Marco Bellocchio
Marco Bellocchio (ur. 9 listopada 1939 w Bobbio) – włoski reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Jeden z głównych przedstawicieli kina kontestacyjnego we Włoszech.
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Zawód | |
Lata aktywności |
od 1961 |
Biografia i twórczość
edytujDzieciństwo i młodość
edytujMarco Bellocchio wychowywał się w rodzinie mieszczańskiej; jego ojciec był adwokatem, a matka nauczycielką. Ukończył szkoły prowadzone przez instytucje religijne (gimnazjum braci szkolnych i liceum barnabitów w Lodi). Zapisał się na Wydział Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Najświętszego Serca w Mediolanie. W 1959 rozpoczął studia w szkole filmowej Centro Sperimentale di Cinematografia w Rzymie[1].
Lata 60.
edytujNa początku lat 60. nakręcił kilka filmów krótkometrażowych: Abbasso lo zio, La colpa e la pena (oba z 1961 roku) i Il Ginepro fatto uomo (z 1962), noszących wyraźne wpływy Felliniego i Antonioniego. Później wyjechał do Londynu, gdzie uczęszczał na kursy filmowe w Slade School of Fine Arts, zakończone dysertacją na temat Antonioniego i Bressona[2].
W 1965 zadebiutował filmem fabularnym Pięści w kieszeni, który wywołał powszechne zdumienie. Film zaskakiwał bardzo dobrym opanowaniem filmowego języka, ale jeszcze bardziej wstrząsającym obrazem ukazanej rzeczywistości, w której jeden z członków rodziny, chory na epilepsję morduje matkę i upośledzonego umysłowo brata, a podekscytowany dobrze zapowiadającą się przyszłością doznaje ataku choroby i umiera. Obecna w pobliżu siostra nie udziela mu pomocy. Film cechuje nagromadzenie motywów patologicznych, mających sens symboliczny: zabicie matki oznacza wyzwolenie się z typowo włoskiego kultu Wielkiej Matki, a spalenie rodzinnych pamiątek – gest odrzucenia stereotypowych obrządków rodzinnych. Kontrowersyjny film nie został zakwalifikowany do programu festiwalu w Wenecji, ani do dystrybucji przez państwowe przedsiębiorstwo Italnoleggio Cinematografico. Jego wartości doceniono później, a reżyser zyskał miano przywódcy grupy kontestatorów[3]. Film otrzymał nagrodę na MFF w Locarno[4]. W 1967 Bellocchio zrealizował film Chiny są blisko, będący kąśliwym obrazem życia politycznego na włoskiej prowincji[5] (nagrodzony w tym samym roku na 28. MFF w Wenecji[4]).
Lata 70.
edytujW kolejnym filmie, W imię ojca (1971) w szokujący sposób skompromitował model edukacji z czasów Piusa XII, kiedy sam zdobywał wykształcenie[5]. Filmy Pięści w kieszeni, Chiny są blisko i W imię ojca tworzą swego rodzaju trylogię, zawierającą pewne wątki autobiograficzne[4]. Po premierze tego ostatniego reżyser oświadczył, że kontestację zamierza odtąd uprawiać w sposób bardziej tradycyjny, a realizowane filmy kierować do szerszego grona publiczności. Nakręcony w 1972 obraz Dajcie sensację na pierwszą stronę (do scenariusza Sergio Donatiego) demaskował mechanizmy i metody walki politycznej prowadzonej za pomocą prasy. Dał poglądową lekcję jak perfidnym narzędziem manipulacji opinią publiczną może stać się gazeta ciesząca się opinią solidnej i niezależnej. Uosobieniem tych działań stał się odtwórca jednej z głównych ról, Gian Maria Volonté[5]
W filmie Marsz triumfalny (1976) Bellocchio zaatakował rygory wojskowe, włączając się nim, podobnie jak poprzednim, w nurt włoskiego kina politycznego[4]. W 1977 w karierze Bellocchia dokonał się nowy zwrot. Nakręcił on film Mewa, będący adaptacją sztuki teatralnej Antona Czechowa pod tym samym tytułem. Film stanowi początek nowego etapu w dorobku filmowym reżysera. Chociaż z jednej strony istnieją u niego wątpliwości, pytania i zarzuty w odniesieniu do burżuazyjnego społeczeństwa, to z drugiej staje się bardziej widoczna krytyczna analiza odpowiedzi udzielanych przez lewicę[2].
