Smukleńcowate
Smukleńcowate[1] (Berytidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Lygaeoidea. Obejmuje ponad 170 opisanych gatunków. Rozprzestrzeniona jest kosmopolitycznie. Owady te są głównie fitofagiczne, ale przynajmniej niektóre uzupełniają dietę żywym i martwym pokarmem zwierzęcym, w tym mszycami.
| Berytidae | |
| Fieber, 1851 | |
| Okres istnienia: oligocen–dziś | |
 Nibugar mniejszy | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina |
smukleńcowate |
.jpg)
Morfologia
edytujPluskwiaki o ciele długości od 2,3 do ponad 16 mm[1], zwykle smukłym, wydłużonym i delikatnie zbudowanym[2][3]. Głowa jest niemal kulistawa[3] do mocno wydłużonej[1], a tułów i odwłok tworzą zwykle smukły, wydłużony, pałeczkowaty korpus z bardzo długimi, cienkimi, nitkowatymi odnóżami[3][1][2] – takim pokrojem przywodzą na myśl poślizgowate lub Emesinae; bardziej zwartą budowę ciała spotyka się u niektórych taksonów z Nowego Świata[1]. Dominuje wśród nich ubarwienie maskujące, żółtawe, żółtawobrązowe, szarobrązowe lub rudobrązowe[3][1]. Powierzchnia ciała może mieć rozmaite guzki i kolce, a u Berytinae występować może okrywa z jedwabistych szczecinek[3].
Głowa jest opadająca[2] i podzielona poprzecznym szwem na część przednią i tylną. Przednia zaopatrzona jest w oczy złożone[1] oraz czteroczłonową kłujkę[2][1] o nasadzie otoczonej parą niewielkich bukuli[1] i często ma wystający ku przodowi nadustek[3]. W części tylnej leżą przyoczka. U Berytinae czoło miewa wyrostek (kolec), którego kształt może być pomocny w oznaczaniu[1][2]. Długie, czteroczłonowe czułki osadzone są powyżej wysokości środka oka złożonego, na zredukowanych wzgórkach[1][2][3]. Pierwszy człon czułków jest silnie wydłużony i u szczytu pogrubiony, drugi krótki i walcowaty, trzeci walcowaty i wydłużony, a czwarty krótki, często wrzecionowaty i nabrzmiały[1][2].
Przedplecze ma zarys trapezowaty, niekiedy z brzegami uzbrojonymi w kolce. Jego powierzchnia często jest gęsto punktowana[1][2], ale występuje na niej para niepunktowanych zgrubień, dzielących przedplecze na krótszą część przednią zwaną kołnierzem i znacznie dłuższą część tylną. Powierzchnię przedplecza zdobi również żeberko środkowe[1]. Na niewielkiej, trójkątnej tarczce[1][2] często występują guzki lub kolce, a jej wierzchołek bywa wydłużony w szpic[2]. W rodzinie tej występuje polimorfizm skrzydłowy[1], ale jest on rzadki i zdecydowana większość gatunków jest długoskrzydła[2]. Półpokrywy form długoskrzydłych są pociągłe i mają trzy żyłki podłużne na przykrywce oraz zwykle pięć żyłek podłużnych na zakrywce. Formy o skróconych skrzydłach w faunie środkowoeuropejskiej cechują się częściową redukcją zakrywki i spłaszczeniem przedplecza[1]. Odnóża mają skierowane ku tyłowi biodra[2] i często zgrubiałe odsiebne części ud[1][2][3]. Stopę ich budują trzy człony, a wieńczy para przylg[1] i ząbkowane pazurki[1][2]. Gruczoły zapachowe zatułowia mają wyraźną zewnętrzną część systemu wyprowadzającego z rozległymi i często nakrytymi pleurytami ewaporatoriami[2].
Odwłok ma niecałkowicie zesklerotyzowane tergity[1]. Ich części środkowe (mediotergity) są zrośnięte[3]. Wszystkie przetchlinki leżą grzbietowo między wewnętrznymi i zewnętrznymi laterotergitami[2]. Postacie dorosłe mają na trzecim sternicie 3, rzadziej 2 trichobotria[3]. Czwarty sternit ma 3 trichobotria, zaś te od piątego do siódmego po 2[2]. Samice mają całobrzegi sternit siódmy[3], zredukowane pokładełko[3][2], a korpus ich spermateki jest duży i jajowaty lub kulistawy[3].
