Wikipedia

Bobrowate

rodzina ssaków

Bobrowate[14] (Castoridae) – rodzina ssaków z rzędu gryzoni (Rodentia), znana od późnego eocenu, w oligocenie i neogenie na terenie Ameryki Północnej była silnie zróżnicowana. Reprezentowana była zarówno przez gatunki wielkości niedźwiedzia (Castoroides ohioensis), jak i przez niewielkie gatunki żyjące pod ziemią. Współcześnie reprezentowana jest przez jeden tylko rodzaj Castor obejmujący dwa gatunki gryzoni ziemnowodnych: bobra kanadyjskiego i bobra europejskiego.

Bobrowate
Castoridae
Hemprich, 1820[1]
Okres istnienia: eocen–holocen
56/0
56/0
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – bóbr kanadyjski (Castor canadensis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

bobrokształtne

Rodzina

bobrowate

Typ nomenklatoryczny

Castor Linnaeus, 1758

Rodzaje

40 rodzajów (w tym 39 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania
Mapa występowania
Współczesny zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Czaszka bobra

Bobrowate są zwierzętami żyjącymi głównie nad brzegami wód porośniętych wierzbami i topolami, ponieważ kora tych drzew jest głównym pożywieniem bobrów. Wielkie, ostre zęby rosną im nieustannie, dlatego muszą je regularnie ścierać na drewnie. Podstawowym zajęciem tych zwierząt jest ścinanie konarów (powalanie osiki o średnicy ok. 30 cm zajmuje dorosłemu osobnikowi zaledwie kwadrans). Z gałęzi budują tamy na wodzie, które stanowią naturalny system piętrzenia rzek. Są one stawiane wówczas, gdy wejście do podwodnego siedliska bobra (tzw. żeremi) zaczyna wystawać ponad powierzchnię zbiornika. Konstrukcje te powodują niekiedy zalewanie pól uprawnych, dlatego rolnicy często tępią te stworzenia i niszczą tamy.

Zwyczaje edytuj

Bobrowate większość czasu spędzają w wodzie. Na ląd wychodzą bardzo rzadko, zwykle w nocy, by ścinać drzewa. Są wtedy nieporadne, niezgrabne, poruszają się powoli i z trudem, ponieważ ich kończyny nie są przystosowane do chodzenia, ale do pływania oraz budowania. Gryzonie te dorastają do 1 metra długości, a ich ogon do 40 cm. Są zwinnymi, szybkimi pływakami oraz nurkami. Łączą się w pary zwykle na całe życie. W Polsce występują oba z żyjących współcześnie gatunków bobrów - europejski i kanadyjski. Pierwszy zamieszkuje głównie Polskę północno-wschodnią, np. Biebrzański Park Narodowy, a drugi został sprowadzony nad rzekę Pasłękę na Mazurach.

Podwodny dom edytuj

Wejście do żeremi, czyli bobrzej kryjówki zawsze znajduje się pod wodą, dzięki czemu nie mają tam dostępu stricte lądowe drapieżniki, np. wilki lub psy. Dodatkowo taka konstrukcja zapewnia ochronę przed wiatrem i mrozem, a w upały daje ochłodę. Ściany żeremi zbudowane są z gałęzi połączonych mułem i roślinami wodnymi. Niektóre z tych budowli mają nawet 30 metrów kwadratowych powierzchni i osiągają 2 metry wysokości. Kształtem przypominają kopce. Służą nie tylko jako schronienie, ale też spiżarnia na zapasy gałęzi i kory.

Ewolucja edytuj

 
Skamieniałość Euhapsis barbouri

Najstarsze bobrowate należą do rodzaju Agnotocastor, znanego z późnego eocenu i oligocenu żyjącego na terenie Ameryki Północnej i Azji (Rybczynski, 2007). Inne wczesne bobrowate, w skład których wchodziły takie rodzaje, jak Steneofiber żyjące w oligocenie i miocenie na terenie Europy, będący najstarszym członkiem podrodziny Castorinae, która obejmowała bobrowate blisko spokrewnione ze współcześnie żyjącymi (Korth, 2002). Ich zęby nie nadawały się do gryzienia drewna, co wskazuje, że ten zwyczaj ewoluował później, ale były one przystosowane do prowadzenia półwodnego trybu życia[15]. Później, pierwsze gatunki ewoluowały do form takich, jak Palaeocastor żyjący w miocenie na terenie dzisiejszej Nebraski (USA). Palaeocastor był mniej więcej wielkości piżmaka i kopał korkociągokształtne nory dochodzące do 2,5 metra głębokości.

