Ołyka[2] (ukr. Олика) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, w rejonie kiwereckim, do 1945[3] w Polsce, w województwie wołyńskim, w powiecie łuckim, siedziba gminy Ołyka[4].

Ołyka
Ilustracja
Zamek Radziwiłłów
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 wołyński

Rejon

kiwerecki

Prawa miejskie

1564

Powierzchnia

4,91 km²

Populacja (2022)
• liczba ludności


3032[1]

Nr kierunkowy

+380 3365

Kod pocztowy

45263

Położenie na mapie obwodu wołyńskiego
Mapa konturowa obwodu wołyńskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Ołyka”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Ołyka”
Ziemia50°43′N 25°49′E/50,716667 25,816667
Cerkiew św. Trójcy
Kolegiata w Ołyce

Historia

edytuj

Wzmiankowana była już w 1149. Niegdyś ruska osada, dawna stolica księstwa. Prawa miejskie otrzymała w 1654. Leży nad Putyłówką (dopływ Horynia), na wschód od Łucka.

Dawna rezydencja magnaterii polskiej. Należała do Kiszków, a od 1533 do Radziwiłłów. Od 1589 do 1939 stanowiła stolicę ordynacji Radziwiłłów.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w województwie wołyńskim[5]. W połowie XVI wieku zaczęli się tu osiedlać Żydzi[6].

Ołykę spalili Kozacy w 1648, a po raz drugi pod dowództwem Iwana Bohuna w maju 1651, jednak właściciele niezwłocznie ją odbudowali, uzyskując w 1654 prawa miejskie. W XIX w. bogaciła się na handlu zbożem i drewnem.

Podczas I wojny światowej pod Ołyką wojska rosyjskie i austriackie stoczyły zaciekłą bitwę.

Rankiem 17 maja 1919 Ołyka została zajęta przez polskich ułanów pod dowództwem podpułkownika Sochaczewskiego[7]. W 1920 r. miejsce walk Wojska Polskiego z bolszewikami.

Osobny artykuł: Bitwa pod Ołyką.

W II Rzeczypospolitej istniała wiejska gmina Ołyka. W latach 30. XX w. burmistrzem Ołyki był Zygmunt Czerwiński. W drugim tygodniu września 1939 w Zamku Radziwiłłów w Ołyce zatrzymał się ewakuujący się z Warszawy prezydent RP Ignacy Mościcki[8].

We wrześniu 1939 Ołykę zajęła Armia Czerwona. Od 27 czerwca 1941 okupowana przez Niemcy. 3 lipca 1941 miejscowi Ukraińcy dokonali pogromu Żydów zabijając 11 osób[9]. 13 marca 1942 w Ołyce Niemcy założyli getto dla ludności żydowskiej. W końcu lipca 1942 około 4,5 tys. Żydów – mieszkańców getta rozstrzelano w pobliżu wsi Czemeryn siłami niemieckiej i ukraińskiej policji[10].

Osobny artykuł: Getto w Ołyce.

W 1943 Ołyka stanowiła schronienie dla polskich uchodźców z rzezi wołyńskiej. W Zamku Radziwiłłów razem z Niemcami bronili się przed atakami UPA. Mimo to z rąk ukraińskich nacjonalistów w Ołyce zginęło 87 Polaków. 3 stycznia 1944 załoga niemiecka wyjechała z Ołyki wycofując się przed nadciągającymi wojskami sowieckimi. 10 dni później ludność polską w liczbie około 300 osób ewakuowano do ośrodka samoobrony w Przebrażu[11].

W połowie 1944 r. w mieście przechodzili szkolenie żołnierze 5 batalionu saperów z 4 Pomorskiej Dywizji Piechoty[12].

W Ołyce zachowały się zabytki dawnej świetności miasta – obecnie wszystkie niemal w ruinie. Zgrupowane są wokół zadrzewionego placu, będącego niegdyś rynkiem miasta.

8 lipca 2018 Prezydent Andrzej Duda uczestniczył w uroczystościach na cmentarzu w Ołyce w ramach obchodów 75. rocznicy rzezi wołyńskiej[13].

Zabytki

edytuj

Ludzie związani z Ołyką

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Ołyką.

Przypisy

edytuj
  1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. Державна служба статистики України. Київ, 2022(ukr.)
  2. Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
  3. Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
  4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 stycznia 1934 r. o zmianie granic miasta Ołyki w powiecie łuckim, województwie wołyńskiem (Dz.U. z 1934 r. nr 16, poz. 127).
  5. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka. Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku. „Czasy Nowożytne”. 21, s. 163, 2008.
  6. Ołyka [online], Yad Vashem [dostęp 2023-08-09] (ang.).
  7. Михайло Ковальчук. Російсько-тульський загін Армії УНР: формування та бойовий шлях (квітень–травень 1919 р.). „Ukrajinśkyj istorycznyj żurnał”. 4 (541), s. 80–81, lipiec–sierpień 2018. (ukr.)
  8. J. Borowiec, H. Niemiec: Dzieje Polski w datach. Warszawa: Oficyna Wydaw.-Poligraf. "ADAM", 2005, s. 360.
  9. Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 583, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
  10. Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 687-688.
  11. Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo..., op.cit., s. 584.
  12. 5 KRESOWY BATALION SAPERÓW [online], archiwum2019-17wbz.wp.mil.pl [dostęp 2023-10-08].
  13. Duda na Wołyniu: nie może być mowy o żadnej zemście, jest mowa o bólu. na str. www.tvn24.pl
  14. Działalność // Fundacja Dziedzictwa Kulturowego [online], www.dziedzictwo.org [dostęp 2018-12-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-30].
  15. Sergey R. Kravtsov, A Synagogue in Olyka: Architecture and Legends, [w:] Jewishness: Expression, Identity and Representation, Simon J. Bronner (red.), t. 1, Jewish cultural studies, Liverpool: Liverpool University Press, 2008 (Jewish Cultural Studies), s. 59–65, ISBN 978-1-904113-45-4.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj