Spółgłoska drżąca dziąsłowa bezdźwięczna
rodzaj dźwięku spółgłoskowego
Spółgłoska drżąca dziąsłowa bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [r̥]. Symbol ten pochodzi on znaku ⟨r⟩ (Spółgłoska drżąca dziąsłowa) i znaku diakrytycznego oznaczającego bezdźwięczność. Odpowiednik w X-SAMPA to r_0.
| Numer IPA | 122 402 |
|---|---|
| r̥ | |
| Jednostka znakowa |
r̥ |
| Unikod |
U+0072 U+0325 |
| UTF-8 (hex) |
72 cc a5 |
| Inne systemy | |
| X-SAMPA | r_0 |
| IPA Braille↗ | ⠗⠠⠫ |
| Przykład | |
| informacje • pomoc | |
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |
Artykulacja edytuj
Opis edytuj
W czasie artykulacji spółgłoski [r̥] (podstawowy wariant)[1]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji;
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej – jest to spółgłoska ustna;
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to spółgłoska środkowa;
- Język styka się z dziąsłami w charakterystyczny okresowy sposób, tworząc serię szybkich zwarć i rozwarć – jest więc to spółgłoska drżąca;
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna.
Przykłady edytuj
Przykłady w wybranych językach:
| Język | Słowo | IPA | Znaczenie | Uwagi | |
|---|---|---|---|---|---|
| Język estoński[2] | Wariant głoski /r/ po głoskach /t, s, h/. | ||||
| Język islandzki[3] | hrafn | [ˈr̥apn̥] | 'kruki' | Wariant głoski /r/. | |
| Język lezgiński[4] | крчар/krčar | [ˈkʰr̥t͡ʃar] | 'rogi' | Wariant /r/ pomiędzy spółgłoskami bezdźwięcznymi. | |
| Język limburski[5] | поҏтэ | [ɣeːr̥] | 'zapach' | Wariant głoski /r/. | |
| Język polski[6] | metr | [metr̥] | – | Wariant głoski /r/. | |
| Język ukraiński[7] | центр | [t̪͡s̪ɛn̪t̪r̥] | 'środek' | Wariant głoski /r/ po głosce t. | |
| Język walijski[8] | Rhagfyr | [ˈr̥aɡvɨr] | 'grudzień' | Wariant głoski /r/. | |
| Język zapotecki[9] | rsil | [r̥sil] | 'wcześnie' | Wariant głoski /r/. | |
Użycie w języku polskim edytuj
Głoska ta jest wariantem spółgłoski drżącej dziąsłowej. Pojawia się najczęściej w wygłosie (np. w wyrazie łotr) lub w obustronnym sąsiedztwie głosek bezdźwięcznych (np. w wyrazie krtań). Podobne zjawisko może dotyczyć też głosek /m/, /n/, /ɲ/, /l/ i /ɫ/[10].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Derwojedowa, Karaś i Kopcińska 2005 ↓, s. 73.
- ↑ Eva Liina Asu, Pire Teras. Estonian. „Journal of the International Phonetic Association”. 39 (3), s. 367–372, 2009. DOI: 10.1017/s002510030999017x. (ang.).
- ↑ Kristján Árnason, The Phonology of Icelandic and Faroese, Oxford University Press, 2011 (ang.).
- ↑ Jörg Peters. The dialect of Hasselt. „Journal of the International Phonetic Association”. 36 (1), s. 117–124, 2006. DOI: 10.1017/S0025100306002428. (ang.).
- ↑ Martin Haspelmath, A Grammar of Lezgian, t. 9, Berlin; New York: Mouton de Gruyter, 1993 (ang.). Data dostępu do witryny: 17 września 2018
- ↑ Derwojedowa, Karaś i Kopcińska 2005 ↓, s. 55.
- ↑ Andrii Danyenko, Serhii Vakulenko, Ukrainian, Lincom Europa, 1995 (ang.). Data dostępu do witryny: 17 września 2018
- ↑ Glyn E. Jones, Welsh Phonology: Selected Readings, Cardiff: University of Wales Press, 1984, s. 40–64 (ang.).
- ↑ Sue Regnier. Quiegolani Zapotec Phonology. „Work Papers of the Summer Institute of Linguistics”. 37, s. 37–63, 1993. University of Dakota. (ang.). Data dostępu do witryny: 17 września 2018
- ↑ Derwojedowa, Karaś i Kopcińska 2005 ↓, s. 74.
Bibliografia edytuj
- Magdalena Derwojedowa, Halina Karaś, Dorota Kopcińska: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.