Larwy mają ujścia grzbietowych gruczołów zapachowych odwłoka zlokalizowane między tergitami trzecim i czwartym, a u części gatunków także między czwartym i piątym. Zwykle na ich ciele występują szczecinki gruczołowe[3].
Ekologia i występowanie
edytujWiększość gatunków bytuje na roślinach; liczne związane są z roślinami o gruczołowym owłosieniu. Pozostałe gatunki zamieszkują powierzchnię gruntu[3][2]. Są to owady głównie fitofagiczne, ale przynajmniej liczne Berytinae uzupełniają swoją dietę żywymi i martwymi stawonogami o niewielkich rozmiarach, np. mszycami. Związane są z roślinami z takich rodzin jak bobowate, bodziszkowate, dyniowate, jasnotowate, psiankowate, szarłatowate, ślazowate, trędownikowate, wiechlinowate i wiesiołkowate[2][1].
Rodzina rozprzestrzeniona jest kosmopolitycznie[2][3]. Metacanthini i Berytinae występują głównie na półkuli wschodniej, w szczególności Berytinini ograniczone są do Palearktyki. Gampsocorini zamieszkują wyłącznie półkulę wschodnią, a Metatropini ograniczone są do Azji Wschodniej. Do półkuli zachodniej ograniczone jest natomiast plemię Hoplinini[2]. W Polsce stwierdzono 8 gatunków z 4 rodzajów[4] (zobacz: smukleńcowate Polski).
Taksonomia i ewolucja
edytujTakson ten wprowadzony został w 1851 roku przez Franza Xaviera Fiebera pod nazwą Berytidea[5]. W XIX wieku i początkach wieku XX klasyfikowany bywał w obrębie wtykowatych, zwińcowatych i wzdęcielowatych, jednak większość autorów z XX wieku dawała mu rangę odrębnej rodziny[2][3]. Thomas J. Henry w 1997 roku opublikował wyniki analizy filogenetycznej infrarzędu, według wyników której wchodzą w skład kladu, obejmującego także Ninidae, Malcidae i Colobathristidae, siostrzanego dla wzdęcielowatych[6].
Rodzina ta obejmuje ponad 170 opisanych gatunków[2], zgrupowanych w 3 podrodzinach i 9 plemionach[1][7]:
- podrodzina: Berytinae
- plemię: Berytini
- plemię: Berytinini
- podrodzina: Gampsocorinae
- plemię: Gampsocorini
- plemię: Hoplinini
- podrodzina: Metacanthinae
- plemię: Metacanthini
- plemię: Metatropini
W zapisie kopalnym smukleńcowate znane są od oligocenu. Z epoki tej pochodzą odnalezione we Francji skamieniałości Neides oligocenicus i Metacanthus (Megalomerium) serratum[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Barbara Lis. Płaszczyńcowate – Piesmatidae, smukleńcowate – Berytidae, kowalowate – Pyrrhocoridae. „Klucze do oznaczania owadów Polski”. 18 (9), s. 14–18, 2007.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological catalogue of Australia: Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). CSIRO Publishing, 2002.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera: Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 251-258. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
- ↑ rodzina: Berytidae Fieber, 1851 — smukleńcowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2020-04-26].
- ↑ F.X. Fieber. Genera Hydrocoridum secundum ordinem naturelem in familias disposita. „Abhandlungen der Böhmischen Gesellschaft der Wissenschaften, Prague”. 5 (7), s. 181-211, 1851.
- ↑ T.J. Henry. Phylogenetic analysis of family groups within the infraorder Pentatomomorpha (Hemiptera: Heteroptera), with emphasis on the Lygaeoidea. „Annals of the Entomological Society of America”. 90 (3), s. 275–301, 1997.
- ↑ Pablo M. Dellapé, Thomas J. Henry, David C. Eades: family Berytidae. [w:] Lygaeoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2020-04-25].
- ↑ A. Nel. Essai de révision des Berytidae fossiles (Heteroptera, Pentatomorpha). „Bulletin du Muséum National d'Histoire Naturelle. Section C, Sciences de la Terre, Paléontologie, Géologie, Minérologie”. 14, s. 275-287, 1992.