Wikipedia

Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii

Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii (PSP) – rodzaj sił zbrojnych w Polskich Siłach Zbrojnych w latach 1940–1947, którego oddziały stacjonowały w Wielkiej Brytanii.

Polskie Siły Powietrzne
w Wielkiej Brytanii
Ilustracja
Orzełek Polskich Sił Powietrznych
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

18 kwietnia 1940

Rozformowanie

1946–1947

Działania zbrojne
II wojna światowa
bitwa o Anglię
Organizacja
Dyslokacja

 Wielka Brytania

Rodzaj sił zbrojnych

Polskie Siły Powietrzne

Formacja

PSZ w Wielkiej Brytanii

Rodzaj wojsk

wojska lotnicze

Polskie Siły Powietrzne na terenie Wielkiej Brytanii zaczęły się tworzyć wraz z organizacją Polskich Sił Zbrojnych już w trakcie kampanii francuskiej w 1940. Polski personel lotniczy i naziemny (podobnie jak i innych rodzajów sił zbrojnych) docierał do Wielkiej Brytanii z Polski w 1939 pod koniec kampanii wrześniowej przez kraje skandynawskie, a w 1940 z Francji bezpośrednio lub przez inne kraje.

Osobny artykuł: Polskie Siły Powietrzne.

Historia PSP w Wielkiej Brytanii

edytuj
 
Flaga Polskich Sił Powietrznych (1940-1947)
 
Flaga wojskowych portów lotniczych (1938-1945)

Porozumienia dotyczące przyjmowania polskich lotników

edytuj

Pierwsze rozmowy z RAF w sprawie organizacji polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii podjęto w końcu września 1939[1]. Jednak zorganizowanie polskich jednostek wojskowych w Wielkiej Brytanii było skomplikowane z uwagi na brak podstaw prawnych do uznania suwerenności sił zbrojnych obcego państwa na terytorium brytyjskim i dowództwa nad nimi.

Już 23 października 1939 we Francji strona brytyjska przekazała stronie polskiej memorandum, w którym wyrażono gotowość przyjęcia 300 lotników oraz 2000 osób personelu pomocniczego do tworzonych dwóch dywizjonów bombowych oraz dwóch rezerwowych. Porozumienie w tej sprawie podpisano 19 listopada 1939[2]. Polski personel lotniczy miał mieć umundurowanie brytyjskie, z polskim orłem na czapce i napisem Poland na górnej części rękawów. Na samolotach mogły się pojawić polskie oznaczenia lotnicze (pomniejszona szachownica obok kokardy RAF), a na lotniskach mogła być wywieszana polska flaga lotnicza, poniżej flagi RAF.

Czekając dalej na formalne akty prawne, już od grudnia 1939 rozpoczęto przyjmowanie z Francji: pilotów, nawigatorów, strzelców pokładowych oraz personelu naziemnego do Obozu Lotnictwa Polskiego (potem zwanym Centrum Lotnictwa Polskiego) w bazie RAF Eastchurch. Tam rozpoczęto szkolenia, zaczynając od nauki języka angielskiego.

Formowanie polskich jednostek lotniczych

edytuj
 
 
Stopnie PSP oraz RAF
 
Odznaki specjalności lotniczych PSP

W okresie brytyjskiej ewakuacji wojsk z Dunkierki odbywały się polsko-brytyjskie rozmowy, podczas których 28 maja 1940 generał Władysław Sikorski otrzymał od premiera Winstona Churchilla odręczne pismo wraz z memorandum i projektem umowy określającej zasady formowania polskich jednostek lotniczych na terenie Wielkiej Brytanii. Rozmowy zakończyły się 11 czerwca 1940 podpisaniem umowy lotniczej o ochotniczym zaciągu żołnierzy lotnictwa polskiego do Royal Air Force (RAF) oraz o zorganizowaniu jednostek Polskich Sił Powietrznych ściśle związanych organizacyjnie i operacyjnie z RAF, z utworzeniem dwóch dywizjonów bombowych z ośrodkiem szkolnym w bazie RAF Bramcote. Rozpoczęto też przyjmowanie polskich pilotów na szkolenia bezpośrednio do angielskich dywizjonów myśliwskich, pod ich wyłącznym dowództwem i podlegającym brytyjskim przepisom. Do akcji w okresie Bitwy o Anglię, w sierpniu 1940, weszło dwóch spośród dziesięciu wyszkolonych polskich pilotów (obaj ze składu 65 Dywizjonu Indii Wschodnich): F/O Franciszek Gruszka i F/O Władysław Szulkowski[3].

