Wikipedia

Mundżak

rodzaj ssaka
(Przekierowano z Muntiacus)

Mundżak[13] (Muntiacus) – rodzaj ssaków z podrodziny jeleni (Cervinae) w obrębie rodziny jeleniowatych (Cervidae).

Mundżak
Muntiacus
Rafinesque, 1815[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – mundżak indyjski (M. muntjak)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

przeżuwacze

Infrarząd

Pecora

Rodzina

jeleniowate

Podrodzina

jelenie

Plemię

Muntiacini

Rodzaj

mundżak

Typ nomenklatoryczny

Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780

Gatunki

21 gatunków (w tym 8 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Zasięg występowania

edytuj

W warunkach naturalnych występują na Półwyspie Indyjskim, Półwyspie Indochińskim, w południowo-wschodnich Chinach i na Archipelagu Malajskim[14][15][16].

Morfologia

edytuj

Długość ciała 58–120 cm, długość ogona 10–20 cm, wysokość w kłębie 40–70 cm; długość poroża samców 1–28,5 cm; masa ciała 12–35 kg[15][17]. Charakteryzują się długością owłosienia nasad poroży. Ich poroża mają zwykle dwa, rzadziej trzy krótkie rozgałęzienia.

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1815 roku francusko-amerykański przyrodnik Constantine Samuel Rafinesque w publikacji własnego autorstwa poświęconej naturze[1]. Rafinesque w pierwotnym opisie nie wymienił żadnego gatunku; gatunek typowy (późniejsze oznaczenie) Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780.

Etymologia

edytuj
  • Muntiacus (Muntjaccus, Muntjacus): sundajska nazwa Muntjak dla mundżaka[18].
  • Cervulus: rodzaj Cervus Linnaeus, 1758 (jeleń); łac. przyrostek zdrabniający -ulus[19]. Gatunek typowy: Blainville w pierwotnym opisie nie wymienił żadnego gatunku; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780.
  • Stylocerus: gr. στυλος stulos ‘kolumna, słup’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’[20]. Gatunek typowy: Smith wymienił kilka gatunków – Cervus philippinus C.H. Smith, 1826 (= Cervus mariannus Desmarest, 1822), Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780, Cervus moschatus de Blainville, 1816 (= Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780), Cervus subcornutus de Blainville, 1816 (= Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780) i Cervus aureus C.H. Smith, 1826 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780.
  • Diopplon: gr. δι- di- ‘podwójny’, od δις dis ‘dwukrotny’, od δυο duo ‘dwa’; ὁπλον hoplon ‘broń’[9]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780
  • Prox: gr. προξ prox, προκος prokos ‘jeleń, sarna’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Prox moschatus Ogilby, 1837 (= Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780).
  • Procops: gr. προξ prox, προκος prokos ‘jeleń, sarna’[22]; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[23]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Cervulus feae O. Thomas & Doria, 1889.
  • Megamuntiacus: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’[24]; rodzaj Muntiacus Rafinesque, 1815. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Megamuntiacus vuquangensis Do Tuoc, Vu Van Dung, Dawson, Arctander & Mackinnon, 1994.
  • Caninmuntiacus: ang. canine ‘kieł’; rodzaj Muntiacus Rafinesque, 1815[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Caninmuntiacus truongsonensis Pham Mong Giao, Do Tuoc, Vu Van Dung, Wikramanayake, Amato, Arctander & Mackinnon, 1997.

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[25][17][14]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[13] Podgatunki[15][14][17] Rozmieszczenie geograficzne[15][14][17] Podstawowe wymiary[15][17][d] Status
IUCN[26]
 