Olbrzymie formy ewoluowały w plejstocenie, a zaliczane są do nich rodzaje: europejski Trogontherium i północnoamerykański Castoroides. Castoroides były wielkości baribala, jeszcze mając mózg w niewielkim stopniu większy niż współczesne bobry. Ich kształt sugerował, że były dobrymi pływakami i przypuszczalnie żyły w środowiskach bagnistych (Savage & Long, 1986).

Uproszczony kladogram rodziny Castoridae według Korth, 2002[16]

Castoridae

Agnotocastorinae




Palaeocastorinae




Castorinae



Castoroidinae





Kopalne ślady występowania bobrowatych edytuj

Na przestrzeni lat naukowcy opisali około 30 rodzajów kopalnych bobrów (w rozumieniu – Castoridae), wyłącznie z półkuli północnej[17]. Najstarszy znany okaz bobra kopalnego Agnotocastor żył we wczesnym oligocenie 30 milionów lat temu na terenie Ameryki Północnej, a przodek bobrów powstał w eocenie. Linia bobrów prowadząca półwodny tryb życia i ścinająca drzewa wyodrębniła się na początku miocenu. Rodzaj Castor (gatunek Castor fiber) znany jest od górnego miocenu i jego przedstawiciele na przestrzeni wieków ulegali tylko nieznacznym przeobrażeniom[17].

Prawdopodobnym przodkiem bobra europejskiego był kopalny bóbr tamański (C. tananensis Verestchagin,1951), który występował we wczesnym pliocenie na Kaukazie[18].

Polski zoolog Kazimierz Kowalski opisał w 1967 roku kopalne szczątki trzech mioceńskich gatunków bobrowatych odkrytych w okolicy Opola: Steneofiber jaegeri[19] (współczesna nazwa: Chalicomys jaegeri, gatunek ten oprócz opolskiego stanowisko znaleziono też w Polsce w Przewornie[20]), Steneofiber eseri i Steneofiber minutus[19]. W jaskini w rezerwacie przyrody Węże znaleziono skamieniałości plioceńskiego gatunku z rodziny bobrowatych Boreofiber wenzensis[20], a w jaskini w Kozim Grzbiecie w Zajączkowie napotkano szczątki dużego bobra Trogontherium cuvieri w osadach datowanych na środkowy plejstocen. Kopalne ślady Castor fiber znajdowano na terenie całej Polski[21]}. Znaleziska tego gatunku notowane są w Polsce z późnego plejstocenu i holocenu[20]. Najstarsze kopalne ślady występowania bobrowatych na terenie Niżu Polskiego odkryto na stanowisku archeologicznym w Bruszczewie. Datowano je na epokę brązu – około 1340 lat p.n.e.[22]

Systematyka edytuj

McKenna and Bell (1997) dzielą Castoridae na dwie podrodziny: Castoroidinae i Castorinae. Według nowszych badań (Korth, 2002; Rybczynski, 2007) rozpoznali jeszcze dwie dodatkowe podrodziny pierwotnych bobrów: Agnotocastorinae i Palaeocastorinae, które są wymienione w poniższej liście. W obrębie rodziny Castorinae and Castoroidinae są siostrzanymi taksonami (Korth, 2002; Rybczynski, 2007); ostatni wspólny przodek Castorinae i Castoroidinae żył później, niż ostatni wspólny przodek tych dwóch dodatkowych podrodzin: Agnotocastorinae oraz Palaeocastorinae. W skład obu podrodzin wchodzą gatunki półwodne, zdolne do budowy tam (Rybczynski, 2007). Palaeocastorinae obejmuje bobrowate, które interpretuje się jako "ryjące w ziemi" (Rybczynski, 2007), podobnie, jak Nothodipoidini i Migmacastor (Korth, 2007b).

