Biskupi gnieźnieńscy

Biskupi gnieźnieńscy − biskupi diecezjalni (jednocześnie arcybiskupi metropolici) i biskupi pomocniczy archidiecezji gnieźnieńskiej. Arcybiskupom metropolitom gnieźnieńskim przysługuje tytuł prymasa Polski (od 1417). Mają także prawo używania purpurowych szat nawet jeśli nie są kardynałami.

Biskupi edytuj

Biskupi diecezjalni edytuj

Lata urzędowania		Uwagi
1000–?	Radzim Gaudenty	błogosławiony Kościoła katolickiego
przed 1025?–1027	Hipolit
1027–1028	Bossuta Stefan
1075?–1092	Bogumił
ok. 1092?	Heinrich von Wülzburg	okres posługi oraz samo istnienie tego arcybiskupa jest dyskusyjne^[1]
ok. 1099–po 1112	Marcin
przed 1136–1148	Jakub ze Żnina
1149–po 1167	Jan Gryfita
1177–po 1180	Zdzisław
lata 80. XII w.	Bogumił z Dobrowa	błogosławiony Kościoła katolickiego
1191–1198	Piotr Łabędź
1199–1219	Henryk Kietlicz
1220–1232	Wincenty z Niałka
1232–1258	Pełka (Fulko)
1258–1271	Janusz	zatwierdzony w 1259
1278	Marcin z Opawy
1283–1314	Jakub Świnka
1314–1317	Borzysław	konsekrowany w 1317
1317–1341	Janisław
1342–1374	Jarosław z Bogorii i Skotnik
1374–1382	Janusz Suchywilk
1382–1388	Bodzęta
1389–1394	Jan Kropidło
1394–1401	Dobrogost z Nowego Dworu
1402?–1411	Mikołaj Kurowski
1412–1422	Mikołaj Trąba	prymas Polski od 1417
1423–1436	Wojciech Jastrzębiec	prymas Polski
1436–1448	Wincenty Kot	prymas Polski, w latach 1441–1447 kardynał w obediencji antypapieża Feliksa V
1449–1453	Władysław Oporowski	prymas Polski
1453–1464	Jan Sprowski	prymas Polski
1464–1473	Jan Gruszczyński	prymas Polski
1474–1480	Jakub z Sienna	prymas Polski
1481–1493	Zbigniew Oleśnicki	prymas Polski
1493–1503	Fryderyk Jagiellończyk	prymas Polski, kardynał
1503–1510	Andrzej Boryszewski	prymas Polski
1510–1531	Jan Łaski	prymas Polski
1531–1535	Maciej Drzewicki	prymas Polski
1535–1537	Andrzej Krzycki	prymas Polski
1537–1540	Jan Latalski	prymas Polski
1541–1545	Piotr Gamrat	prymas Polski
1545–1559	Mikołaj Dzierzgowski	prymas Polski
1559–1562	Jan Przerębski	prymas Polski
1562–1581	Jakub Uchański	prymas Polski
1581–1603	Stanisław Karnkowski	prymas Polski
1603–1605	Jan Tarnowski	prymas Polski
1606–1608	Bernard Maciejowski	prymas Polski, kardynał
1608–1615	Wojciech Baranowski	prymas Polski
1616–1624	Wawrzyniec Gembicki	prymas Polski
1624–1626	Henryk Firlej	prymas Polski
1627–1638	Jan Wężyk	prymas Polski
1638–1641	Jan Lipski	prymas Polski
1641–1652	Maciej Łubieński	prymas Polski
1653–1658	Andrzej Leszczyński	prymas Polski
1659–1666	Wacław Leszczyński	prymas Polski
1666–1673	Mikołaj Jan Prażmowski	prymas Polski
1673–1674	Kazimierz Florian Czartoryski	prymas Polski
1674–1677	Andrzej Olszowski	prymas Polski
1677–1685	Jan Stefan Wydżga	prymas Polski
1687–1705	Michał Stefan Radziejowski	prymas Polski, kardynał
1706–1721	Stanisław Szembek	prymas Polski
1723–1738	Teodor Potocki	prymas Polski
1739–1748	Krzysztof Antoni Szembek	prymas Polski
1749–1759	Adam Ignacy Komorowski	prymas Polski
1759–1767	Władysław Aleksander Łubieński	prymas Polski
1767–1777	Gabriel Podoski	prymas Polski
1777–1784	Antoni Kazimierz Ostrowski	prymas Polski
1785–1794	Michał Jerzy Poniatowski	prymas Polski
1795–1801	Ignacy Krasicki	prymas Polski
1806–1818	Ignacy Antoni Raczyński	prymas Polski
1821–1825	Tymoteusz Gorzeński	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1828–1829	Teofil Wolicki	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1831–1842	Marcin Dunin	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1845–1865	Leon Przyłuski	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1866–1886	Mieczysław Ledóchowski	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski, kardynał, od 1892 prefekt Kongregacji Rozkrzewiania Wiary
1886–1890	Julius Dinder	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1891–1906	Florian Stablewski	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1914–1915	Edward Likowski	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski
1915–1926	Edmund Dalbor	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański, prymas Polski, kardynał
1926–1948	August Hlond	jednocześnie arcybiskup metropolita poznański (1926–1946) i arcybiskup metropolita warszawski (1946–1948), prymas Polski, kardynał
1948–1981	Stefan Wyszyński	jednocześnie arcybiskup metropolita warszawski, prymas Polski, kardynał błogosławiony Kościoła katolickiego
1981–1992	Józef Glemp	jednocześnie arcybiskup metropolita warszawski (do 2006), prymas Polski (do 2009), kardynał
1992–2010	Henryk Muszyński	prymas Polski (2009–2010)
2010–2014	Józef Kowalczyk	prymas Polski
od 2014	Wojciech Polak	prymas Polski

