Wikipedia

Europejski Złoty But

(Przekierowano z Złoty But)
Na tę stronę wskazuje przekierowanie ze „Złoty But”. Zobacz też: węgierska nagroda Złoty But.

Europejski Złoty But (ang.: European Golden Shoe, wcześniej znany jako European Golden Boot) – coroczna piłkarska nagroda przyznawana dla najlepszego strzelca spośród wszystkich najwyższych europejskich lig zrzeszonych w UEFA. Nagroda ta przyznawana jest od sezonu 1967/68 (pierwotnie przez magazyn L'Équipe) i początkowo nazywała się Soulier d'Or, co po francusku oznacza Złoty but).

W 1991 roku, w wyniku protestu Cypryjskiego Związku Piłki Nożnej, który twierdził, iż w tamtejszej lidze jeden z graczy rzekomo zdobył 40 goli, L'Équipe zdecydowała się zawiesić plebiscyt i do 1996 roku nagroda przyznawana była nieoficjalnie. Jednakże w 1996 roku jeden ze sponsorów nagrody, firma Adidas, wraz z European Sports Media, zdecydowała się kontynuować plebiscyt[1]. Najlepszy strzelec sezonu 1990/91, Darko Panczew, nie otrzymał swojej nagrody do 2006 roku[2]. Wtedy to L'Équipe podało w wątpliwość doniesienia Cypryjczyków. Jakiś czas potem Michel Platini skomentował tę sytuację słowami: Choć z opóźnieniem, nagroda trafia we właściwe ręce[3]. Plebiscyt został wznowiony w 1996 roku ze zmienionymi zasadami. Od tego czasu Złoty But przyznaje się w oparciu o system punktowy, który ułatwia piłkarzom z silniejszych lig wygrywanie z piłkarzami z lig słabszych. Oznacza to również, że gole z mocniejszych lig są „więcej warte” od tych zdobytych w mniej prestiżowych rozgrywkach.

Od 1968 do 1991

edytuj
 
Gerd Müller, zwycięzca z 1970 i 1972 roku
 
Héctor Yazalde był pierwszym laureatem nagrody pochodzącym spoza Europy
 
Ian Rush był pierwszym brytyjskim zdobywcą Złotego Buta
 
Marco van Basten, zwycięzca z 1986 roku
 
Hugo Sánchez był pierwszym laureatem z Ameryki Północnej
 
Ronaldo był pierwszym zdobywcą Złotego Buta wybranym według nowych zasad
 
Mário Jardel, laureat z 1999 i 2001 roku
 
Thierry Henry, zwycięzca z 2004 i 2005 roku
 
Diego Forlán, zwycięzca z 2005 i 2009 roku
 
Cristiano Ronaldo, laureat nagrody Złotego Buta z 2008, 2011, 2014 i 2015 roku
 
Lionel Messi, sześciokrotny zdobywca Złotego Buta z 2010, 2012, 2013, 2017, 2018 i 2019 roku. Jest również rekordzistą.
 
Robert Lewandowski, laureat Złotego Buta z 2021 i 2022, jest jedynym Polakiem, który sięgnął po tę nagrodę dwukroknie, a także dwukrotnie z rzędu

W latach 1968–1991 Europejski Złoty But przyznawany był dla najlepszego strzelca spośród wszystkich europejskich lig. W tym okresie dwukrotnie tytuł ten przyznawany był Eusébio, Gerdowi Müllerowi, Dudu Georgescu i Fernando Gomesowi[4].