Formalne utworzenie PSP

edytuj

Po rozejmie w Compiègne, zwiększył się napływ polskich żołnierzy do Anglii i powstała konieczność podpisania kolejnej umowy, która została zawarta 5 sierpnia 1940. Uznano w niej, że Polskie Siły Powietrzne są częścią suwerennych Polskich Sił Zbrojnych (PSP) – lotnicy mieli już składać tylko polską przysięgę wojskową. Zadeklarowano powstanie 4 dywizjonów bombowych, 2 dywizjonów myśliwskich i 1 dywizjonu współpracy z armią lądową oraz przewidziano (w razie potrzeb i możliwości) powstanie 3 kolejnych dywizjonów myśliwskich. Flagi polskie mogły być już umieszczane obok flag brytyjskich, zaś piloci mogli nosić także polskie oznaczenia stopni wojskowych i specjalności lotniczych. Ważnym elementem umowy było powstanie Inspektoratu PSP, którego Inspektor miał współpracować z brytyjskim Ministerstwem Lotnictwa w zakresie administrowania polskim personelem. Polskie jednostki lotnicze w dalszym ciągu miały podlegać dowództwu brytyjskiemu RAF, stacjonując w bazach lotniczych RAF.

Odpowiednia ustawa Allied Forces Act(inne języki), formalnie regulująca suwerenność sił zbrojnych obcego państwa na terenie brytyjskim, została uchwalona przez Parlament brytyjski 22 sierpnia 1940. Ustawa rozciągała na PSP prawa Visiting Forces Act(inne języki) przynależne dotychczas siłom wojskowym z państw Wspólnoty Brytyjskiej[2].

Polskie Dowództwo PSP

edytuj

Dopiero 6 kwietnia 1944 podpisano trzecią umowę, na mocy której polskie jednostki lotnicze przeszły wyłącznie pod polskie dowództwo, z polskim regulaminem wojskowym. Inspektorat PSP przemianowano wówczas na Dowództwo PSP.

Rozwiązanie PSP

edytuj

W marcu 1946 roku rząd brytyjski powołał Komitet do Spraw Polskich Sił Zbrojnych, który postanowił je rozwiązać, z przeniesieniem personelu do powołanej specjalnej organizacji Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia. PSP zostało rozwiązane w 1947, razem z rozwiązaniem Polskich Sił Zbrojnych[3].

Inspektorzy PSP

edytuj

Mundur PSP w Wielkiej Brytanii

edytuj

Żołnierze Polskich Sił Powietrznych nosili stalowoniebieski mundur RAF-u z polskimi guzikami, polskimi oznakami stopni na małych patkach, nałożonych na wyłogi kołnierzy, oraz z brytyjskimi oznakami stopni funkcyjnych na rękawy kurtek, na naramienniki płaszczy i bluz battle-dressu. Szeregowi nosili metalowe godła wzorowane na lotniczych godłach z roku 1936, oficerowie zaś haftowane szychem srebrnym, a skrzydła husarskie — złotym na czarnych podkładkach. Do ubioru polowego piloci poszczególnych dywizjonów nosili różnokolorowe szaliki[4][5].

Lotnicy obowiązani byli nosić oznaki stopni RAF (błękitno-czarne) na rękawach kurtek i na naramiennikach płaszczy. Polskie oznaki stopni wojskowych (złote) noszono w formie patki naszytej na kołnierzu kurtki i płaszcza zimowego. Na obu rękawach uniformu, 1,5 cm poniżej szwu naramiennika, wszyscy żołnierze lotnictwa zobowiązani byli nosić naszywkę POLAND wyszytą nićmi błękitnymi na podkładce barwy munduru[6].

