Lewin Kłodzki
Lewin Kłodzki (niem. Lewin, cz. Levín) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Lewin Kłodzki.
| wieś | |
 Widok na centrum miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
440–470 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
880[2] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-343[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0853352 |
Położenie na mapie gminy Lewin Kłodzki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°24′21″N 16°17′24″E/50,405833 16,290000[1]
| |
| Strona internetowa | |
Siedziba gminy Lewin Kłodzki. Lewin uzyskał lokację miejską przed 1345 rokiem, zdegradowany w 1945 roku[4]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lewin Kłodzki. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.
Położenie edytuj
Lewin Kłodzki jest wsią o miejskim układzie urbanistycznym. Znajduje się pomiędzy Wzgórzami Lewińskimi a Górami Orlickimi, na wysokości 440–470 m n.p.m.[5]
Demografia edytuj
Według Narodowego Spisu Powszechnego, w marcu 2011 r., liczyła 880 mieszkańców[2]. Jest to największa miejscowość gminy Lewin Kłodzki.
Toponimia edytuj
Nazwa pochodzi od nazwy drapieżnego kota lwa[6]. Ksiądz Konstanty Damrot wymienia wczesne nazwy zanotowane w średniowiecznych łacińskich dokumentach: 1211 Levinici, villa Lewin oraz Lewinice podając słowo źródłowe pochodzenia nazwy miejscowości – „Lew – Leo”[6].
W 1750 roku nazwa Lewin wymieniona została w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[7]. Z powodu słowiańskiego pochodzenia historycznej nazwy niemieckiej, administracja nazistowska przemianowała Lewin w grudniu 1938 r.[8] lub w 1939 r. na Hummelstadt[5].
Historia edytuj
Lewin Kłodzki został założony przez Czechów jako osada handlowa. Pierwsza dobrze udokumentowana wzmianka o Lewinie pochodzi z 1213, jednakże według Josepha Köglera to Lewina Kłodzkiego dotyczy wzmianka o wsi Levinice z 1197. Według tegoż historyka, miejscowość posiadała prawa miejskie w 1345 roku, gdy czeski kronikarz Hájek opisał historię czarownicy Bródki „w mieście Lewinice”. Bezsporne jest, że Lewin Kłodzki prawa miejskie uzyskał przed 1401. Podczas wojen husyckich, w 1428 miasto zostało zniszczone, odbudowane zostało w II poł. XV wieku[9]. Do 1595 razem z Dusznikami-Zdrojem wchodziło w skład państwa Homole. W XVIII w. Lewin był znany, podobnie jak cały region ziemi kłodzkiej, z tkactwa lnianego, na rynku miasteczka organizowano targi płóciennicze[5], epokę tą zakończył wielki pożar w 1772[9]. W II poł. XIX w. nastąpiło ożywienie gospodarcze. W Lewinie Kłodzkim produkowano wtedy czekoladę, pończochy i szlifowano kryształy[5]. Na początku XX w. przez miasteczko przeprowadzono linię kolejową z Kłodzka do Kudowy-Zdroju ze stacją Lewin Kłodzki[5].
W 1945 r. miasto zostało włączone do Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec i zastąpiono polskimi osadnikami[5]. Ze względu na niewielkie rozmiary miejscowości w 1946 r. administracja polska odebrała Lewinowi Kłodzkiemu prawa miejskie, w maju tego samego roku oficjalnie zatwierdzono nazwę Lewin[10].
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[11]:
- ośrodek historyczny miasta
- kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, zbudowany w stylu renesansowym z 1576 roku a przebudowany w stylu barokowym w 1679 r., w latach 1969–1970 odrestaurowany,
- kaplica św. Jana Nepomucena, w Lasku Miejskim, wybudowana w 1727 r., z rzeźbami Ignacego Klahra, znajduje się około 1,5 km na południe od Lewina w Lasku Miejskim,
- ruiny zamku Homole z XIII w.,
- willa, ul. Chopina 4, z l. 1891–1892,
- plebania, ul. Kościelna 6, z 1701 r., lata 1882–1883,
- barokowe kamieniczki:
- dwa domy, pl. Kościuszki 18 i 20 (dec. Rynek 27 i 29), z XVIII w.,
- dom, pl. Kościuszki 20 (dec. Rynek 29), z XVIII w.,
- wiadukt kolejowy z 1905 r. mierzący 27 m wysokości i 102 m długości nad drogą krajową nr 8 / drogą międzynarodową E67 Wrocław–Praga droga krajowa nr 8[5]
- figury św. Jana Nepomucena z 1717 roku w Rynku[5]
- kolumna maryjna z 1687 roku w Rynku[5]
- Kalwaria z końca XIX w. na wzgórzu za kościołem św. Jana Nepomucena[5]
Sport i rekreacja edytuj
- Basen miejski i pole namiotowe przy ul. Nad Potokiem[5],
- Zalew rzeki Klikawa (Bystra).
Szlaki turystyczne edytuj
Przez Lewin Kłodzki prowadzą dwa szlaki turystyczne:
Przełęcz Lewińska – Lewin Kłodzki – Witów – Przełęcz Polskie Wrota – Zielone Ludowe – Bukowy Stawek – Zamek Homole,
Ptak (Fort Karola) – Lisia Przełęcz – Kulin Kłodzki – Przełęcz pod Grodczynem – Leśna – Lewin Kłodzki – Taszów – Kocioł – Lasek Miejski – Jawornica – Zimne Wody – Kozia Hala – Sołtysia Kopa – Orlica – Zieleniec – Torfowisko pod Zieleńcem – Kamienna Góra – Przełęcz Sokołowska – Polanica-Zdrój[5].
Osoby związane z Lewinem Kłodzkim edytuj
- Joseph Kögler (1765–1817) – ksiądz katolicki, historyk hrabstwa kłodzkiego
- Georg Hartmann (1887–1954) – niemiecki dyrygent, kompozytor, poeta
- Violetta Villas (1938–2011) – polska artystka estradowa i osobowość sceniczna.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 67940
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 658 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 46–47.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 145–153. ISBN 83-7005-301-7.
- ↑ a b Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 61.
- ↑ „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług którego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
- ↑ Lewin
- ↑ a b Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 165-166
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 75–76. [dostęp 2012-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
Bibliografia edytuj
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-301-7.
Linki zewnętrzne edytuj
- Historia Lewina Kłodzkiego w serwisie Gminy Lewin Kłodzki. lewin-klodzki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-29)].
- Historyczne i współczesne widoki miejscowości ze strony Wratislaviae Amiki (Dolny Śląsk na fotografii)
- Niemiecka mapa topograficzna z 1919 roku na stronach Archiwum Map Zachodniej Polski
- Miesteczek al. Lewin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 360.