Do rodziny Castoridae należy jeden występujący współcześnie rodzaj[23][24][25]:

Opisano również szereg rodzajów wymarłych:

Uwagi edytuj

  1. ↑ Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.
  2. ↑ Typ nomenklatoryczny: †Chalicomys Kaup, 1832.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b F.W. Hemprich: Grundriss der Naturgeschichte für höhere Lehranstalten. Berlin: A. Rücker, 1820, s. 33. (niem.).
  2. ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 302, 1821. (ang.). 
  3. ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 341, 1825. (ang.). 
  4. ↑ C.G. Giebel: Fauna der Vorwelt mit steter Berücksichtigung der lebenden Thiere. T. 1: Wirbelthiere. Cz. 1: Säugethiere. Leipzig: F. A. Brockhaus, 1847, s. 83. (niem.).
  5. ↑ J.Ch. Chenu: Encyclopédie d’histoire naturelle; ou, traité complet de cette science d’après les travaux des naturalistes les plus éminents de tous les pays et de toutes les époques: Buffon, Daubenton, Lacépède, G. Cuvier, F. Cuvier, Geoffroy Saint-Hilaire, Latreille, De Jussieu, Brongniart, etc.. Cz. 10: Rongeurs et pachydermes. Paris: Maresq, 1850, s. 56. (fr.).
  6. ↑ Ch.G.A. Giebel: Die säugethiere in zoologischer, anatomischer und palæontologischer beziehung umfassend dargestellt. Leizpzig: A. Abel, 1855, s. 617. (niem.).
  7. ↑ J. van der Hoeven: Handbook of zoology. Cz. 2: Vertebrate animals. Cambridge: University Press, 1858, s. 671. (ang.).
  8. ↑ S.F. Baird: Mammals. W: United States. War Department: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Made under the direction of the secretary of war, in 1853-1857. T. 8. Cz. 1: General report upon the zoology of the several Pacific Railroad routes. Washington: A.O.P. Nicholson, Printer, 1857, s. 350. (ang.).
  9. ↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clx. (niem.).
  10. ↑ T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 21, 1872. (ang.). 
  11. ↑ A.N.Ch. Acloque: Faune de France: contenant la description des espèces indigènes disposées en tableaux analytiques; et illustrée de figures représentant les types caractéristiques des genres. Paris: Librairie J.-B. Baillière et Fils, 19 rue Hautefeuille, près du boulevard Saint-Germain, 1900, s. 51. (fr.).
  12. ↑ G.S. Miller & J.W. Gidley. Synopsis of the supergeneric groups of rodents. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 8, s. 435, 1918. (ang.). 
  13. ↑ M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 131. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).
  14. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 215. ISBN 978-83-88147-15-9.
  15. ↑ Douglas Palmer: The Illustrated Encyclopedia of Dinosaurs and Prehistoric Animals. Londyn: Marshall Editions, 1999, s. 284. ISBN 1-84028-152-9.
  16. ↑ W. W. Korth. Comments on the Systematics and Classification of the Beavers (Rodentia, Castoridae). „Journal of Mammalian Evolution”. 8 (4), s. 279–296, 2002. 
  17. ↑ a b Natalia Rybczynski. Castorid Phylogenetics: Implications for the Evolution of Swimming and Tree-Exploitation in Beavers. „Journal of Mammalian Evolution”. 14, s. 1-35, 2007. DOI: 10.1007/s10914-006-9017-3. ISSN 1573-7055. (ang.). 
  18. ↑ Ryszard Dzięciołowski: Bóbr. Warszawa: Wydawnictwo SGGW, 1996, s. 124, seria: Monografie przyrodniczo-łowieckie. ISBN 83-85603-35-2.
  19. ↑ a b Kazimierz Kowalski. Rodents from the Miocene of Opole. „Acta Zoologica Cracoviensia”. XII (1), s. 9–10, 1967. ISSN 0065-1710. (pol.). 