Lata 80.
edytujW filmie Skok w pustkę (1980) powrócił do tematu wynaturzeń życia rodzinnego. Występujący w nim aktorzy Anouk Aimée i Michel Piccoli zostali nagrodzeni na 33. MFF w Cannes[4], odpowiednio nagrodą dla najlepszej aktorki i aktora[6], natomiast Bellocchio zdobył nagrodę David di Donatello w kategorii: najlepszy reżyser[7]. Temat wynaturzeń podjął raz jeszcze w filmie Oczy, usta (1982). Po nim nakręcił takie obrazy będące adaptacjami literackimi: Henryk IV (1984), oparty na sztuce Luigiego Pirandella i Diabeł wcielony (1986), będący wolną interpretacją powieści Raymonda Radigueta[1].
Lata 90.
edytujOd początku lat 90. introspektywne dociekania, charakteryzujące w coraz większym stopniu filmy Bellocchia, ujawniły rosnące zainteresowanie ich twórcy światem psychiatrii i psychologii. To film oparty na scenariuszu psychiatry Massimo Fagiolego miał mu przynieść najbardziej prestiżową nagrodę w jego karierze[2]; za film Wyrok (1991) otrzymał nagrodę Srebrnego Niedźwiedzia na 41. MFF w Berlinie.
W 1999 zrealizował film Niańka (na podstawie powieści Luigiego Pirandella), za który otrzymał nagrodę David di Donatello za najlepsze kostiumy oraz cztery nagrody Ciak d’oro w kategoriach: najlepsza aktorka drugoplanowa, zdjęcia, scenografia i kostiumy[1].
Zasiadał w jury konkursu głównego na 56. MFF w Wenecji (1999).
XXI wiek
edytujNowe tysiąclecie reżyser rozpoczął powrotem do filmów polemicznych. Kreowany przez Sergio Castellitto bohater nakręconego w 2002 roku Czasu religii, malarz i ateista, żyjąc w konfrontacji z kościołem i religią staje w obliczu zaskakującej wiadomości o procesie beatyfikacyjnym jego matki i wobec dylematu, czy posyłać syna na lekcje religii[2].
W 2003 roku Bellocchio zrealizował introspektywny film Witaj, nocy, rekonstruujący porwanie byłego premiera Włoch Alda Moro. Akcja filmu, opartego na powieści Anny Laury Braghetti Il prigioniero, ukazuje związek między Moro a jednym z jego porywaczy - młodą kobietą, ukazaną jako osoba o podwójnym życiu. Bibliotekarka w dzień i terrorystka w nocy, odkrywa więź z Moro, która prowadzi ją do kryzysu ideologicznego[2].
W nakręconym w 2012 roku filmie Śpiąca królewna reżyser raz jeszcze powrócił do swoich zasadniczych tematów: młodości, wolności, namiętności i manipulacji politycznej ciałem i świadomością, biorąc na kanwę wzbudzający kontrowersje we Włoszech przypadek Eluany Englaro. Utwór został zaprezentowany na 69. MFF w Wenecji, a Fabrizio Falco otrzymał nagrodę im. Marcello Mastroianniego dla najlepszego młodego aktora[1].
Bellocchio zasiadał w jury konkursu głównego na 60. MFF w Cannes (2007). W 2014 roku otrzymał Nagrodę Specjalną David di Donatello za całokształt twórczości[1].
Znaczenie
edytujMarco Bellocchio jest autorem filmów fabularnych, dokumentalnych i krótkometrażowych, realizowanych zarówno dla telewizji i kina, obejmujących szeroki zakres gatunkowy i tematyczny. Jego twórczość ma charakter osobisty, odzwierciedlając jego bezkompromisowe poglądy i ambicje artystyczne. Podczas swojej 50-letniej pracy twórczej Bellocchio zakwestionował panujące ideologie konfrontując kościół z radykalną lewicą i rzucając wyzwanie takim pojęciom jak moralność i rodzina w sposób, który uczynił go jednym z najważniejszych twórców włoskich i, wraz z Bernardo Bertoluccim i Pier Paolo Pasolinim, wiodącą postacią w dziedzinie kultury dla następnych pokoleń Włochów[8].
