – sterniczka jamajska.
Proponuje się wciągnięcie bernikli kanadyjskiej i gęsiówki egipskiej na listę zwierząt łownych[11][12], natomiast w przypadku bardzo rzadko spotykanej w Polsce sterniczki jamajskiej wskazana jest eliminacja tego gatunku na terenie kraju w związku z jego bardzo wysoką inwazyjnością na południu Europy i zgodnie z rekomendacjami konwencji berneńskiej[13].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Anatidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-30]. (ang.).
- ↑ Ducks, Geese and Swans (Anatidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2016-03-13]. (ang.).
- ↑ Gęgawa (Anser anser). Medianauka.pl. [dostęp 2015-06-17].
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Anatidae Leach, 1820 - kaczkowate - Ducks, Geese, Swans (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-30].
- ↑ John H. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux Version 3.03 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2021-12-30]. (ang.).
- ↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz.U. z 2005 r. nr 45, poz. 433).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260).
- ↑ Branta canadensis L. 1758 — Bernikla kanadyjska — Canada goose (Ptak). [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [dostęp 2019-09-30].
- ↑ Alopochen aegyptiacus (Linnaeus, 1766) — Gęsiówka egipska — Egyptian goose (Ptak). [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [dostęp 2019-09-30].
- ↑ Oxyura jamaicensis (Gmelin, 1789) — Sterniczka jamajska — Ruddy duck (Ptak). [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. [dostęp 2019-09-30].