  20. ↑ a b c Łucja Fostowicz-Frelik. First record of Trogontherium cuvieri (Mammalia, Rodentia) from the middle Pleistocene of Poland and review of the species. „Geodiversitas”. 30 (4), s. 765-778, 2008. Publications Scientifi ques du Muséum national d’Histoire naturelle. ISSN 1280-9659. (ang.). 
  21. ↑ Andrzej Czech: Bóbr Budowniczy i inżynier. Kraków: Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, 2010. ISBN 978-83-62598-04-5.
  22. ↑ Daniel Gałek, Franciszek Woch. Analiza zmian populacji bobra europejskiego (Castor fiber) na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego. „Rocznik Świętokrzyski”. 32, s. 9–26, 2011. ISSN 1427-5929. (pol.). 
  23. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-28]. (ang.).
  24. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 191. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  25. ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 292. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  26. ↑ Stirton 1935 ↓, s. 395.
  27. ↑ O. Roger. Wirbelthierreste aus dem Dinotheriensande der bayerisch-schwäbischen Hochebene. „Bericht des Naturwissenschaftlichen Vereins für Schwaben und Neuburg (a.V.) in Augsburg”. 33, s. 7, 1898. (niem.). 
  28. ↑ Г.Ф. Лычев & П.А. Аубекерова: Ископаемые бобры Казахстана. W: Ископаемая фауна и флора Центрального и Восточного Казахстана. Алма-Ата: Издательство «Наука» КазССР, 1971, s. 18. (ros.).
  29. ↑ C. Rădulescu & P.-M. Samson. Nouvelles donnees sur les Castorides (Rodentia, Mamm) du Villafranchien inferieur de la Depression de Brasov (Roumanie). „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. 3, s. 104, 1972. (fr.). 
  30. ↑ Macdonald 1963 ↓, s. 197.
  31. ↑ Macdonald 1963 ↓, s. 194.
  32. ↑ J.W. Foster: Organic remains. W: W.W. Mather: Second Annual Report of the Geological Survey of the State of Ohio. Colombus, Ohio: Geological Society, 1838, s. 80–83. (ang.).
  33. ↑ J.J. Kaup. Beschreibung dreyer Gattungen urweltlicher Nager des Zoologischen Museums zu Darmstadt, welche von den jetzt lebenden Genera verschieden sind. „Isis von Oken”. Jahrgang 1832, s. 994, 1832. (niem.). 
  34. ↑ I.H. Barbour. Notice of new gigantic fossils. „Science”. New series. 19 (472), s. 99, 1892. (ang.). 
  35. ↑ G.F. von Jäger: Über die fossilen Säugetiere, welche in Württemberg in verschiedenen Formationen aufgefunden worden sind, nebst geognostischen Bemerkungen über diese Formationen. Stuttgart: Metzler, 1835, s. 17. (niem.).
  36. ↑ Leidy 1858 ↓, s. 23.
  37. ↑ O.A. Peterson. Description of new rodents and discussion of the origin of Dæmonelix. „Memoirs of the Carnegie Museum”. 2 (4), s. 179, 1905. (ang.). 
  38. ↑ P.-M. Samson & C. Rădulescu: Remarques sur l’evolution des castorides (Rodentia, Mammalia). W: T. Orghidan (red.): Livre du Cinquantenaire de l'Institut de Spéléologie „Emile Racovitza”. Bucuresti: Acad. Republ. Socialiste Romania, 1973, s. 441. (fr.).
  39. ↑ Leidy 1858 ↓, s. 22.
  40. ↑ Martin 1987 ↓, s. 83.
  41. ↑ W.W. Korth & T.M. Stout. A new diminutive beaver (Rodentia, Castoridae) from the late Clarendonian (Miocene) of South Dakota. „Paludicola”. 3, s. 134–138, 2002. (ang.). 
  42. ↑ W.W. Korth & J.X. Samuels. New rodent material from the John Day Formation (Arikareean, Middle Oligocene to Early Miocene) of Oregon. „Annals of the Carnegie Museum”. 83 (1), s. 24, 2015. (ang.). 
  43. ↑ W.W. Korth & N. Rybczynski. A new, unusual castorid (Rodentia) from the earliest Miocene of Nebraska. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 23 (3), s. 667, 2003. DOI: 10.1671/2371. (ang.). 
  44. ↑ T. Mörs, Y. Tomida & D.C. Kalthoff. A new large beaver (Mammalia, Castoridae) from the early Miocene of Japan. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 36 (2), s. 3, 2016. DOI: 10.1080/02724634.2016.1080720. (ang.). 