     Sezony, gdy dwóch zawodników zajęło ex aequo pierwsze miejsce

Sezon Kraj Zawodnik Klub Liga Gole
1967/68   Portugalia Eusébio SL Benfica Primeira Liga 42
1968/69   Bułgaria Żekow, PetyrPetyr Żekow CSKA Sofia A PFG 36
1969/70   RFN Müller, GerdGerd Müller Bayern Monachium Bundesliga niemiecka 38
1970/71   Jugosławia Skoblar, JosipJosip Skoblar Olympique Marsylia Ligue 1 44
1971/72   RFN Müller, GerdGerd Müller Bayern Monachium Bundesliga niemiecka 40
1972/73   Portugalia Eusébio SL Benfica Primeira Liga 40
1973/74   Argentyna Yazalde, HéctorHéctor Yazalde Sporting CP Primeira Liga 46
1974/75   Rumunia Georgescu, DuduDudu Georgescu Dinamo Bukareszt Liga I 33
1975/76   Cypr Kaiafas, SotirisSotiris Kaiafas Omonia Nikozja Protathlima A’ Kategorias 39
1976/77   Rumunia Georgescu, DuduDudu Georgescu Dinamo Bukareszt Liga I 47
1977/78   Austria Krankl, HansHans Krankl Rapid Wiedeń Bundesliga austriacka 41
1978/79   Holandia Kist, KeesKees Kist AZ Alkmaar Eredivisie 34
1979/80   Belgia Vandenbergh, ErwinErwin Vandenbergh Lierse Eerste klasse 39
1980/81   Bułgaria Sławkow, GeorgiGeorgi Sławkow Botew Płowdiw A PFG 31
1981/82   Holandia Kieft, WimWim Kieft AFC Ajax Eredivisie 32
1982/83   Portugalia Gomes, FernandoFernando Gomes FC Porto Primeira Liga 36
1983/84   Walia Rush, IanIan Rush Liverpool First Division 32
1984/85   Portugalia Gomes, FernandoFernando Gomes FC Porto Primeira Liga 39
1985/86   Holandia van Basten, MarcoMarco van Basten AFC Ajax Eredivisie 37
1986/87[5]   Rumunia Rodion Cămătaru Dinamo Bukareszt Liga I 44
  Austria Polster, AntonAnton Polster Austria Wiedeń Bundesliga austriacka 39
1987/88   Turcja Çolak, TanjuTanju Çolak Galatasaray SK Süper Lig 39
1988/89   Rumunia Mateuț, DorinDorin Mateuț Dinamo Bukareszt Liga I 43
1989/90[6]   Meksyk Sánchez, HugoHugo Sánchez Real Madryt Primera División 38
  Bułgaria Stoiczkow, ChristoChristo Stoiczkow CSKA Sofia A PFG 38
1990/91   Jugosławia Panczew, DarkoDarko Panczew Crvena Zvezda Belgrad Prva liga Jugoslavije 34

Od 1992 do 1996

edytuj

Oficjalnie plebiscyt nie był prowadzony od 1991 roku z powodu procesu cypryjskiego ZPN, którego zdaniem nagrodę powinien otrzymać zawodnik z tamtejszej ligi, który rzekomo zdobył 40 goli (choć król strzelców ligi cypryjskiej tamtego sezonu skończył z wynikiem 19 zdobytych goli)[2]. W wyniku tego L'Équipe zdecydowało się zaprzestać przyznawania tej nagrody i Złoty But powrócił oficjalnie dopiero w 1996 roku. Od sezonu 1996/97 European Sports Magazines (ESM), którego członkiem jest także L'Équipe, zdecydowało się wprowadzić system punktowy. Od tej pory liczba goli mnożona była przez współczynnik, który zależał od wyników drużyny z poszczególnych lig w europejskich pucharach w ciągu ostatnich 5 sezonów[7].

W międzyczasie najwięcej goli w Europie zdobywali:

Sezon Kraj Zawodnik Klub Liga Gole Przypisy
1991/92[7][8].   Szkocja McCoist, AllyAlly McCoist Rangers Scottish Premier Division 34 [7][9]
1992/93[7][10].   Szkocja McCoist, AllyAlly McCoist Rangers Scottish Premier Division 34 [7][9]
1993/94   Walia Taylor, DavidDavid Taylor Porthmadog Welsh Premier League 43 [7]
1994/95   Armenia Awetisjan, ArsenArsen Awetisjan Homenetmen Erywań Bardzragujn chumb 39 [7]
1995/96   Gruzja Endeladze, ZwiadZwiad Endeladze Margweti Zestaponi Umaglesi Liga 40 [7]

Od 1997

edytuj

Od sezonu 1996/97 European Sports Magazines przyznaje Złoty But w oparciu o system współczynników. Oznacza to, że zawodnik z silniejszej ligi, który zdobył mniej goli, ma szansę wyprzedzić zawodnika ze słabszej ligi, który strzelił więcej bramek.