Spis jednostek PSP w Wielkiej Brytanii

edytuj
Godło Nazwa
Skrzydła myśliwskie
1 Polskie Skrzydło Myśliwskie
2 Polskie Skrzydło Myśliwskie
3 Polskie Skrzydło Myśliwskie
Dywizjony bombowe
  300 Dywizjon Bombowy „Ziemi Mazowieckiej"
  301 Dywizjon Bombowy „Ziemi Pomorskiej"
  304 Dywizjon Bombowy„Ziemi Śląskiej im. ks. Józefa Poniatowskiego"
  305 Dywizjon Bombowy „Ziemi Wielkopolskiej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego"
Dywizjony myśliwskie
  302 Dywizjon Myśliwski „Poznański"
  303 Dywizjon Myśliwski „Warszawski im. Tadeusza Kościuszki"
  306 Dywizjon Myśliwski „Toruński"
  307 Dywizjon Myśliwski Nocny „Lwowskich Puchaczy"
  308 Dywizjon Myśliwski „Krakowski"
  315 Dywizjon Myśliwski „Dębliński"
  316 Dywizjon Myśliwski „Warszawski"
  317 Dywizjon Myśliwski „Wileński"
  318 Dywizjon Myśliwsko-Rozpoznawczy „Gdański"
  Polski Zespół Myśliwski (Polish Fighting Team)
  309 Dywizjon Współpracy „Ziemi Czerwieńskiej"
663 Dywizjon Samolotów Artylerii
Dywizjony szkolne
6 (C)OTU Dyon Szkolenia Operacji Ochrony Wybrzeża
18 OTU Dyon Szkolenia Operacyjnego
Eskadry
  Eskadra C 138 Squadron
  1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia
Polska Eskadra Balonowa

Podsumowanie wysiłku operacyjnego i bojowego PSP

edytuj

Wyniki operacyjne jednostek myśliwskich

edytuj
Wysiłek operacyjny jednostek myśliwskich[i]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań 2 199 13 032 10 390 13 266 25 399 9 238 73 524
godzin lotu 2 295 16 722 15 365 23 264 46 595 18 575 122 816
Samoloty nieprzyjaciela zniszczone w walkach powietrznych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
zniszczone 2141/6 199 90 114¾ 101 29½ 7485/12
prawdopodobne 35 52 36 42 8 2 175
uszkodzone 37⅔ 57½ 43 66 24 9 2371/6
Samoloty nieprzyjaciela zniszczone na ziemi
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
zniszczone - 3 - - 2 9 14
prawdopodobne - - - - 2 - 2
uszkodzone - 3 - - 3 9 15
Łączne straty w samolotach zadane nieprzyjacielowi
przez polskich pilotów myśliwskich[ii]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
zniszczone 2141/6 202 90 114¾ 103 38½ 7695/12
prawdopodobne 35 52 36 42 10 2 177
uszkodzone 37⅔ 60½ 43 66 27 18 2521/6

Wyniki operacyjne i bojowe jednostek bombowych

edytuj
Operacje bombowe jednostek bombowych[iii]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań 97 1 357 2 999 1 895 3 607 1 751 11 706
godzin lotu 367 7 451 17 788 11 483 18 126 8 889 64 113
ton bomb 62 1 793 2 784 813 5 088 2 667 13 206
ton min - - 544 790 159 9 1502
Operacje specjalne jednostek bombowych[iv]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań - 2 104 191 943 95 1 335
godzin lotu - 22 835 1 573 6 781 716 9 927
ton ekwipunku - 0,9 70 163,2 1248,4 94,3 1576,8
zrzuceni skoczkowie - 9 137 193 334 19 692
Operacje transportowe jednostek bombowych[v]
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań 163 1 475 2 648 3 995 6 747 3 760 18 788
godzin lotu 261 14 868 16 914 20 111 30 204 14 709 97 067
dostarczone samoloty 118 1 310 2 120 3 014 3 966 1 556 12 084
liczba pasażerów 324 1 320 2 868 6 294 6 117 3 468 24 411
ton ładunku 17 56 168 230 504 336 1 311
Wysiłek łączny jednostek bombowych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
samoloto-zadań 2 459 15 866 16 141 19 347 36 696 14 844 105 353
godzin lotu 2 924 39 063 50 901 56 431 101706 42 898 293 923
  1. ↑ Wysiłek operacyjny jednostek myśliwskich w okresie 19 lipca 1940 – 8 maja 1945 nie dotyczy Polskiego Zespołu Myśliwskiego oraz polskich pilotów myśliwskich służących w jednostkach RAF i USAAF. Z kolei Dywizjon 309 "Ziemi Czerwieńskiej" został wliczony od 1 czerwca 1943, kiedy został przeniesiony do RAF Fighter Command.
  2. ↑ Straty zadane nieprzyjacielowi przez polskich pilotów myśliwskich w powietrzu i na ziemi w okresie 19 lipca 1940 – 8 maja 1945 służących w jednostkach PSP, RAF oraz w USAAF.
  3. ↑ Wysiłek operacyjny jednostek bombowych w operacjach bombardowania (RAF Bomber Command) oraz obrony wybrzeża (RAF Coastal Command) w okresie 19 lipca 1940 – 8 maja 1945 w liczbie wykonanych lotów zadaniowych, godzin lotu oraz zrzuconych w tonach bomb i min (w tym w 1945 dodatkowo 152 tony żywności zrzucone w Holandii).
  4. ↑ Operacje specjalne jednostek bombowych w okresie 7 listopada 1941 – 26 lutego 1945 wykonywane przez Eskadrę C 138 Dywizjonu przekształconego w 1586 Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia wyodrębnioną z 301 Dywizjonu.
  5. ↑ Operacje transportowe jednostek bombowych w okresie 19 lipca 1940 – 8 maja 1945 wykonywane w ramach RAF Transport Command.