Uwaga! Do Henryka Kietlicza daty, a w paru przypadkach (np. Bogumił z Dobrowa) kolejność poszczególnych arcybiskupów są niepewne.

Biskupi pomocniczy edytuj

Lata urzędowania		Uwagi
1299–1308	Paweł
1310–1323	Dominik
1377–1382	Andrzej Jastrzębiec
1404–1411	Jan
1411–1412, 1414–1415	Piotr
1414	Erazm
1434–1440, 1447–1469	Jan	w międzyczasie biskup pomocniczy kujawsko-pomorski
1469–1476	Antoni
1476–po 1480	Andrzej z Opalenicy
1493	Wojciech z Secemina
ok. 1497	Jan z Radziejowa
1498	Maciej
1501–1517	Jan
1509–1526	Mikołaj Mściwy
1527–1541	Jan Busiński
1541–1560	Sebastian Żydowski
1562–1581	Stanisław Falęcki
1583–1608	Jan Gniazdowski
1608–1625	Andrzej Wilczyński
1628–1638	Andrzej Gembicki	następnie biskup diecezjalny łucki
1640–1644	Jan Madaliński
1644–1658	Adrian Grodecki
1660–1665	Kasper Trzemeski
1667–1674	Jan Chrzciciel Bużeński
1676–1693	Wojciech Stawowski
1694–1700	Konstanty Józef Zieliński	następnie arcybiskup metropolita lwowski
1700–1718	Stefan Mdzewski
1719–1731	Franciszek Kraszkowski
1728–1743	Dominik Sienieński
1732–1738	Józef Michał Trzciński
1738–1769	Krzysztof Dobiński
1768–1793	Antonin Kornel Przedwojewski
1771–1784	Jan Karski
1781–1802	Kasper Józef Szajowski
1785–1790	Józef Korytowski
1790–1808	Stefan Łubieński
1791–1804	Michał Mateusz Kosmowski
1809–1813	Ignacy Nepomucen Bardziński
1809–1814	Grzegorz Zachariasiewicz
1809–1821	Wawrzyniec Raczyński
1814–1821	Józef Gembart
1816–1818	Daniel Ostrowski
1816–1831	Marcin Siemieński
1833–1840	Kajetan Kowalski
1841–1866	Anzelm Brodziszewski
1867–1887	Józef Cybichowski
	Jan Ignacy Korytkowski	nominat (1888)
1890–1907	Antoni Andrzejewicz
1911–1924	Wilhelm Kloske
1925–1939	Antoni Laubitz
1946–1975	Lucjan Bernacki
1951–1957	Antoni Baraniak	następnie arcybiskup metropolita poznański
1959–1989	Jan Czerniak
1964–1979	Władysław Rubin	w latach 1967–1979 sekretarz Synodu Biskupów, następnie prefekt Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich, kardynał
1969–2003	Szczepan Wesoły	arcybiskup ad personam od 1994
1975–1989	Jan Michalski
1982–1991	Jerzy Dąbrowski
1982–1996	Jan Wiktor Nowak	następnie biskup diecezjalny siedlecki
1988–2012	Bogdan Wojtuś
1992–2002	Stanisław Gądecki	następnie arcybiskup metropolita poznański
2003–2014	Wojciech Polak	następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński, prymas Polski
2012–2021	Krzysztof Wętkowski	następnie biskup diecezjalny włocławski
od 2022	Radosław Orchowicz