Współczynniki odczytywane są z rankingu współczynników UEFA, który zależy od wyników klubów z każdej ligi w europejskich pucharach w ciągu ostatnich pięciu sezonów. Gole zdobyte przez zawodników pięciu najsilniejszych lig mnożone są przez współczynnik 2, natomiast w ligach z miejsc od szóstego do dwudziestego pierwszego współczynnik wynosi 1,5[7]. Dlatego np. zdobywca goli w Serie A, włoskiej ekstraklasie, może liczyć na wyższe miejsce niż strzelec ze słabszej Welsh Premier League, czyli najwyższej walijskiej klasie rozgrywkowej[4].

Thierry Henry to pierwszy zawodnik, który zdobył Złotego Buta w dwóch kolejnych sezonach. Mário Jardel, Diego Forlán, Cristiano Ronaldo i Luis Alberto Suárez wygrywali go z dwoma różnymi klubami, przy czym Ronaldo i Suárez triumfowali grając także w różnych ligach (angielskiej i hiszpańskiej). Lionel Messi jest pierwszym zawodnikiem, który zdobył nagrodę trzy razy oraz ustanowił rekord 50 goli w sezonie. Do Messiego należy także rekord sześciu zdobytych Złotych Butów.

     Sezony, gdy dwóch zawodników zajęło ex aequo pierwsze miejsce

Sezon Kraj Zawodnik Klub Liga Gole Punkty Przypisy
1996/97   Brazylia Ronaldo FC Barcelona Primera División 34 68 [7]
1997/98   Grecja Machlas, NikosNikos Machlas Vitesse Arnhem Eredivisie 34 68 [7]
1998/99   Brazylia Jardel, MárioMário Jardel FC Porto Primeira Liga 36 72 [7]
1999/00   Anglia Phillips, KevinKevin Phillips Sunderland Premier League 30 60 [11]
2000/01   Szwecja Larsson, HenrikHenrik Larsson Celtic Scottish Premier League 35 52,5 [12]
2001/02   Brazylia Jardel, MárioMário Jardel Sporting CP Primeira Liga 42 63 [13]
2002/03   Holandia Makaay, RoyRoy Makaay Deportivo La Coruña Primera División 29 58 [13]
2003/04   Francja Henry, ThierryThierry Henry Arsenal Premier League 30 60 [14]
2004/05[15]   Francja Henry, ThierryThierry Henry Arsenal Premier League 25 50 [13]
  Urugwaj Forlán, DiegoDiego Forlán Villarreal CF Primera División 25 50 [13]
2005/06   Włochy Toni, LucaLuca Toni ACF Fiorentina Serie A 31 62 [13]
2006/07   Włochy Totti, FrancescoFrancesco Totti AS Roma Serie A 26 52 [16]
2007/08   Portugalia Ronaldo, CristianoCristiano Ronaldo Manchester United Premier League 31 62 [17]
2008/09   Urugwaj Forlán, DiegoDiego Forlán Atlético Madryt Primera División 32 64 [18]
2009/10   Argentyna Messi, LionelLionel Messi FC Barcelona Primera División 34 68 [19]
2010/11   Portugalia Ronaldo, CristianoCristiano Ronaldo Real Madryt Primera División 40 80 [20]
2011/12   Argentyna Messi, LionelLionel Messi FC Barcelona Primera División 50 100 [21]
2012/13   Argentyna Messi, LionelLionel Messi FC Barcelona Primera División 46 92
2013/14[22]   Portugalia Ronaldo, CristianoCristiano Ronaldo Real Madryt Primera División 31 62
  Urugwaj Suárez, LuisLuis Suárez Liverpool Premier League 31 62
2014/15   Portugalia Ronaldo, CristianoCristiano Ronaldo Real Madryt Primera División 48 96 [23]
2015/16   Urugwaj Suárez, LuisLuis Suárez FC Barcelona Primera División 40 80 [24]
2016/17   Argentyna Messi, LionelLionel Messi FC Barcelona Primera División 37 74 [25]
2017/18   Argentyna Messi, LionelLionel Messi FC Barcelona Primera División 34 68 [26]
2018/19   Argentyna Messi, LionelLionel Messi FC Barcelona Primera División 36 72
2019/20   Włochy Immobile, CiroCiro Immobile Lazio Serie A 36 72 [27]
2020/21   Polska Lewandowski, RobertRobert Lewandowski Bayern Monachium Bundesliga 41 82
2021/22   Polska Lewandowski, RobertRobert Lewandowski Bayern Monachium Bundesliga 35 70
2022/23   Norwegia Haaland, ErlingErling Haaland Manchester City Premier League 36 72 [28]
2023/24   Anglia Kane, HarryHarry Kane Bayern Monachium Bundesliga 36 72 [29]

