Myszarka polna

gatunek gryzonia
(Przekierowano z Mysz polna)

Myszarka polna[3], mysz polna[4] (Apodemus agrarius) – gatunek niewielkiego gryzonia z rodziny myszowatych, przedstawiciel rodzaju myszarka (Apodemus)[3], do którego zaliczane są także inne pospolite europejskie gryzonie, jak myszarka zaroślowa i myszarka leśna. Myszarka polna zamieszkuje lasy i stepy Europy Środkowej i Wschodniej, oraz dużą część palearktycznej Azji[5][2].

Myszarka polna
Apodemus agrarius[1]
(Pallas, 1771)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Rodzaj

myszarka

Gatunek

myszarka polna

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Nazewnictwo

edytuj

Nazwa rodzajowa pochodzi od greckiego słowa άπόδημος apodemos – „poza domem, za progiem”. Łaciński epitet gatunkowy agrarius ma to samo znaczenie co polski: „polny”[6].

W wielu polskich publikacjach dotyczących zoologii dla określenia tego gatunku używa się nazwy zwyczajowej „mysz polna”[4][7]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” rodzajowi Apodemus nadano nazwę myszarka, zaś niegdysiejszej „myszy polnej” – myszarka polna. Nazwa rodzajowa „mysz” została w publikacji PAN zarezerwowana dla rodzaju Mus[3].

Systematyka

edytuj

Gatunek został opisany w 1771 roku przez P.S. Pallasa jako Mus agrarius[8]. Miejsce typowe to Uljanowsk nad Wołgą w Rosji. Myszarka polna i myszarka chińska (Apodemus chevrieri) to gatunki siostrzane, należące do szerszego kladu obejmującego także myszarkę smoczą (Apodemus draco), wielkouchą (A. latronum), koreańską (A. peninsulae), tajwańską (A. semotus) i japońską (A. speciosus). Małe zróżnicowanie genetyczne populacji europejskich wskazuje, że te gryzonie stosunkowo niedawno zasiedliły ten region. Najstarsze europejskie skamieniałości myszarki polnej pochodzą z 5500 r. p.n.e.[5]

Występowanie

edytuj

Myszarka polna ma bardzo szeroki zasięg występowania, chociaż podzielony na dwie osobne części: palearktyczną i orientalną. Część palearktyczna rozciąga się od Niemiec i Danii przez Polskę, europejską część Rosji i południe Syberii aż po okolice jeziora Bajkał; na północnym zachodzie obszar ten sięga południowej Finlandii, na południowym zachodzie sięga po północne Włochy, a na południowym wschodzie rozciąga się po Kirgistan i Sinciang w Chinach. Część orientalna obejmuje południową część rosyjskiego Dalekiego Wschodu, wschodnią Mongolię, wschodnie Chiny (od prowincji Heilongjiang do Junnanu), Tajwan i Wyspy Senkaku, Półwysep Koreański i północną Mjanmę[2].

Gatunek ten zamieszkuje głównie niziny, w Polsce występuje do wysokości 900 m n.p.m.[9][10], ale w południowej Europie (np. w Macedonii) stwierdzono jego występowanie aż do 1750 m n.p.m.[2]. Zasięg w Europie Zachodniej i Środkowo-Wschodniej zwiększa się, pod koniec lat 90. XX wieku gryzonie te dotarły do Austrii[2].

Wygląd

edytuj

Jest to mały gryzoń. Ciało wraz z głową osiąga długość 6,4–12,5 cm, ogon ma 5,3–9 cm, zaś długość tylnej stopy to 1,7–2,1 cm. Masa ciała to 11–39 g. Futro grzbietu jest rdzawobrązowe lub żółtobrązowe z wyraźną czarną pręgą szerokości ok. 4 mm, ciągnącą się od głowy, wzdłuż kręgosłupa, po nasadę ogona. Spód ciała jest biały lub popielaty, wyraźnie odcinający się kolorem od boków. Młode osobniki mają bardziej szare ubarwienie niż dorosłe[10]. Samica ma osiem sutków[11]: dwie pary piersiowe i dwie brzuszne[10].

