Zofia Posmysz

polska pisarka i scenarzystka

Zofia Stefania Posmysz-Piasecka (ur. 23 sierpnia 1923 w Krakowie, zm. 8 sierpnia 2022 w Oświęcimiu[1]) – polska pisarka i scenarzystka, Dama Orderu Orła Białego.

Zofia Posmysz
Ilustracja
Zofia Posmysz (2012)
Imię i nazwisko

Zofia Stefania Posmysz-Piasecka

Data i miejsce urodzenia

23 sierpnia 1923
Kraków

Data i miejsce śmierci

8 sierpnia 2022
Oświęcim

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Dziedzina sztuki

powieść, opowiadanie, wspomnienia

Ważne dzieła
  • Znam katów z Belsen...
  • Pasażerka
  • Cierpkie głogi
  • Do wolności, do śmierci, do życia
Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Medal 30-lecia Polski Ludowej Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi RFN
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
Zofia Posmysz jako więźniarka nr 7566 KL Auschwitz

Życiorys edytuj

Urodziła się w Krakowie[2], wychowała w Prokocimiu, w rodzinie kolejarza[3]. W czasie II wojny światowej w 1942 została uwięziona w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz (gdzie padła ofiarą eksperymentów pseudomedycznych[3]). W styczniu 1945 była uczestniczką marszu śmierci z obozu Auschwitz do Wodzisławia Śląskiego[4]. Następnie przetransportowana została do Ravensbrück i Neustadt-Glewe. Po zakończeniu wojny przeniosła się do Warszawy. W 1945 zadebiutowała literacko wspomnieniami Znam katów z Belsen... W 1952 ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Pracowała m.in. w gazecie „Głos Ludu” jako korektorka oraz w Polskim Radiu, współtworząc od 1960 powieść radiową W Jezioranach.

Rozgłos przyniosło jej słuchowisko radiowe Pasażerka z kabiny 45, na motywach którego powstał film Pasażerka w reżyserii Andrzeja Munka, a następnie książka pod tym samym tytułem wydana w 1962. Reżyser filmu zginął w trakcie jego kręcenia w 1961, obraz dokończyli jego współpracownicy (głównie Witold Lesiewicz), wszedł na ekrany w 1963[5]. W 2010 na deskach Teatru Wielkiego miała miejsce premiera opery Pasażerka skomponowanej przez Mieczysława Wajnberga, a której libretto zostało oparte na książce pisarki.

Jej powieści i opowiadania przetłumaczono na języki obce: angielski, bułgarski, czeski, japoński, kazachski, litewski, łotewski, niemiecki, rosyjski, rumuński, słowacki, ukraiński i węgierski.

Wyszła za mąż za Jana Piaseckiego (zm. 1985), który pracował z nią w Polskim Radiu. Nie mieli dzieci[3].

Zofia Stefania Posmysz-Piasecka[6] 24 stycznia 2020 otrzymała najwyższe odznaczenie państwowe – Order Orła Białego[6].

Zmarła w Oświęcimiu, w miejscowym hospicjum[7]. Po ceremonii w kościele Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Oświęcimiu Zofia Posmysz została pochowana na cmentarzu komunalnym w tej miejscowości[8].

Osobie Zofii Posmysz został poświęcony film dokumentalny Grzegorza Gajewskiego pt. Szrajberka z Auschwitz (2016)[1][9].

Twórczość edytuj

Akcja jej najbardziej znanej powieści, jaką jest Pasażerka, została osadzona na luksusowym transatlantyku, którym z Hamburga do Rio de Janeiro płyną Liza i Walter Kretschmerowie w celu objęcia posady w ambasadzie zachodnioniemieckiej w Brazylii. Idyllę wyjazdu burzy rozpoznanie przez Lizę byłej więźniarki obozu Auschwitz – Marty[5].

Posmysz temat obozów podjęła również w Wakacjach nad Adriatykiem, historii o obozowej przyjaźni dwóch więźniarek, Ptaszki i Sekretarki. Każda z nich na inny sposób odbierała rzeczywistość obozowego życia i inaczej odnosiła się do kwestii przetrwania. Narracja tej książki prowadzona jest z punktu widzenia Sekretarki, natomiast akcja dzieje się kilkanaście lat po wojnie nad Morzem Adriatyckim, gdzie Sekretarka spędza wakacje, jednakże wciąż nie może zapomnieć o obozowych doświadczeniach.

W Chrystusie oświęcimskim autorka opisuje losy obozowego talizmanu – medalika wytworzonego w warsztatach obozu Auschwitz i ofiarowanego jej przez kpt. Tadeusza Paolone, ps. Lisowski, który zginął za udział w obozowej konspiracji.

Część jej powieści została zainspirowana reportażami radiowymi, nad którymi pracowała w Polskim Radiu. W Mikroklimacie przedstawiła historię doktorantki zderzonej z realiami pegeerowskiej wsi, natomiast w Cenie losy lekarki chcącej odciąć się od swoich wiejskich korzeni, co miało wpłynąć na jej życie rodzinne.

Królestwo za mgłą to wywiad rzeka, w którym Zofia Posmysz mówi o swoich obozowych doświadczeniach. „Pisarka detalicznie opisuje grozę Auschwitz, nie szczędzi opisów rozlatującej się fizjologii więźniów i sadyzmu obozowych kapo”[10].

Ekranizacje edytuj

Nagrody i odznaczenia edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d Zofia Posmysz w bazie filmpolski.pl
  2. Posmysz Zofia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-01-25].
  3. a b c Królestwo za mgłą. Z autorką Pasażerki rozmawia Michał Wójcik. Znak Litera Nova, 2017. ISBN 978-83-240-3727-8.
  4. Bogusław Kwiecień: Oświęcim. W Marszach Śmierci zginęły tysiące więźniów KL Auschwitz. Z obozu wyszli w mroźny styczniowy dzień. gazetakrakowska.pl. [dostęp 2020-04-15]. (pol.).
  5. a b c Pasażerka w bazie filmpolski.pl
  6. a b c Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Ordery i odznaczenia / Order Orła Białego dla Zofii Posmysz-Piaseckiej, prezydent.pl [dostęp 2020-01-24].
  7. Odeszła Zofia Posmysz. faktyoswiecim.pl. [dostęp 2022-08-08]. (pol.).
  8. W Oświęcimiu spoczęła Zofia Posmysz. Prezydent: była świadkiem historii, kustoszem pamięci tego, co nigdy nie może być zapomniane. PAP.pl, 2022-18-08. [dostęp 2022-12-04].
  9. Szrajberka z Auschwitz w bazie filmpolski.pl
  10. Piotr Gajdowski: Pasażerskim do Auschwitz. Newsweek. [dostęp 2017-03-07]. (pol.).
  11. Mały w bazie filmpolski.pl
  12. M.P. z 1955 r. nr 95, poz. 1222
  13. a b c d e Kto jest kim w Polsce, Warszawa: 1989, s. 1046.
  14. Laureaci nagrody im. Witolda Hulewicza | Stowarzyszenie im. Witolda Hulewicza, hulewicz.org.pl [dostęp 2018-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-30] (pol.).
  15. msies, pszl: Telewizja Polska z Totusem 2013. tvp.info, 2013-10-12. [dostęp 2013-11-13]. (pol.).
  16. Zofia Posmysz uhonorowana w oświęcimskiej Alei Pisarzy, dzieje.pl [dostęp 2022-11-30] (pol.).
  17. Laureaci Nagrody DIALOGU. [dostęp 2018-10-06]. (pol.).
  18. M.P. z 2020 r. poz. 282

Linki zewnętrzne edytuj