 Muntiacus reevesi (Ogilby, 1839) mundżak chiński 2 podgatunki środkowa i południowo-wschodnia Chińska Republika Ludowa i Tajwan; introdukowany w Anglii we wczesnych latach XX wieku DC: 70–80 cm
DO: 12–13 cm
MC: 12–15 kg 		 LC 
Muntiacus vuquangensis (Do Tuoc, Vu Van Dung, Dawson, Arctander & Mackinnon, 1994) mundżak olbrzymi gatunek monotypowy Góry Annamskie (Laos i Wietnam) i wschodnia Kambodża DC: 110–115 cm
DO: około 17 cm
MC: około 34 kg 		 CR 
Muntiacus rooseveltorum Osgood, 1932 mundżak laotański gatunek monotypowy zasięg bardzo niejasny, miejsce typowew Laosie, ale prawdopodobnie obecny także w Wietnamie i prawdopodobnie w południowej Chińskiej Republice Ludowej brak danych  DD 
Muntiacus puhoatensis Le Trong Trai, 1997 mundżak stokowy gatunek monotypowy północno-zachodni Wietnam; prawdopodobnie sąsiędni Laos brak danych  DD 
Muntiacus truongsonensis (Pham Mong Giao, Do Tuoc, Vu Van Dung, Wikramanayake, Amato, Arctander & Mackinnon, 1997 mundżak annamski gatunek monotypowy Laos i Wietnam; być możę południowa Chińska Republika Ludowa (Junnan) DC: brak danych cm
DO: brak danych cm
MC: około 15 kg 		 DD 
Muntiacus putaoensis Amato, Egan & Rabinowitz, 1999 mundżak liściowy gatunek monotypowy północno-wschodnie Indie i północna Mjanma DC: brak danych cm
DO: brak danych cm
MC: około 12 kg 		 DD 
Muntiacus gongshanensis Ma Shilai, 1990 mundżak czuboczelny gatunek monotypowy południowa Chińska Republika Ludowa (Junnan) i północna Majnam; być może południowo-wschodni Tybet, północno-wschodnie Indie oraz Bhutan DC: 90–110 cm
DO: około 20 cm
MC: 20–25 kg 		 DD 
 
 Muntiacus crinifrons (P.L. Sclater, 1885) mundżak czarny gatunek monotypowy Chińska Republika Ludowa (Zhejiang i sąsiednie obszary) DC: 90–110 cm
DO: około 20 cm
MC: 20–25 kg 		 VU 
 
 Muntiacus feae (O. Thomas & Doria, 1889) mundżak samotny gatunek monotypowy zachoidnia Tajlandia i przyległa Mjanma; wątpliwe doniesienia z północnej Mjanmy i południowej Chińskiej Republiki Ludowej DC: 90–100 cm
DO: 10–17 cm
MC: 20–22 kg 		 DD 
Muntiacus atherodes Groves & Grubb, 1982 mundżak żółty gatunek monotypowy Borneo (Sabah, Sarawak i Kalimantan, przypuszczalnie w Brunei) DC: 85–90 cm
DO: 15–19 cm
MC: 14–18 kg 		 NT 
 
 Muntiacus muntjak (E.A.W. Zimmermann, 1780) mundżak indyjski 2 podgatunki półwyspowa część Tajlandii i Malezji, Sumatra, Borneo, Jawa, Bali oraz kilka powiązanych z nią mniejszych wysp DC: 90–120 cm
DO: 17–19 cm
MC: do 35 kg 		 LC 
 
 Muntiacus vaginalis (Boddaert, 1785) mundżak szczekliwy 7 podgatunków Pakistan i Indie na wschód do południowej Chińskiej Republice Ludowej (od południowego Syczuanu na wschód to południowego Fujianu, Hajnan), na południe do południowej Tajlandii; introdukowany na Andamanch DC: brak danych
DO: brak danych
MC: do 35 kg 		 LC 
 