Zwycięzcy

edytuj
Pod uwagę nie brano zwycięzców z lat 1991–1996, gdy plebiscyt był nieoficjalny.

Według piłkarzy

edytuj
Miejsce Piłkarz Liczba tytułów
1.   Lionel Messi 6 (2009/10, 2011/12, 2012/13, 2016/17, 2017/18, 2018/19)
2.   Cristiano Ronaldo 4 (2007/08, 2010/11, 2013/14*, 2014/15)
3.   Eusébio 2 (1967/68, 1972/73)
  Gerd Müller 2 (1969/70, 1971/72)
  Dudu Georgescu 2 (1974/75, 1976/77)
  Fernando Gomes 2 (1982/83, 1984/85)
  Ally McCoist 2 (1991/92, 1992/93)
  Mário Jardel 2 (1998/99, 2001/02)
  Thierry Henry 2 (2003/04, 2004/05*)
  Diego Forlán 2 (2004/05*, 2008/09)
  Luis Suárez 2 (2013/14*, 2015/16)
  Robert Lewandowski 2 (2020/21, 2021/22)
*Wspólny tytuł.

Według narodowości

edytuj
Miejsce Kraj Liczba tytułów
1.   Portugalia 8
2.   Argentyna 7
3.   Holandia 4
  Rumunia 4
  Urugwaj 4
6.   Brazylia 3
  Bułgaria 3
  Włochy 3
9.   Austria 2
  Francja 2
  Jugosławia 2
  Niemcy 2
  Polska 2
  Turcja 2
  Anglia 2
16.   Belgia 1
  Cypr 1
  Grecja 1
  Meksyk 1
  Norwegia 1
  Szwecja 1
  Walia 1

Według lig

edytuj
Miejsce Liga Liczba tytułów
1.   Primera División 15
2.   Premier League 7
  Primeira Liga 7
4.   Bundesliga niemiecka 5
5.   Eredivisie 4
  Liga I 4
7.   A Profesionałna futbołna grupa 3
  Scottish Premier League 3
  Serie A 3
10.   Bundesliga austriacka 2
11.   Bardzragujn chumb 1
  Eerste klasse 1
  Ligue 1 1
  Protathlima A’ Kategorias 1
  Prva liga Jugoslavije 1
  Süper Lig 1
  Umaglesi Liga 1
  Welsh Premier League 1

