Warlubie

wieś w województwie kujawsko-pomorskim

Warlubie (niem. Warlubien, Warlieb) – sołecka wieś kociewska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Warlubie[4].

Warlubie
wieś
Ilustracja
Kościół Niepokalanego Serca Maryi
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

świecki

Gmina

Warlubie

Wysokość

75 m n.p.m.

Liczba ludności (III 2011)

2124[2]

Strefa numeracyjna

52

Kod pocztowy

86-160[3]

Tablice rejestracyjne

CSW

SIMC

0099493

Położenie na mapie gminy Warlubie
Mapa konturowa gminy Warlubie, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Warlubie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Warlubie”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Warlubie”
Położenie na mapie powiatu świeckiego
Mapa konturowa powiatu świeckiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Warlubie”
Ziemia53°35′14″N 18°37′48″E/53,587222 18,630000[1]
Integralne części miejscowości Warlubie[4][5].
Identyfikator miejscowości Nazwa Miejscowości Rodzaj miejscowości
0099501 Nad Szosą część wsi
1061305 Osiedle Jana Pawła II część wsi
0099518 Za Torem część wsi
0099524 Zawada część wsi

Wieś ma charakter małomiasteczkowy. W Warlubiu droga krajowa nr 91 krzyżuje się z drogami wojewódzkimi nr 214, nr 217, 238 i 391. W pobliżu wsi znajduje się węzeł autostrady A1. Miejscowość jest siedzibą urzędu gminy.

Na tle obszarów wiejskich województwa, Warlubie należy zaliczyć do grupy wsi bardzo dużych – Warlubie należy do największych pod względem liczby mieszkańców wsi w województwie. W powiecie świeckim większą liczbę mieszkańców notują jedynie miasta Świecie (26 650 osób) i Nowe (6295 osób) oraz wsie Laskowice (2572 osoby), Osie (2815 osób) i Pruszcz (2666 osób). Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 2124 mieszkańców. Tym samym, siedziba gminy jest szóstą co do wielkości miejscowością w powiecie świeckim[2].

Posiada rozwinięty przemysł spożywczy (produkcja masła), a także drzewny (tartak)[6]. Warlubie leży przy linii kolejowej nr 131 łączącej zagłębie węglowe Górnego Śląska z Gdynią. Powstał tu również węzeł drogowy Warlubie autostrady A1.

Częścią sołectwa Warlubie jest Kurzejewo[7].

Historia edytuj

Pierwsze wzmianki o Warlubiu pochodzą z 1277 r. z przywileju Mestwina II, księcia pomorskiego. Wymieniona została tam nazwa Warlubie jako osada w kasztelanii nowskiej i majętności biskupa kujawskiego Alberta, nadana jeszcze przez księcia Świętopełka II Wielkiego. W czasie zaboru pruskiego osadę nazwano językiem niemieckim Warlubien, a w okresie okupacji hitlerowskiej – Warlieb. Istnienie osady przed 1277 r. potwierdzają odkrycia archeologiczne w postaci grobów, popielnic, mis, narzędzi i monet z różnych epok. W okresie panowania krzyżackiego w latach 1309–1466 osada wchodziła do okręgu nowskiego, wójtostwa tczewskiego oraz komturstwa malborskiego. W okresie I Rzeczypospolitej, od 1466 r. posiadłości krzyżackie przeszły na własność króla Polskiego, a w Nowem utworzono starostwo, które dzieliło się na wsie, folwarki oraz tzw. pustkowia. Wieś należała do klucza komórskiego biskupów włocławskich. W 1773 r. we wsi było 10 domów, mieszkało w nich 169 mieszkańców. Przypuszcza się, że we wsi istniał przez pewien czas kościół, na jego utrzymanie przeznaczone było 8 łanów roli[8]. Współcześnie wzniesiony kościół nosi wezwanie Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny.

W listopadzie 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej odbył się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim. Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: F. Daszkowski, L. Klejna. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze strajkiem we Wrześni z roku 1901 na czele[9].

