Sunia
Sunia lub Całun[1] – jezioro w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Świątki[2].
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Region | |
| Wysokość lustra |
116,0 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
111,6 ha |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Długość linii brzegowej |
6000 m |
| Objętość |
4428,0 tys. m³ |
| Hydrologia | |
| Klasa jakości wody | |
| Rzeki wypływające | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
 53°57′44″N 20°16′41″E/53,962222 20,278056
| |
Położenie i charakterystyka
edytujJezioro leży na Pojezierzu Olsztyńskim[3], natomiast w regionalizacji przyrodniczo-leśnej – w mezoregionie Pojezierza Iławskiego[4], w dorzeczu Sunia–Łyna–Pregoła[1]. Znajduje się około 30 km w kierunku północno-zachodnim od Olsztyna i 10 km w kierunku zachodnim od Dobrego Miasta[1]. Od strony południowo-wschodniej do jeziora wpada bezimienny ciek, a od strony północno-zachodniej wypływa rzeka o nazwie Sunia[5], która ma w tym miejscu swój początek. Całkowita powierzchnia zlewni akwenu wynosi 4,42 km²[6], a bezpośrednia 1,39 km²[5]. W systemie gospodarki wodnej stanowi jednolitą część wód powierzchniowych „Sunia” o międzynarodowym kodzie PLLW30463[7].
Zbiornik wodny o rozwiniętej linii brzegowej leży w otoczeniu pastwisk, łąk, nieużytków i pól uprawnych. Brzegi gdzieniegdzie wysokie i strome. Dno równe, łagodne stoki ławicy[1]. Podłoże jest gliniaste[5].
Zgodnie z typologią abiotyczną zbiornik wodny został pierwotnie sklasyfikowany jako jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, niestratyfikowane, leżące na obszarze Nizin Wschodniobałtycko-Białoruskich (6b)[7]. Następnie uznano, że wpływ zlewni, wyrażony jako współczynnik Schindlera, jest mały, co zmieniło typ na 5b[8]. Mimo formalnego uznania za jezioro polimiktyczne, czyli niestratyfikowane, to latem jego woda może wykazywać pewną stratyfikację[5].
Jezioro leży na terenie obwodu rybackiego jeziora Sunia w zlewni rzeki Łyna – nr 44[9].
Przed 1950 jezioro nosiło niemiecką nazwę: Zaun See[10].
Morfometria
edytujMisa jeziora ma kształt wydłużony, zakrzywiający się od północy do południowego wschodu. Brzegi są miejscami strome, a dno mało urozmaicone[5].
Według danych Instytutu Rybactwa Śródlądowego powierzchnia zwierciadła wody jeziora wynosi 111,6 ha. Średnia głębokość zbiornika wodnego to 4,0 m, a maksymalna – 8,4 m. Lustro wody znajduje się na wysokości 116,0 m n.p.m. Objętość jeziora wynosi 4428,0 tys. m³[11]. Maksymalna długość jeziora to 2120 m, a szerokość 630 m. Długość linii brzegowej wynosi 6000 m[1]. Niektóre źródła podają głębokość maksymalną 8,8 m[3][5]. Głęboczek znajduje się w północnej części jeziora[5].
Inne dane uzyskano natomiast poprzez planimetrię jeziora na mapach w skali 1:50 000 według Państwowego Układu Współrzędnych 1965, zgodnie z poziomem odniesienia Kronsztadt. Otrzymana w ten sposób powierzchnia zbiornika wodnego to 115,0 ha, a wysokość bezwzględna lustra wody – 108,9 m n.p.m.[11]
Jakość wód
edytujWedług badań Inspekcji Ochrony Środowiska większość parametrów jeziora jest w pierwszej lub drugiej klasie jakości. W 2010 roku oceniono, że jest w dobrym stanie ekologicznym. Stan chemiczny wód jeziora oceniono jako dobry[5]. W 2016 roku, mimo że większość parametrów nadal wskazywała stan dobry lub bardzo dobry, to stan fitoplanktonu zaważył na ostatecznej ocenie w klasie IV (słaby stan ekologiczny), natomiast stan chemiczny pozostał dobry[12].
