Opiętek bruzdkowany
Opiętek bruzdkowany[1] (Agrilus sulcicollis) – gatunek chrząszcza z rodziny bogatkowatych i podrodziny Agrilinae. Zamieszkuje Palearktykę – Eurazję od Półwyspu Iberyjskiego po Syberię, a ponadto zawleczony został do nearktycznej Ameryki Północnej. Żeruje na dębach, bukach i kasztanach.
| Agrilus sulcicollis | |||
| Lacordaire, 1835 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
opiętek bruzdkowany | ||
| Synonimy | |||
| |||
Taksonomia
edytujGatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1780 roku przez Johanna Friedricha Wilhelma Herbsta pod nazwą Buprestis elongatus. Okazała się ona jednak być młodszym homonimem, w związku z czym za ważną uznaje się nazwę[2], którą nadał Jean Théodore Lacordaire w 1835 roku, w publikacji współautorstwa Jean Baptiste’a Boisduvala[3].
Morfologia
edytujChrząszcz o mocno wydłużonym ciele długości od 6 do 8,5 mm. Ubarwienie wierzchu ciała jest najczęściej metalicznie niebieskie, ale bywa też niebieskozielone, zielone, oliwkowozielone, miedzianozłociste, spiżowe czy czarniawe[4][1]. Głowa zaopatrzona jest w duże oczy, niemal stykające się z przednią krawędzią przedplecza. Ciemię nie ma głębokiej bruzdy podłużnej, a u samicy jest ono dłuższe niż szerokie, wskutek czego oczy u wierzchołka leżą bliżej siebie niż w przypadku opiętka zwężonego. Czułki samca są wydłużone. Przedplecze ma podwójną krawędź boczną i żeberka przy tylnych kątach. W przeciwieństwie do opiętka zielonego pozbawione jest poprzecznego wcisku[4]. Tarczka wyposażona jest w dobrze widoczne żeberko poprzeczne[4][1]. Przedpiersie ma płat przedni pośrodku płytko wykrojony do zaokrąglonego[4]. Wyrostek międzybiodrowy przedpiersia ma równoległe boki[4][1]. U samca drugi z widocznych sternitów odwłoka ma dwa guzki na krawędzi tylnej. Rowek, wzdłuż krawędzi ostatniego widocznego sternitu przy wierzchołku, odgięty do wewnątrz. U samicy poza tym piąty sternit pozbawiony jest modyfikacji. Genitalia samca cechują się płatem środkowym edeagusa z niesymetrycznie rozmieszczonymi nabrzmiałościami[4].
Ekologia i występowanie
edytuj
Owad ten zasiedla głównie lasy liściaste, zwłaszcza ich pobrzeża[5], ale spotykany jest też w parkach i nasadzeniach przydrożnych[1]. Larwy są kambio- i ksylofagiczne. Rozwój przechodzą w korze i pod korą grubszych gałęzi, konarów, pni i pniaków drzew liściastych, preferując wierzchołkowe partie drzew młodszych klas wiekowych[6][5][7]. Wśród ich roślin żywicielskich wymienia się dąb burgundzki, dąb bezszypułkowy, dąb czerwony, dąb korkowy, dąb szypułkowy, dąb węgierski, buk zwyczajny i kasztan jadalny[7]. Osobniki dorosłe obserwuje się od kwietnia[1] lub maja[4][6] do lipca[6] lub sierpnia[4], ze szczytem pojawu w maju i czerwcu. Są foliofagami prowadzącymi żer uzupełniający na liściach i młodych pędach roślin pokarmowych[1].
Gatunek pierwotnie palearktyczny, znany z Hiszpanii, Francji, Belgii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Turcji oraz europejskiej[2] i syberyjskiej części Rosji[6]. Pod koniec XX wieku zawleczony został do nearktycznej Ameryki Północnej. Do Kanady trafił nie później niż w 1995 roku, do Stanów Zjednoczonych zaś w 2003 roku[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Agrilus sulcicollis – Opiętek bruzdkowany. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2023-08-22].
- ↑ a b Agrilus sulcicollis Boisduval & Lacordaire, 1835. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-08-22].
- ↑ J.T. Lacordaire, J. Boisduval: Faune entomologique des environs de Paris; ou species général des insectes qui se trouvent dans un rayon de quinze à vingt lieues aux alentours de Paris. Tome premier. Paris: Méquignon-Marvis, 1835.
- ↑ a b c d e f g h Karl Wilhelm Harde: Familie Buprestidae (Prachtkäfer). W: Die Käfer Mitteleuropeas Band 6: Diversicornia. Heinz Freude, Karl Wilhelm Harde, Gustav Adolf Loshe (red.). Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1979, s. 204-247.
- ↑ a b Klaus Koch: Die Käfer Mitteleuropas – Ökologie – Band 2. Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1989, s. 102. ISBN 3-87263-040-7.
- ↑ a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Część XXIII, zeszyt 10. Chrząszcze – Coleoptera. Buprestoidea, Elsubauratusoidea i Cantharoidea.. Warszawa: 1985.
- ↑ a b Willem N. Ellis: Agrilus sulcicollis, european oak borer. [w:] Plant Parasites of Europe. Leafminers, galls and fungi [on-line]. bladmineerders.nl, 2001-2023. [dostęp 2023-08-22].
- ↑ Robert A. Haack i inni, The European oak borer, Agrilus sulcicollis (Coleoptera: Buprestidae): new to North America, [w:] Katherine A. McManus, Kurt W. Gottschalk (red.), Proceedings. 21st U.S. Department of Agriculture interagency research forum on invasive species 2010, U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Northern Research Station, 2010 [dostęp 2023-08-13].