Myszarka polna ma krótszy ogon i uszy niż pokrewne myszarka leśna (Apodemus flavicollis) i myszarka zaroślowa (Apodemus sylvaticus)[10][12]. Od podobnie ubarwionej, dużo rzadszej smużki leśnej (Sicista betulina) można odróżnić ją po długości ogona, u myszarki polnej o 1/4 krótszego od ciała i typowej dla myszowatych „zajęczej wardze” – u smużki górna warga nie jest rozszczepiona[9].

Tryb życia

edytuj

Myszarka polna prowadzi dzienny, naziemny tryb życia. Występuje w wielu siedliskach: na skrajach lasów, terenach trawiastych, mokradłach, trzcinowiskach, polach uprawnych, pastwiskach, ogrodach na terenach wiejskich i podmiejskich i na terenach zielonych w miastach. Preferuje obszary wilgotne. Żywi się korzeniami, ziarnem, nasionami, jagodami i owadami[2][11]. W Polsce jej pożywienie zmienia się z porami roku; wiosną i jesienią najczęściej jada nasiona, latem jagody, owoce, bezkręgowce i padlinę, a zdarza się jej atakować żaby[10][9]. Kopie płytkie, ziemne nory z komorą gniazdową i spiżarnią[9]; gromadzi tam pokarm na zimę, zazwyczaj więcej, niż zdoła wykorzystać[10].

Myszarki polne rozmnażają się w Polsce od kwietnia do października. Ciąża trwa 21 dni, młode rodzą się ślepe i zależne od opieki matki. Otwierają oczy mając 10–12 dni, po 14–15 dniach są odstawiane od piersi. Samica rodzi każdorazowo od 4 do 9 młodych (nawet 12), w ciągu roku może wydać na świat 3–4 mioty[10][9]. Ośmiotygodniowe myszarki są już dojrzałe płciowo[10].

Populacja i zagrożenia

edytuj

Myszarka polna jest bardzo szeroko rozpowszechniona i liczna. Jest bardzo pospolita w Azji Wschodniej. Liczebność populacji jest zasadniczo stabilna, choć zmienia się z dostępnością pokarmu, zdarzają się masowe pojawy. W latach kiedy jest bardzo liczna, jest ona istotnym szkodnikiem dla rolnictwa. Występuje w wielu obszarach chronionych; w wielu krajach jest uznawana za szkodnika. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje ją za gatunek najmniejszej troski. Japonia uznaje swoją jedyną populację na wyspach Senkaku za krytycznie zagrożoną[2].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Apodemus agrarius, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e f g Y. Kaneko i inni, Apodemus agrarius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2017-3, DOI10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T1888A22422191.en [dostęp 2018-03-07] (ang.).
  3. a b c Cichocki, W, Ważna, A, Cichocki J, Rajska-Jurgiel, E, Jasiński, A, Bogdanowicz: Polskie Nazewnictwo Ssaków Świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015. ISBN 978-83-88147-15-9.
  4. a b Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
  5. a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Apodemus agrarius. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2018-03-07]
  6. T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 113, seria: North American Fauna. [dostęp 2018-03-07]. (ang.).
  7. K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 207, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  8. Peter Simon Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Russischen Reichs. T. 1. Kayserlichen Academie der Wissenschaften, 1771, s. 454.
  9. a b c d e Ssaki. Warszawa: Muza, 1997, s. 179, 180, 190, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-784-9.
  10. a b c d e f g h Mysz polna. myszy.net. [dostęp 2018-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-04)]. (pol.).
  11. a b Nancy Shefferly: Apodemus agrarius, striped field mouse. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 1999. [dostęp 2018-03-07].
  12. Mysz polna. ekologia.pl. [dostęp 2018-03-07]. (pol.).