  45. ↑ W.W. Korth. Beavers (Rodentia, Castoridae) from the Runningwater Formation (Early Miocene, Early Hemingfordian) of western Nebraska. „Annals of the Carnegie Museum”. 73 (2), s. 3, 2004. (ang.). 
  46. ↑ Stirton 1935 ↓, s. 416.
  47. ↑ W.W. Korth & A.R. Tabrum. A unique rodent fauna from the Whitneyan (Middle Oligocene) of southwestern Montana. „Annals of the Carnegie Museum”. 84 (4), s. 326, 2017. (ang.). 
  48. ↑ W.W. Korth. A new genus of beaver (Mammalia: Castoridae: Rodentia) from the Arikareean (Oligocene) of Montana and its bearing on castorid phylogeny. „Annals of the Carnegie Museum”. 65 (2), s. 167, 1996. (ang.). 
  49. ↑ W.W. Korth. Review of the castoroidine beavers (Rodentia, Castoridae) from the Clarendonian (Miocene) of northcentral Nebraska. „Paludicola”. 4, s. 15–24, 2002. (ang.). 
  50. ↑ W.W. Korth. A new beaver (Rodentia, Castoridae) from the Orellan (Oligocene) of North Dakota. „Paludicola”. 1, s. 127, 1998. (ang.). 
  51. ↑ J.M. Leidy. The extinct Mammalia of Dakota and Nebraska, including an account of some allied forms from other localities, together with a synopsis of the mammalian remains of North America, illustrated with 30 plates. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. Second series. 7, s. 338, 1869. (ang.). 
  52. ↑ W.W. Korth & B.E. Bailey. Earliest castoroidine beaver (Rodentia, Castoridae) from the Late Arikareean (Early Miocene) of Nebraska. „Annals of the Carnegie Museum”. 75 (4), s. 237, 2006. (ang.). 
  53. ↑ I.H. Barbour & Ch.B. Schultz. An early Pleistocene fauna from Nebraska. „American Museum novitates”. 942, s. 6, 1937. (ang.). 
  54. ↑ W.W. Korth. A new genus of beaver (Rodentia, Castoridae) from the Miocene (Clarendonian) of North America and systematics of the Castoroidinae based on comparative cranial anatomy. „Annals of the Carnegie Museum”. 76 (2), s. 118, 2007. (ang.). 
  55. ↑ М.Б. Борисоглебская. Новый род бобров из олигоценэ Казахстана. „Бюллетень Московского общества испытателей природы”. Отдел биологический. 72 (6), s. 130, 1967. (ros.). 
  56. ↑ Martin 1987 ↓, s. 79.
  57. ↑ Rădulescu i Samson 1967 ↓, s. 592.
  58. ↑ E.J. Aldana Carrasco. Los Castoridae (Rodentia, Mammalia) del Neógeno de Cataluña (España). „Treballs del Museu de Geologia de Barcelona”. 2, s. 102, 1992. (hiszp.). 
  59. ↑ Z.-j. Yang. On the Insectivora, Chiroptera, Rodentia and Primates other than Sinanthropus from Locality 1 in Choukoutien. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 8, s. 57, 1934. (ang.). 
  60. ↑ É. Geoffroy Saint−Hilaire. Considérations sur des ossements fossiles la plupart inconnus, trouvés et observés dans les bassins de l’Auvergne. „Revue encyclopédique”. 59, s. 95, 1833. (fr.). 
  61. ↑ W.W. Korth. Cranial morphology, systematics and succession of beavers from the middle Miocene Valentine Formation of Nebraska, USA. „Acta Palaeontologica Polonica”. 53 (2), s. 178, 2008. (ang.). 
  62. ↑ J.G. Fischer von Waldheim. Sur l’Elasmotherium et le Trogontherium deux animaux fossiles et inconnus de la Russie. „Mémoires de la Société Impériale de Naturalistes de Moscou”. 2, s. 250, 1809. (fr.). 
  63. ↑ M.-z. Zhou & C. Li. A correction of historical misinterpretations: „The Xiacaowan System”, „Trogontherium”, and „the Huaihe River regional transition phase”. „Acta Stratigraphica Sinica”. 2, s. 125, 1978. 
  64. ↑ Rădulescu i Samson 1967 ↓, s. 591.

Bibliografia edytuj

Zobacz też edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bobrowate&oldid=71576428”