Samo jezioro nie jest odbiornikiem ścieków. Przed rokiem 1993 na polach wokół jeziora wylewano gnojowicę z chlewni w Knopinie[5]. W planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza z 2016 roku, przyjęto, że wokół jeziora należy ustanowić obszar ochronny w celu uzyskania dobrego stan ekologicznego do roku 2027[8].
Przyroda
edytujW skład pogłowia występujących ryb wchodzą m.in. szczupak, sandacz, okoń i węgorz[1]. Jeziorowy Indeks Rybny LFI+ oparty na danych rybackich z lat 1991–2009 wskazuje dobry stan ekologiczny wód[5].
Roślinność przybrzeżna rozwinięta, porastająca całą linię brzegową[1], zwłaszcza w południowo-wschodniej części zbiornika. Strefa ta zajmuje 16% powierzchni jeziora. W połowie tworzy ją trzcinowisko, a w mniejszym stopniu zbiorowiska takie jak szuwar skrzypowy i szuwar jeżogłówki gałęzistej. Poza tym występują niewielkie płaty szuwarów, których dominantem jest manna mielec, oczeret jeziorny, pałka szerokolistna i łączeń baldaszkowy. Wśród elodeidów dominuje rogatek sztywny, a w mniejszym stopniu wywłócznik kłosowy i rdestnica wydłużona. Mniejsze płaty tworzą rdestnica przeszyta, jaskier krążkolistny i zdrojek pospolity. Wśród zbiorowisk nymfeidów dominuje zespół Nupharo-Nymphaeetum albae, zwłaszcza podzespół z grążelem żółtym. Zbiorowiska Polygonetum natantis, Potametum natantis i Hydrocharitetum morsus-ranae tworzą małe płaty[5]. Oparty na stanie roślin wodnych Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego w 2010 i 2016 wskazuje dobry stan ekologiczny[5][12].
Fitoplankton jeziora jest zróżnicowany gatunkowo. W roku 2010 osiągał niewielką biomasę i zgodnie z modelem sezonowej sukcesji planktonu wiosną dominowały w nim okrzemki z domieszką złotowiciowców i kryptomonad, a latem z domieszką bruzdnic. Latem biomasa spadła, a w składzie dominowały sinice. W takich warunkach Indeks Fitoplanktonowy dla Polskich Jezior wskazywał dobry stan ekologiczny[5]. Tymczasem w roku 2016 ten sam indeks wskazywał stan słaby[12].
Multimetryczny wskaźnik okrzemkowy dla jezior w roku 2010 i 2016 wskazywał na bardzo dobry stan okrzemek fitobentosowych[5][12].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Jerzy Waluga, Henryk Chmielewski, Jeziora okolic Olsztyna, Olsztyn: Instytut Rybactwa Śródlądowego, 1997 (Przewodniki wędkarskie; 2), ISBN 83-904225-9-X, OCLC 749850811.
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 2. Wody stojące, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 336, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ a b Sunia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-05-10].
- ↑ Roman Zielony, Alina Kliczkowska: Regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski 2010. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2012. ISBN 978-83-61633-62-4.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Jezioro Sunia. W: Kamilla Smoter, Helena Wróblewska, Hanna Koniecka: Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2010 roku. Danuta Budzyńska, Elżbieta Kochańska (red.). Olsztyn: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, 2011, s. 35–36, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska.
- ↑ Komputerowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski. DanePubliczne.gov.pl, 2017-12-01. [dostęp 2018-05-02].
- ↑ a b Ministerstwo Środowiska, Raport dla Obszaru Dorzecza Wisły z realizacji art. 5 i 6, zał. II, III, IV Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, marzec 2005, s. 122 [dostęp 2018-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
- ↑ a b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły (Dz.U. z 2016 r. poz. 1959).
- ↑ Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie: Obwieszczenie nr 3/2016 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 30 września 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia w sprawie ustanowienia obwodów rybackich na publicznych śródlądowych wodach powierzchniowych płynących. edziennik.mazowieckie.pl, 30 września 2016. [dostęp 2020-01-26].
- ↑ Poz. 588. Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 4 kwietnia 1950 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości.. „Monitor Polski. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 428, 8 maja 1950.
- ↑ a b Adam Choiński, Katalog Jezior Polski, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 359, ISBN 83-232-1732-7, OCLC 169954726.
- ↑ a b c d Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie (red.), 2016 [xlsx], Oceny jcwp jezior, 2017 (pol.).