Personel PSP

edytuj

Straty personelu latającego

edytuj

Okres od 19 lipca 1940 do 8 maja 1945.

Straty pilotów myśliwskich
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji 33 50 37 38 50 16 224
zaginieni - 4 4 10 31 3 52
wzięci do niewoli - 15 11 20 13 14 73
Razem 33 69 52 68 94 33 349
Straty lotników w operacjach bombowych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji 8 137 315 144 143 61 808
zaginieni - 5 16 7 6 - 34
wzięci do niewoli - 67 91 19 10 18 205
Razem 8 209 422 170 159 79 1047
Straty lotników w operacjach specjalnych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji - - 19 36 109 3 167
zaginieni - - - 9 9 - 18
wzięci do niewoli - 8 - 15 26 - 49
Razem - 8 19 60 144 3 234
Straty lotników w operacjach transportowych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji - 4 4 9 12 6 35
zaginieni - - - - - - -
wzięci do niewoli - - - - - - -
Razem - 4 4 9 12 6 35
Łączne straty lotników w operacjach bojowych
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
polegli w akcji 41 191 375 227 314 86 1234
zaginieni - 9 20 26 46 3 104
wzięci do niewoli - 90 102 54 49 32 327
Razem 41 290 467 307 409 121 1665
Straty personelu podczas szkolenia
Rok 1940 1941 1942 1943 1944 1945 Razem
zginęli podczas szkolenia
w jednostkach operacyjnych 		w latach 1940-1945 394
zginęli podczas szkolenia 19 58 38 43 30 7 195
wzięci do niewoli - 3 - - - 1 4
Razem 19 61 38 43 30 8 593

Informacje o personelu PSP

edytuj
Informacje o personelu PSP[7]
personel PSP pod koniec 1940 8 000
liczba lotników 6 158
lotnicy polegli na służbie 1 879
pomocnicza służba kobiet 1 436
personel w ewidencji PSP pod koniec wojny 16 868
wróciło do kraju (ok.) 3 000

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Jaśkiewicz 2013 ↓.
  2. ↑ a b Hodyra 2016 ↓.
  3. ↑ a b Cynk 2002 ↓.
  4. ↑ Żygulski i Wielecki 1988 ↓, s. 134.
  5. ↑ Murgrabia 1990 ↓.
  6. ↑ Koliński 1978 ↓, s. 297.
  7. ↑ Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947 [online].

Bibliografia

edytuj
  • Izydor Koliński, Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo), Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Cz. 9, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
  • Zdzisław Żygulski, Henryk Wielecki, Polski mundur wojskowy, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, ISBN 83-03-01483-8.
  • Jerzy Murgrabia, Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Wydawnictwo Bellona, 1990, ISBN 83-11-07825-4.
  • Wacław Król, Zarys działań polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii 1940-45, WKŁ, 1990.
  • Adam Zamoyski, Zapomniane dywizjony, Londyn: PULS Publication, 1995.
  • Jerzy Bogdan Cynk, Polskie Siły Powietrzne w wojnie 1939-43, tom 1 i 2, AJ-Press, 2002.
  • Piotr Hodyra, 301 Dywizjon Bombowy 1940-1943, almapress, 2016, ISBN 978-83-7020-664-2.
  • Łukasz Jaśkiewicz, 304 Dywizjon Bombowy „Ziemi Śląskiej im….”, NapoleonV, 2013, ISBN 978-83-7889-038-6.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polskie_Siły_Powietrzne_w_Wielkiej_Brytanii&oldid=74778191”