Opiętek bruzdkowany

gatunek chrząszcza

Opiętek bruzdkowany[1] (Agrilus sulcicollis) – gatunek chrząszcza z rodziny bogatkowatych i podrodziny Agrilinae. Zamieszkuje Palearktykę – Eurazję od Półwyspu Iberyjskiego po Syberię, a ponadto zawleczony został do nearktycznej Ameryki Północnej. Żeruje na dębach, bukach i kasztanach.

Opiętek bruzdkowany
Agrilus sulcicollis
Lacordaire, 1835
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Nadrodzina

bogatki

Rodzina

bogatkowate

Podrodzina

Agrilinae

Plemię

opiętki

Podplemię

Agrilina

Rodzaj

Agrilus

Gatunek

opiętek bruzdkowany

Synonimy
  • Buprestis elongatus Herbst, 1780
  • Agrilus sahlbergi Mannerheim, 1837
  • Agrilus viridis Gory & Laporte, 1837
  • Agrilus tenuis Ratzeburg, 1839
  • Agrilus elongatus Saunders, 1871
  • Agrilus maksimirus Stiller, 1918

Taksonomia

edytuj

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1780 roku przez Johanna Friedricha Wilhelma Herbsta pod nazwą Buprestis elongatus. Okazała się ona jednak być młodszym homonimem, w związku z czym za ważną uznaje się nazwę[2], którą nadał Jean Théodore Lacordaire w 1835 roku, w publikacji współautorstwa Jean Baptiste’a Boisduvala[3].

Morfologia

edytuj

Chrząszcz o mocno wydłużonym ciele długości od 6 do 8,5 mm. Ubarwienie wierzchu ciała jest najczęściej metalicznie niebieskie, ale bywa też niebieskozielone, zielone, oliwkowozielone, miedzianozłociste, spiżowe czy czarniawe[4][1]. Głowa zaopatrzona jest w duże oczy, niemal stykające się z przednią krawędzią przedplecza. Ciemię nie ma głębokiej bruzdy podłużnej, a u samicy jest ono dłuższe niż szerokie, wskutek czego oczy u wierzchołka leżą bliżej siebie niż w przypadku opiętka zwężonego. Czułki samca są wydłużone. Przedplecze ma podwójną krawędź boczną i żeberka przy tylnych kątach. W przeciwieństwie do opiętka zielonego pozbawione jest poprzecznego wcisku[4]. Tarczka wyposażona jest w dobrze widoczne żeberko poprzeczne[4][1]. Przedpiersie ma płat przedni pośrodku płytko wykrojony do zaokrąglonego[4]. Wyrostek międzybiodrowy przedpiersia ma równoległe boki[4][1]. U samca drugi z widocznych sternitów odwłoka ma dwa guzki na krawędzi tylnej. Rowek, wzdłuż krawędzi ostatniego widocznego sternitu przy wierzchołku, odgięty do wewnątrz. U samicy poza tym piąty sternit pozbawiony jest modyfikacji. Genitalia samca cechują się płatem środkowym edeagusa z niesymetrycznie rozmieszczonymi nabrzmiałościami[4].

Ekologia i występowanie

edytuj
 
Imago na roślinie

Owad ten zasiedla głównie lasy liściaste, zwłaszcza ich pobrzeża[5], ale spotykany jest też w parkach i nasadzeniach przydrożnych[1]. Larwykambio- i ksylofagiczne. Rozwój przechodzą w korze i pod korą grubszych gałęzi, konarów, pni i pniaków drzew liściastych, preferując wierzchołkowe partie drzew młodszych klas wiekowych[6][5][7]. Wśród ich roślin żywicielskich wymienia się dąb burgundzki, dąb bezszypułkowy, dąb czerwony, dąb korkowy, dąb szypułkowy, dąb węgierski, buk zwyczajny i kasztan jadalny[7]. Osobniki dorosłe obserwuje się od kwietnia[1] lub maja[4][6] do lipca[6] lub sierpnia[4], ze szczytem pojawu w maju i czerwcu. Są foliofagami prowadzącymi żer uzupełniający na liściach i młodych pędach roślin pokarmowych[1].

Gatunek pierwotnie palearktyczny, znany z Hiszpanii, Francji, Belgii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Turcji oraz europejskiej[2] i syberyjskiej części Rosji[6]. Pod koniec XX wieku zawleczony został do nearktycznej Ameryki Północnej. Do Kanady trafił nie później niż w 1995 roku, do Stanów Zjednoczonych zaś w 2003 roku[8].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g Agrilus sulcicollis – Opiętek bruzdkowany. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2023-08-22].
  2. a b Agrilus sulcicollis Boisduval & Lacordaire, 1835. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-08-22].
  3. J.T. Lacordaire, J. Boisduval: Faune entomologique des environs de Paris; ou species général des insectes qui se trouvent dans un rayon de quinze à vingt lieues aux alentours de Paris. Tome premier. Paris: Méquignon-Marvis, 1835.
  4. a b c d e f g h Karl Wilhelm Harde: Familie Buprestidae (Prachtkäfer). W: Die Käfer Mitteleuropeas Band 6: Diversicornia. Heinz Freude, Karl Wilhelm Harde, Gustav Adolf Loshe (red.). Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1979, s. 204-247.
  5. a b Klaus Koch: Die Käfer Mitteleuropas – Ökologie – Band 2. Krefeld: Goecke & Evers Verlag, 1989, s. 102. ISBN 3-87263-040-7.
  6. a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Katalog Fauny Polski. Część XXIII, zeszyt 10. Chrząszcze – Coleoptera. Buprestoidea, Elsubauratusoidea i Cantharoidea.. Warszawa: 1985.
  7. a b Willem N. Ellis: Agrilus sulcicollis, european oak borer. [w:] Plant Parasites of Europe. Leafminers, galls and fungi [on-line]. bladmineerders.nl, 2001-2023. [dostęp 2023-08-22].
  8. Robert A. Haack i inni, The European oak borer, Agrilus sulcicollis (Coleoptera: Buprestidae): new to North America, [w:] Katherine A. McManus, Kurt W. Gottschalk (red.), Proceedings. 21st U.S. Department of Agriculture interagency research forum on invasive species 2010, U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Northern Research Station, 2010 [dostęp 2023-08-13].