Wikipedia

Andrzej Werblan

polski polityk i historyk

Andrzej Werblan (ur. 30 października 1924 w Tarnopolu) – polski historyk, politolog i polityk, działacz socjalistyczny i komunistyczny, profesor nauk politycznych, Budowniczy Polski Ludowej.

Andrzej Werblan
Ilustracja
Andrzej Werblan (1980)
Data i miejsce urodzenia

30 października 1924
Tarnopol, Polska

Wicemarszałek Sejmu V, VI, VII i VIII kadencji (PRL)
Okres

od 13 lutego 1971
do 21 lipca 1982

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Członek Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej (1948). Poseł na Sejm PRL I, III, IV, V, VI, VII i VIII kadencji, w latach 1971–1982 wicemarszałek Sejmu V, VI, VII i VIII kadencji. Członek (1956–1981) i sekretarz (1974–1980) Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w 1980 członek Biura Politycznego KC PZPR. Kierownik wydziałów: propagandy (1956–1960) oraz nauki i oświaty (1960–1963, 1964–1971) KC PZPR.

Życiorys edytuj

W 1940 został wraz z rodziną zesłany na Syberię, gdzie pracował jako robotnik w radzieckich kołchozach. Po układzie Sikorski-Majski starał się dostać do Polskich Sił Zbrojnych formowanych w ZSRR, zachorował jednak na tyfus[1]. Od 1943 do 1947 służył w Wojsku Polskim, wziął udział w bitwie pod Studziankami[2]. Od sierpnia 1946 członek Polskiej Partii Socjalistycznej (w 1948 zasiadał w Radzie Naczelnej partii i pełnił funkcję I sekretarza Wojewódzkiego Komitetu w Białymstoku), od grudnia 1948 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do „puławian” podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych[3].

W aparacie PZPR pełnił funkcje II sekretarza Komitetu Wojewódzkiego w Kielcach (1948–1952), zastępcy członka (1948–1956) i członka (1956–1981) Komitetu Centralnego PZPR, od 1974 do 1980 jego sekretarza, a w 1980 członka Biura Politycznego KC PZPR. W Sekretariacie KC inspektor (1954–1956) i jego członek (1971–1974), ponadto był kierownikiem wydziałów: propagandy i agitacji (1956), propagandy i prasy (1956), propagandy (1956–1960) oraz nauki i oświaty (1960–1963, 1964–1971). W latach 1971–1982 pełnił funkcję wicemarszałka Sejmu V, VI, VII i VIII kadencji.

Początkowo studiował na Uniwersytecie Warszawskim, w latach 50. kontynuował studia w Instytucie Nauk Społecznych przy KC PZPR. Historyk (magister od 1954), profesor doktor i autor licznych prac naukowych z najnowszej historii Polski. W 1974 objął stanowisko profesora zwyczajnego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, wykładał nauki polityczne. Był redaktorem naczelnym czasopisma KC PZPR „Nowe Drogi” (1972–1974) i dyrektorem Instytutu Podstawowych Problemów Marksizmu-Leninizmu (1974–1981). Przez wiele lat był głównym ideologiem partyjnym. W 1965 zaatakował pracę dyrektora Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk Adama Schaffa Marksizm a jednostka ludzka jako „talmudyczne podejście do klasyków marksizmu”[4]. W marcu 1968 zajmował się analizą rzekomego szkodliwego wpływu Żydów na polski ruch komunistyczny, szczególnie w okresie stalinizmu. W czerwcu 1968 ukazał się w „Miesięczniku Literackim” jego artykuł pt. Przyczynek do genezy konfliktu, w którym przypisał komunistom żydowskiego pochodzenia odpowiedzialność za wypaczenia stalinizmu, zarzucając im burżuazyjny etos i brak ideologicznej więzi z masami pracującymi[5]. Również w czerwcu 1968 wszedł w skład Komitetu Honorowego obchodów 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika[6].

We wrześniu 1969 został członkiem prezydium Zarządu Głównego[7], a w latach 1969–1985 wchodził także w skład Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W latach 1981–1983 członek prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. 28 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40-lecia Kongresu Zjednoczeniowego PPR-PPS – powstania PZPR[8].

W okresie legalnego działania „Solidarności”, w latach 1980–1981 uchodził w ramach kierownictwa PZPR za protektora ruchu struktur poziomych[9]. Wykładowca Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji, publicysta tygodnika „Nie”.

Ostatni żyjący członek rady naczelnej PPS z lat 40.

Życie prywatne edytuj

Syn Jana i Eugenii, mąż Lidii z domu Podedwornej (córki Bolesława Podedwornego). Jego córką jest Hanna Werblan-Jakubiec[10].

