Jan Karcz

Jan Karcz
Jan
	pułkownik dyplomowany kawalerii
Data i miejsce urodzenia	16 października 1892 ; Modlnica, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	25 stycznia 1943 ; KL Auschwitz, Oświęcim, Polska pod okupacją III Rzeszy
	Przebieg służby
Lata służby	1914–1943
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier; Wojsko Polskie
Jednostki	Departament Kawalerii; Mazowiecka Brygada Kawalerii
Stanowiska	szef departamentu; dowódca brygady
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa; wojna polsko-bolszewicka; II wojna światowa; kampania wrześniowa
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Karcz (ur. 16 października 1892 w Modlnicy, zm. 25 stycznia 1943 w KL-Auschwitz) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego.

Życiorys

Jan Karcz w okolicach Augustowa

Był synem Bartłomieja, rolnika, i Marianny z Wojdyłów. W 1912 po zdaniu matury w Krakowie podjął studia na wydziale budowy dróg i mostów Politechniki Lwowskiej (5 semestrów). Ukończył Oficerską Szkołę Saperów dla jednorocznych ochotników.

W 1914 został zmobilizowany do Armii Austro-Węgier. Po ukończeniu oficerskiej szkoły saperów w Krems, jako chorąży, a następnie podporucznik saperów, walczył na froncie serbskim i włoskim. W październiku 1918 roku urlopowany w celu dokończenia studiów.

Do Wojska Polskiego wstąpił w listopadzie 1918. Będąc porucznikiem, brał najpierw udział w obronie Lwowa, po czym został dowódcą szwadronu technicznego 7 pułku Ułanów Lubelskich (do lutego 1919). Od lutego 1919 do września 1921 dowodził szwadronem w 7 puł., walcząc w wojnie polsko-sowieckiej. Za męstwo na polu walki został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych.

Od września 1921 do lipca 1922 przebywał na kursie dowódców szwadronów w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu, po ukończeniu, którego został dowódcą szwadronu zapasowego, a następnie zastępcą dowódcy 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. W listopadzie 1925 powierzono mu funkcję referenta w Departamencie Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. W latach 1926–1928 był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 31 października 1928, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział służbowy do 1 p.sz. na stanowisko dowódcy^[1]. W październiku 1931 został szefem Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. W kwietniu 1937 objął dowództwo Mazowieckiej Brygady Kawalerii.

W kampanii wrześniowej 1939 roku Mazowiecka Brygada Kawalerii pod jego dowództwem toczyła zacięte opóźniające i odwrotowe walki z Niemcami. Działając w składzie Armii „Modlin”, stanowiła prawe skrzydło obrony Mławy, walcząc w okolicy Krzynowłogi Małej i Chorzel, a także pod Przasnyszem, Pułtuskiem i Wyszkowem. Swój wrześniowy szlak bojowy zakończyła 24 września pod Góreckiem Starym, gdzie została rozbita po krwawym i zaciętym boju i następnie rozwiązana.

Brał czynny udział w działalności sportowej i społecznej. Pełnił obowiązki przewodniczącego Komisji Technicznej Towarzystwa Międzynarodowych i Krajowych Zawodów Konnych w Polsce. Za działalność społeczną został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Był również współautorem Zarysu historii wojennej 1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego.

Jan Karcz jako więzień KL Auschwitz

W czasie okupacji podjął walkę konspiracyjną (ps. „Jan”). Wstąpił do tajnej Organizacji Orła Białego działającej na terenie Krakowa. Wraz z nią przeszedł do Związku Walki Zbrojnej (Okręg Krakowski). Na początku 1941 został przypadkowo aresztowany w łapance w Tarnowie. Początkowo więziony w Lublinie w więzieniu na Zamku, w dniu 27 listopada 1941 przywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz–Birkenau.

Osadzony jako więzień polityczny – Polak (P.Pole) z numerem 23569, również tam Jan Karcz nie złożył broni. Wstąpił do konspiracyjnego Związku Organizacji Wojskowej, założonego w obozie Auschwitz przez rtm. Witolda Pileckiego. Prawdopodobnie w grudniu 1941 został wydany przez zdrajcę obozowemu Gestapo. Po przejściu okrutnego przesłuchania w bunkrze bloku 11 został osadzony w karnej kompanii i skierowany do obozu w Birkenau. Tam założył płk Jan Karcz ekspozyturę ZOW i kierował nią do stycznia 1943 roku. 23 stycznia został powtórnie osadzony w bunkrze bloku 11 i 25 stycznia rozstrzelany pod Ścianą Straceń, a jego ciało spalone w krematorium.

11 listopada 1969 roku Prezydent RP, August Zaleski mianował go pośmiertnie generałem brygady^[2].

Wycinek z Książki bunkra

Świadectwo zgonu

Awanse

chorąży – 1 maja 1915
podporucznik – 1 stycznia 1916
porucznik – 1 lutego 1918
rotmistrz – 13 kwietnia 1920
major – 3 maja 1922 ze starszeństwem dniem 1 czerwca 1919
podpułkownik – 1 stycznia 1927
pułkownik dyplomowany – 1 stycznia 1931
generał brygady – 11 listopada 1969 (pośmiertnie)

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)^[3]^[4]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[3]
Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[5]^[3]
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[3]
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[3]
Odznaka Sztabu Generalnego^[6]
Państwowa Odznaka Sportowa^[7]
Order Krzyża Orła III klasy (1936, Estonia)^[8]
Krzyż Komandorski Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, 1934)^[9]
Krzyż Oficerski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)^[3]
Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)

Przypisy

↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 14 z 05.11.1928 r., s. 341.
↑ Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 108.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 323.
↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3099 z 30 czerwca 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 27, poz. 1088
↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
↑ Na podstawie fotografii [1].
↑ Na podstawie fotografii [2].
↑ Eesti tänab 1919–2000, Tallinn: Eesti Vabariigi Riigikantselei, 2000, ISBN 9985-60-778-3 [dostęp 2014-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-27] (est.).
↑ Order Trzech Gwiazd na piersiach oficerów polskich. „Dziennik Białostocki”, s. 2, 19 listopada 1934.

Bibliografia

Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 777. ISBN 83-211-1096-7.
Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 117. ISBN 83-04-03364-X.
W. A. Kajtochowie: Jan Karcz, bohaterski syn ziemi modlnickiej Przegląd Lokalny, styczeń 2005, s. 6.
Stefan Żagiel: Tajemnice Generała Karcza Tygodnik Ciechanowski 2.02.2005 r.
Andrzej M. Kobos: Witold Pilecki. W piekle XX wieku.

[1] Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 14 z 05.11.1928 r., s. 341.

[CITEREFKryska-KarskiŻurakowski1991108-2] Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 108.

[sl-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 323.

[4] Dekret Wodza Naczelnego L. 3099 z 30 czerwca 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 27, poz. 1088

[5] M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.

[6] Na podstawie fotografii [1].

[7] Na podstawie fotografii [2].

[et-8] Eesti tänab 1919–2000, Tallinn: Eesti Vabariigi Riigikantselei, 2000, ISBN 9985-60-778-3 [dostęp 2014-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-27] (est.).

[9] Order Trzech Gwiazd na piersiach oficerów polskich. „Dziennik Białostocki”, s. 2, 19 listopada 1934.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]