 Muntiacus malabaricus Lydekker, 1915 gatunek monotypowy południowe Indie i Sri Lanka brak danych  NE 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Muntiacus Rafinesque, 1815.
  2. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Stylocerus C.H. Smith, 1827.
  3. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Diopplon Brookes, 1828.
  4. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 56. (fr.).
  2. ↑ H.M.D. de Blainville. Sur plusieurs especcs d’animaux mammifères, de l’ordre des ruminans. „Bulletin des Sciences, par la Société philomathique de Paris”. Année 1814, s. 74, 1816. (fr.). 
  3. ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 342, 1825. (ang.). 
  4. ↑ C.H. Smith: Synopsis of the species of Mammalia. W: G. Cuvier: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: Printed for G.B. Whittaker, 1827, s. 319. (ang.).
  5. ↑ J. Brookes: A catalogue of the Anatomical and Zoological Museum of Joshua Brookes. Cz. 16. London: Richard Taylor, 1828, s. 62. (ang.).
  6. ↑ W. Ogilby. On the generic characters of Ruminants. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 4, s. 135, 1837. (ang.). 
  7. ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 140. (niem.).
  8. ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 173. (ang.).
  9. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 235.
  10. ↑ R.I. Pocock. On the External Characters of Elaphurus, Hydropotes, Pudu, and other Cervidae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1923 (1), s. 207, 1923. (ang.). 
  11. ↑ D. Tuoc, V.V. Dung, S. Dawson, P. Arctander & J. MacKinnon: Introduction of a new large mammal species in Viet Nam. Hanoi: Forest Inventory and Planning Institute, 1994, s. 1, seria: Science and Technology News. (wiet.).
  12. ↑ a b N.A. Ha. Another new animal discovered in Vietnam. „ietnam Economic New”. 38, s. 46, 1997. (ang.). 
  13. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 175. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  14. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 308. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  15. ↑ a b c d e S. Mattioli: Family Cervidae (Deer). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 409. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
  16. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Muntiacus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-05]. (ang.).
  17. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 588–589. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 435.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 174.
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 651.
  21. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 587.
  22. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 209.
  23. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 175.
  24. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 151.
  25. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-27]. (ang.).
  26. ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-17]. (ang.).
  27. ↑ P. Teilhard de Chardin. The fossils from locality 18, near Peking. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 124, s. 1−100, 1940. (ang.). 
  28. ↑ 周明镇 / M.M. Chow. 山西交城发现的一新种麂类 / A new fossil muntjac from central Shansi. „古生物学报 / Acta Palaeontologica Sinica”. 4 (2), s. 229, 1956. (chiń. • ang.). 
  29. ↑ G. Zong, W. Chen, X. Huang & Q. Xu: 横断山地区新生代哺乳动物及其生活环境 [Cenozoic Mammals and Environment of Hengduan Mountains Region]. Bejing: China Ocean Press, 1996, s. 111–115. ISBN 978-7-5027-4157-0. (chiń.).
  30. ↑ W. Dong & S.-k. Chen. An extraordinary pattern of ruminant molars and associated cervids from the Pleistocene of Wushan, Central China. „Vertebrata PalAsiatica”. 53 (3), s. 208, 2015. (ang.). 
  31. ↑ W. Dong, Y.-r. Pan & J.-h. Liu. The earliest Muntiacus (Artiodactyla, Mammalia) from the Late Miocene of Yuanmou, southwestern China. „Comptes Rendus Palevol”. 3 (5), s. 382, 2004. DOI: 10.1016/j.crpv.2004.06.002. (ang. • fr.). 
  32. ↑ W. Dong. New material of Muntiacinae (Artiodactyla, Mammalia) from the Late Miocene of the northeastern Qinghai-Tibetan Plateau, China. „Comptes Rendus Palevol”. 6 (5), s. 338, 2007. DOI: 10.1016/j.crpv.2007.05.002. (ang.). 
  33. ↑ Z. Yang & P.T. Liu. On the mammalian fauna at Koloshan near Chungking, Szechuan. „Bulletin of the Geological Society of China”. 30 (1), s. 78, 1951. DOI: 10.1111/j.1755-6724.1950.mp30001006.x. (ang.). 
  34. ↑ W. Dong, X.-p. Ji, N.G. Jablonski, D.F. Su & W.-q. Li. New materials of the Late Miocene Muntiacus from Zhaotong hominoid site in southern China JI Xue-Ping 2. „Vertebrata PalAsiatica”. 52 (3), s. 317, 2014. (ang.). 

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mundżak&oldid=74320301”