Wybrane publikacje edytuj

  • Podstawy ideologiczne partii marksistowskiej: (stenogram wykładu), Centralny Ośrodek Szkolenia Partyjnego PZPR, 1953.
  • Walka o podstawy ideologiczne partii bolszewików: (stenogram wykładu), Centralny Ośrodek Szkolenia Partyjnego PZPR, 1955.
  • O socjalistyczny kierunek działalności kulturalnej, Książka i Wiedza, Warszawa 1958.
  • Przyczynek do genezy konfliktu[w:] „Miesięcznik Literacki”, czerwiec 1968, nr 6, s. 61–71.
  • Problemy jedności międzynarodowego ruchu komunistycznego w świetle narady moskiewskiej: tezy i materiały dla lektorów i wykładowców szkolenia partyjnego, Wydział Propagandy i Agitacji KC PZPR, Warszawa 1969.
  • Szkice i polemiki, Warszawa, „Książka i Wiedza”, 1970.
  • Rewolucja naukowo-techniczna w warunkach socjalizmu, praca zbiorowa pod red. Andrzeja Werblana, Warszawa, „Książka i Wiedza”, 1978.
  • Dziedzictwo Wielkiego Października – naszym drogowskazem, [w:] „Z Pola Walki” 1977 rocznik 20, nr 3, s. 11–28.
  • Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa a walka narodu polskiego o wyzwolenie społeczne i narodowe, [w:] „Nowe Drogi” 1977, nr 12, s. 13–24.
  • Niezłomna więź z partią Lenina, [w:] Międzynarodowa konferencja teoretyczna w Warszawie. Rewolucja Październikowa a współczesność, „Nowe Drogi”, 1977, nr 10, s. 19–48.
  • PZPR – kierownicza siła klasy robotniczej i narodu polskiego. Sesja naukowa poświęcona 60-leciu powstania KPP oraz 30-leciu zjednoczenia polskiego ruchu robotniczego i dorobkowi PZPR, Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KC PZPR, Warszawa 1978.
  • W tyglu polskich przemian, Warszawa, „Książka i Wiedza”, 1981.
  • Człowiek, który odszedł wczoraj [Gomułka Władysław], [w:] „Polityka” 1982, R. 26, nr 30, s. 12.
  • Klasowe i narodowe aspekty myśli politycznej PPR i PZPR: (studia i szkice), Wydawnictwo PWN, Warszawa 1987.
  • Władysław Gomułka w okresie referendum i wyborów do Sejmu Ustawodawczego, [w:] „Dzieje Najnowsze”, 1987, R. 19, zeszyt 3, s. 51–110.
  • Władysław Gomułka sekretarz generalny PPR, Warszawa, „Książka i Wiedza”, 1988.
  • Stalinizm w Polsce, Warszawa, „Fakt”, 1991. Wydanie II – „Przegląd”, 2009.
  • Modzelewski – Werblan. Polska Ludowa (2017, Wydawnictwo Iskry).
    Zapis rozmowy z Karolem Modzelewskim i Robertem Walenciakiem.
  • Polska Ludowa. Postscriptum (2020, Wydawnictwo Iskry).
    Zapis rozmowy z Robertem Walenciakiem.

Odznaczenia (wybrane) edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Robert Walenciak, Mój przyjaciel Fryc [online], „Przegląd”, 10 maja 2020 [dostęp 2020-06-07].
  2. ↑ Przypadki Andrzeja Werblana [online], „Przegląd”, 22 grudnia 2019 [dostęp 2020-06-07].
  3. ↑ Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 62. ISBN 83-7066-208-0.
  4. ↑ Michlic 2006 ↓, s. 239.
  5. ↑ Michlic 2006 ↓, s. 254.
  6. ↑ „Urania”, nr 3, marzec 1969, s. 84.
  7. ↑ Nowe władze ZBoWiD [w:] „Głos Słupski”, nr 251, 22 września 1969, s. 1–2.
  8. ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 277, 29 listopada 1988, s. 5.
  9. ↑ Eugeniusz Duraczyński, PZPR w kryzysie – kryzys w PZPR (lato 1980–lato 1981), „Dzieje najnowsze, Rocznik XXIX – 1997, 4”, 1997, s. 84.
  10. ↑ Hanna Werblan. sejm-wielki.pl. [dostęp 2023-12-26].
  11. ↑ Stefan Oberleitner, Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990: vademecum dla kolekcjonerów. Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1944–1990, Wydawnictwo Kanion, 1992, s. 26.
  12. ↑ „Głos Słupski”, nr 185, 18 lipca 1969, s. 2.
  13. ↑ Medale 30-lecia dla czołowych działaczy partyjnych i państwowych [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 170, 19 lipca 1974, s. 1.
  14. ↑ Nadzwyczajna sesja Sejmu [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.
  15. ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 3, 30 kwietnia 1970, s. 14.
  16. ↑ Medale radzieckie dla polskich przywódców [w:] „Dziennik Bałtycki”, nr 106, 9–11 maja 1975, s. 1.
  17. ↑ Medale Georgi Dymitrowa dla członków kierownictwa PZPR [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 266, 8 listopada 1972, s. 1.
  18. ↑ Medale 50-lecia KPCz dla kierowniczych działaczy PZPR [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 174, 24–25 lipca 1971, s. 2.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrzej_Werblan&oldid=72870580”