Film fabularny
edytujRok | Tytuł polski | Tytuł oryginalny |
---|---|---|
1965 | Pięści w kieszeni | I pugni in tasca |
1967 | Chiny są blisko | La Cina è vicina |
1969 | Discutiamo, discutiamo, odcinek w Amore e rabbia (Miłość i gniew) | |
1972 | W imię ojca | Nel nome del padre |
1972 | Dajcie sensację na pierwszą stronę | Sbatti il mostro in prima pagina |
1976 | Marsz triumfalny | Marcia trionfale |
1977 | Mewa | Il gabbiano (film TV) |
1980 | Skok w pustkę | Salto nel vuoto |
1980 | Vacanze in Val Trebbia | |
1982 | Oczy, usta | Gli occhi, la bocca |
1984 | Henryk IV | Enrico IV |
1986 | Diabeł wcielony | Diavolo in corpo |
1988 | Sabat czarownic | La visione del sabba |
1991 | Wyrok | La condanna |
1994 | Sen motyla | Il sogno della farfalla |
1996 | Książę Homburg | Il principe di Homburg |
1999 | Niańka | La balia |
2002 | Czas religii | L'ora di religione |
2003 | Witaj, nocy | Buongiorno, notte |
2006 | Reżyser ceremonii ślubnych | Il regista di matrimoni |
2006 | Sorelle | |
2009 | Zwycięzca | Vincere |
2010 | Rigoletto a Mantova (opera TV) | |
2010 | Sorelle Mai | |
2012 | Śpiąca królewna | Bella addormentata |
2015 | Krew z mojej krwi | Sangue del mio sangue |
2019 | Zdrajca | Il tradittore |
Krótki metraż, dokument
edytujRok | Tytuł polski | Tytuł oryginalny |
---|---|---|
1961 | Abbasso lo zio | |
1961 | La colpa e la pena | |
1962 | Il Ginepro fatto uomo | |
1969 | Viva il primo maggio rosso e proletario | |
1969 | Il popolo calabrese ha rialzato la testa | |
1975 | Matti da slegare | |
1979 | La macchina cinema[b] | |
1993 | L'uomo dal fiore in bocca | |
1975 | Matti da slegare | |
1995 | Sogni infranti | |
1997 | Elena (TV) | |
1998 | Alfabeto italiano[c] | |
1999 | Nina | |
2000 | Un filo di passione | |
2000 | L'affresco | |
2002 | Oggi è una bella giornata | |
2002 | La primavera del 2002 – L’Italia protesta, l’Italia si ferma (dokument video) | |
2002 | Appunti per un film su Zio Vania | |
2002 | Addio del passato... |
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e Cinematografo.it: Marco Bellocchio. cinematografo.it. [dostęp 2015-07-20]. (wł.).
- ↑ a b c d e Biografieonline.it: Marco Bellocchio. biografieonline.it. [dostęp 2015-07-20]. (wł.).
- ↑ Książek-Konicka 1978 ↓, s. 134.
- ↑ a b c d e Pitera 1984 ↓, s. 25.
- ↑ a b c Książek-Konicka 1978 ↓, s. 154–155.
- ↑ IMDb: Cannes Film Festival: Awards for 1980. imdb.com. [dostęp 2015-07-20]. (ang.).
- ↑ ACCADEMIA DEL CINEMA ITALIANO – Premi David di Donatello: CRONOLOGIA DEI PREMI DAVID DI DONATELLO: 1980. daviddidonatello.it. [dostęp 2015-07-20]. (wł.).
- ↑ Museum of Modern Art: Marco Bellocchio: A Retrospective. moma.org. [dostęp 2015-07-23]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Hanna Książek-Konicka: 100 filmów włoskich. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1978, s. 134.
- Zbigniew Pitera: Leksykon reżyserów filmowych: reżyserzy zagraniczni. Wyd. 2 rozsz. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1984, s. 25. ISBN 83-221-0166-X.
Linki zewnętrzne
edytuj- Marco Bellocchio w bazie IMDb (ang.)
- Marco Bellocchio w bazie Filmweb
- ISNI: 0000000081760570
- VIAF: 110292071
- LCCN: n81007117
- GND: 121062023
- BnF: 140008227
- SUDOC: 032023553
- SBN: RAVV028984
- NKC: ola2002152505
- BNE: XX1187389
- NTA: 070476233
- CiNii: DA03231666
- Open Library: OL297063A
- PLWABN: 9810607814005606
- NUKAT: n2016232965
- J9U: 987007435289505171
- CANTIC: a10445262
- CONOR: 76205155
- KRNLK: KAC201610672