Przypisy edytuj

↑ Nie wymieniają go dawne katalogi arcybiskupów gnieźnieńskich ani Długosz. Wspomina o nim tylko Żywot św. Ottona z Bambergu autorstwa Ebona (poł. XII w.). Gerard Labuda, Szkice historyczne X-XI wieku: z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004, s. 364 i n., uznał relację Ebona za niedokładną i uważał, że nie było w ogóle takiego metropolity. Wojciech Kętrzyński, Studyja nad dokumentami XII wieku, Roczniki Akademii Umiejętności, Lwów 1891, s. 311, umieścił go między Marcinem a Jakubem ze Żnina. Władysław Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Lwów 1890, s. 83, oraz Jan Powierski, Data konsekracji katedry gnieźnieńskiej (1 maja 1099) na tle sytuacji politycznej Polski, Rusi i krajów sąsiednich, Roczniki historyczne 1994, s. 96, uważali, że Heinrich został bezpośrednim następcą zmarłego w 1092 Bogumiła. Ta ostatnia wersja najlepiej współgra z tekstem Ebona, brak jednak jakichkolwiek innych wzmianek źródłowych, które pozwalałyby skontrolować jego wiarygodność.

Bibliografia edytuj

PiotrP. Nitecki PiotrP., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, HenrykH. Gulbinowicz, Warszawa: „Pax”, 2000, ISBN 83-211-1311-7, OCLC 189782455 .
Kosman M., Między ołtarzem a tronem. Poczet prymasów Polski, Poznań 2000.
Rola Z., Tajemnice katedry gnieźnieńskiej, Poznań 2005.
Maciejewski J., Episkopat polski doby dzielnicowej, 1180–1320, Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2003

Zobacz też edytuj

Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich

Linki zewnętrzne edytuj

Poczet arcybiskupów gnieźnieńskich na stronie archidiecezji gnieźnieńskiej [dostęp 2021-04-07]
Lista biskupów pomocniczych gnieźnieńskich na stronie archidiecezji gnieźnieńskiej [dostęp 2021-04-07]
Archidiecezja gnieźnieńska w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2011-12-30]

[1] Nie wymieniają go dawne katalogi arcybiskupów gnieźnieńskich ani Długosz. Wspomina o nim tylko Żywot św. Ottona z Bambergu autorstwa Ebona (poł. XII w.). Gerard Labuda, Szkice historyczne X-XI wieku: z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004, s. 364 i n., uznał relację Ebona za niedokładną i uważał, że nie było w ogóle takiego metropolity. Wojciech Kętrzyński, Studyja nad dokumentami XII wieku, Roczniki Akademii Umiejętności, Lwów 1891, s. 311, umieścił go między Marcinem a Jakubem ze Żnina. Władysław Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Lwów 1890, s. 83, oraz Jan Powierski, Data konsekracji katedry gnieźnieńskiej (1 maja 1099) na tle sytuacji politycznej Polski, Rusi i krajów sąsiednich, Roczniki historyczne 1994, s. 96, uważali, że Heinrich został bezpośrednim następcą zmarłego w 1092 Bogumiła. Ta ostatnia wersja najlepiej współgra z tekstem Ebona, brak jednak jakichkolwiek innych wzmianek źródłowych, które pozwalałyby skontrolować jego wiarygodność.

[1]