Wikipedia

Stanek (województwo podlaskie)

wieś w województwie podlaskim

Stanek – osada leśna w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Michałowo[3][4]. Folwark Stanek i Sokole tworzą obecnie jedną miejscowość.

Stanek
osada leśna
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

białostocki

Gmina

Michałowo

Wysokość

176 m n.p.m.

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

16-050[2]

Tablice rejestracyjne

BIA

SIMC

0034890[3]

Położenie na mapie gminy Michałowo
Mapa konturowa gminy Michałowo, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Stanek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Stanek”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Stanek”
Położenie na mapie powiatu białostockiego
Mapa konturowa powiatu białostockiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Stanek”
Ziemia53°05′45″N 23°30′30″E/53,095833 23,508333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Historia edytuj

Folwark Stanek edytuj

Stanek został założony w drugiej połowie XIX wieku i stanowił składową część kompleksów dóbr gródeckich i należał od końca XV wieku do 1660 r. do Chodkiewiczów.

Następnie był w posiadaniu Mniszków, a w ostatnim ćwierćwieczu XVIII wieku - Potockich i Radziwiłłów. Z kolei w pierwszej połowie XIX wieku dobrami Gródka zarządzali Demlińscy, a po 1831 r. Sapiehowie.

 
Rzeka Świnobródka

Dnia 19 maja 1863 r. księżna Ludwika z Sapiehów sprzedała Gródek i Waliły Albertowi Rrachfogelowi, radcy sądowemu, obywatelowi pruskiemu, który z kolei 20 października 1865 r. odsprzedał wydzieloną z dóbr gródeckich część składającą się z sześciu oddzielnych kawałków ziemi, 89 dziesięcin i 1727 sążni, tj. około 110 ha stanowiących dobra Stanek, Marii Wilhelm i Teodorowi Millerowi. Od Marii Wilhelm i Teodora Millera dobra te 8 lipca 1892 r. nabyła Eugenia Hasbach, żona fabrykanta dojlidzkiego – Aleksandra Hasbacha.

Po 1892 r. w części rezydencyjno-ogrodowej wzniesiono pałac, nazwany „zamkiem”. Budowla ta była podobna do pałacu dojlidzkiego Hasbachów w Białymstoku. Pałac był otoczony parkiem. Osiowość usytuowania pałacu to regularny układ dróg, kwater sadu, nasadzeń, szpalerów i alei. Nawiązywał do barokowych ogrodów kwaterowych - francuskich. Założenia w tym stylu przetrwały aż do 1915 roku.

W połowie sierpnia 1915 r. Hasbachowie przenieśli się w głąb Rosji.

Około 20 sierpnia tego samego roku, posuwająca się traktem z Zabłudowa w kierunku Gródka, kolumna wojsk niemieckich w Stanku natrafiła na silną rubież obronną wojsk rosyjskich. Do zlikwidowania tej rubieży Niemcy użyli artylerii. W wyniku tych walk pałac uległ całkowitemu zniszczeniu.

Po trzech latach tułaczki po Rosji, Hasbachowie powrócili do Białegostoku.

W Stanku w latach dwudziestych XX wieku wznieśli oni drewniany dom leśniczego, w którym kilka pokoi przeznaczyli dla własnych potrzeb, a w pozostałej części - dla administracji prywatnych właścicieli lasów. W parku wówczas urządzono kolistą, betonową fontannę.

W 1922 r. folwark Stanek posiadał 3058 ha powierzchni, pokrytej głównie lasami. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Hasbachowie sprzedali najprawdopodobniej 2508,67 ha lasów.

W okresie II wojny światowej wszystkie budynki w Stanku strawił ogień[5].

Leśniczówka edytuj

 
Staw na rzece Świnobródce w Stanku

Po wyzwoleniu, zgodnie z dekretem o reformie rolnej z 6 września 1944 r., folwark o powierzchni 549,33 ha w całości przekazano Nadleśnictwu Żednia. Dla potrzeb leśnictwa w 1945 r. do Stanku przeniesiono drewniany dwór Hasbachów z Izbiska. W budynku tym mieszkały rodziny leśniczych i gajowych między innymi: Krepskich, Sidorowiczów, Masnych i Pawelczuków.

Właściciel, Nadleśnictwo Żednia, nie remontował leśniczówki, która uległa dewastacji i została rozebrana.

W Stanku, na rzece Świnobródka, Nadleśnictwo Żednia zbudowało tamę i powstał staw, w którym zatapiano drewno w celu jego konserwacji.

Przez Stanek przebiega trakt: Bielsk - Zabłudów - Gródek - Grodno, którym podróżowano już w XVI wieku. Obecnie jest to odcinek drogi powiatowej od Żedni do Stanku, zwana przez mieszkańców wsi Sokole „Stankowskim Gościńcem”[6] o długości 3,28 km.

Nazwa „Stanek” edytuj

Nazwa „Stanek” utrwalona została od funkcji polany odnoszącej się również do sytuacji XVI wieku.

Miejsce, gdzie usytuowane były tzw. stany, czyli stajnie chodkiewiczowskie.

Tu odstawiano konie na popasy na śródleśnych łąkach nad Swinobródką.

Takie „stany”, znane z innych okolicznych puszcz hospodarskich, służyły monarchom i leśniczym do polowań.

Turystyka edytuj

Przez Stanek przechodzi Szlak Wzgórz Świętojańskich zwany również Szlakiem Świętojańskim. Pieszy szlak turystyczny po Parku Krajobrazowym Puszczy Knyszyńskiej przecina gminy: Michałowo, Gródek i Supraśl. Trasa szlaku: Sokole - Stanek - Świnobród - Downiewo - Królowy Most - wzdłuż rzeki Płoski - Wzgórza Świętojańskie - Cieliczanka - Supraśl. Długość szlaku wynosi 27 km i jest oznakowany kolorem czerwonym[7].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 127790
  2. ↑ Poczta Polska. Wyszukiwarka kodów pocztowych
  3. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ Leszek Nos, "Monografia Gminy Michałowo", Białystok 1996 r
  6. ↑ Nazwa miejscowa
  7. ↑ Andrzej Kasperowicz "Monografia wsi Sokole 1775–2010, historia Stanku, Świnobrodu, Zajmy i Żedni", Sokole luty 2010 r.

Bibliografia edytuj

  • Kurier Poranny, Białystok dnia 26 - 28. 04.1991 rok, „Pamiętajmy o grodach. Stanek”. Józef Maroszek.
  • TERYT
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanek_(województwo_podlaskie)&oldid=73164015”