Współczesność edytuj

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

9 maja 1987 r., nad wsią Warlubie, doszło do usterki technicznej samolotu pasażerskiego IŁ-62M Tadeusz Kościuszko (rejs Warszawa – Nowy Jork), która w rezultacie doprowadziła do katastrofy lotniczej w Lesie Kabackim oraz śmierci 183 osób[10].

W miejscowości położona jest Sala Królestwa zboru Nowe nad Wisłą Świadków Jehowy[11].

Wójtem gminy Warlubie jest Eugeniusz Kłopotek[12].

Etymologia edytuj

Zdaniem językoznawcy Jerzego Maciejewskiego nazwę Warlubie należy wyprowadzać od imienia pomorskiego Warlub, skrótu imienia Warcilub[13]. Analogicznie przyjmuje Stanisław Rospond, według którego pierwszy człon tej nazwy – Warci jest odpowiednikiem ogólnopolskiego członu Wroci, z którym często łączono nazwy miejscowości. Na Pomorzu imię Warcisław było bardzo popularne. W przywileju księcia gdańskiego Mszczuja II z 1277 r. występuje Warlube, czyli Warlub- ia, to jest gród Warluba (Warciluba). Przez zniemczenie powstało Warlieb (Warlob)[14].

Ochrona przyrody edytuj

Na terenie wsi znajdują się 3 pomniki przyrody, powołane w 1991 r.[15]:

Nr Nazwa Sztuk Obwód
przy powołaniu
Lokalizacja
1. lipa drobnolistna
„Bona”
1 730 cm okolice dworca PKP
2. dąb szypułkowy 2 244 i 383 cm ul. Bąkowska 42
3. aleja przydrożna
dąb szypułkowy
dąb bezszypułkowy
jesion wyniosły
klon zwyczajny
37
22
4
10
1

od 135 do 371 cm
od 310 do 382 cm
od 145 do 232
178 cm
ul. Bąkowska

Zabytki edytuj

  • kościół parafialny z 1924 r.
  • neogotycki budynek Poczty Polskiej
  • dworzec kolejowy z połowy XIX w.
  • budynki mieszkalne przy ulicach: Szkolnej, Wiejskiej, Bąkowskiej oraz Dworcowej
  • budynek Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego

Obiekty sportowe edytuj

W miejscowości znajduje się Stadion Gminny. Powstał on w 2008 r. i posiada tartanową bieżnię. Długość bieżni stadionu jest dość nietypowa, bo wynosi 365 m (zazwyczaj jest to około 400 m). Nietypowość wynika z powodu dofinansowania otrzymanego na płytę boiska, a nie bieżnię. Stadion ma spełniać funkcje piłkarskie, nie lekkoatletyczne. Do dyspozycji jest 6 torów na prostej i 4 na łukach, lecz w pobliżu nie ma skoczni ani rzutni. Stadion zatem jest typowo piłkarski, z miejscami dla 800 widzów.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 144250
  2. a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1336 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. GUS. Rejestr TERYT
  6. Pomorze: Od dwóch miesięcy gotowy jest węzeł na A1. Kierowcy nie mogą z niego korzystać. [w:] Dziennik Bałtycki [on-line]. [dostęp 2011-03-29].
  7. Załącznik nr 8 do uchwały Rady Gminy Warlubie.... [dostęp 2009-11-16].
  8. Zw. Poświętne (Słownik geograficzny..., t. 12, s. 959-960).
  9. L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 231.
  10. Katastrofa IŁ 62 M „Tadeusz Kościuszko” [dostęp 2011-03-29].
  11. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05].
  12. BIP, Urząd Gminy w Warlubiu.
  13. (J. Maciejewski, Nazwy miejscowe ziemi świeckiej i nowskiej, [w:] Dzieje Świecia nad Wisłą i jego regionu, red. K. Jasiński, t. 1, Warszawa-Toruń 1979, s. 69).
  14. Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław-Warszawa 1984, s. 413.
  15. Rozporządzenie nr 11/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 roku.