Przypisy

edytuj
  1. ↑ This candidate European Golden Boot winner 2009/10!. football Lovers. [dostęp 2010-04-22]. (ang.).
  2. ↑ a b Macedonia's Pancev gets his Golden Boot. setimes.com, 15 sierpnia 2006. [dostęp 2010-01-01]. (ang.).
  3. ↑ Monika Mazurek: Bałkańskie legendy: Darko Pancev. balkan-football.com, 15 kwietnia 2009. [dostęp 2010-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 stycznia 2010)]. (pol.).
  4. ↑ a b Golden Boot: The Quotients Decide It All. soccerphile.com. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  5. ↑ Po latach nagrodę przyznano również Polsterowi ze względu na fakt, iż Cămătaru wiele ze swoich goli uzyskał w samej końcówce sezonu, prawdopodobnie wskutek odgórnej manipulacji. Der unglaubliche Camataru. sport.orf.at. [dostęp 2010-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 sierpnia 2009)]. (niem.).
  6. ↑ W sezonie 1989/90 Hugo Sánchez i Christo Stoiczkow zajęli ex aequo pierwsze miejsce.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l Golden Boot („Soulier d'Or”) Awards. rsssf.com. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  8. ↑ Gruzin Otar Korghalidze z klubu Guria Lanczchuti zdobył 40 goli, jednakże wynik ten jest zwykle pomijany w rankingach
  9. ↑ a b Life and times of Ally McCoist. BBC Sport, 21 marca 2001. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  10. ↑ Gruzin Giorgi Megreladze z klubu Samgurali Ckaltubo zdobył 41 goli, jednakże wynik ten (tak jak trzech innych graczy) jest zwykle pomijany w rankingach
  11. ↑ Phillips nets Golden prize. BBC Sport, 29 lipca 2000. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  12. ↑ Larsson wins Golden Shoe. BBC Sport, 17 czerwca 2001. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  13. ↑ a b c d e Golden Shoe award winners. European Sports Magazines. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  14. ↑ Henry set for golden shoe. BBC Sport, 24 maja 2004. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  15. ↑ W sezonie 2004/05 Thierry Henry i Diego Forlan zajęli ex aequo pierwsze miejsce
  16. ↑ Totti crowned Europe's top scorer. UEFA, 18 czerwca 2007. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  17. ↑ Ronaldo scoops ESM Golden Shoe. uefa.com, 17 czerwca 2008. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  18. ↑ Diego Forlan Adds Golden Shoe To Pichichi. goal.com, 1 czerwca 2009. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  19. ↑ "Złoty But" dla Lionela Messiego. Wirtualna Polska, 17 maja 2010. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  20. ↑ Ronaldo odebrał Złoty But. Wirtualna Polska, 4 listopada 2011. [dostęp 2012-05-12]. (pol.).
  21. ↑ Messi thanks team-mates after receiving European Golden Shoe. goal.com, 29 października 2012. [dostęp 2013-05-13]. (ang.).
  22. ↑ W sezonie 2013/14 Cristiano Ronaldo i Luis Suárez zajęli ex aequo pierwsze miejsce
  23. ↑ Cristiano znów z Trofeo Pichichi. realmadryt.pl, 23 maja 2015. [dostęp 2015-05-23]. (pol.).
  24. ↑ Złoty But, korona króla strzelców – niesamowity Luis Suarez przeszedł do historii.. meczyki.pl, 15 maja 2016. [dostęp 2016-05-15]. (pol.).
  25. ↑ Złoty But dla Leo Messiego. Robert Lewandowski poza podium – Bundesliga [online], bundesliga.onet.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
  26. ↑ Lionel Messi claims record fifth European Golden Shoe after ending La Liga season with 34 goals [online], Sky Sports [dostęp 2010-05-21] (ang.).
  27. ↑ Wirtualna Polska Media, Złoty But: ostateczna klasyfikacja – WP SportoweFakty [online], sportowefakty.wp.pl, 1 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-02] (pol.).
  28. ↑ Złoty But 2022/23: Erling Haaland najlepszym snajperem w Europie. Robert Lewandowski poza TOP5 [KLASYFIKACJA]. [dostęp 2023-06-08].
  29. ↑ Klasyfikacja Złotego Buta 2023/24. Na którym miejscu Robert Lewandowski? [TABELA]. [dostęp 2024-07-13].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Europejski_Złoty_But&oldid=74257070”